Meclisin açılış aşamasında Osmanlı Devleti hala İstanbul`da hüküm sürmekteydi. Meclis, açılış gününde sultan ve halife VI. Mehmed`e bağlılık yemini etmiş, ancak uygulamada İstanbul`daki iktidardan tamamen bağımsız olmuş ve 1 Kasım 1922`de aldığı kararla Osmanlı Devleti`ne son vermiştir. Yeni devletin nihai biçimi olan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923`te İkinci Meclis tarafından ilan edilecektir. Bu iki tarih arasında TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek elde toplayan bir ihtilal meclisi görünümü sergilemiştir.
Meclis`in Kuruluşu
4-11 Eylül 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi`nden sonra, Mustafa Kemal yönetimindeki Heyet-i Temsiliye Anadolu`da idareyi fiilen ele almıştı. 30 Eylül`de Osmanlı hükümeti, Heyet-i Temsiliye`nin talebi doğrultusunda, Mebusan Meclisi seçimlerini yapma kararı aldı. Heyet-i Temsiliye`de Mustafa Kemal`in dahil olduğu çoğunluk, meclisin Anadolu`da toplanmasından yana idi. Ancak 28 Kasım 1919`da yapılan toplantıda, Kazım Karabekir`in ısrarı ve Rauf Bey`in desteğiyle meclisin İstanbul`da toplanması kararlaştırıldı.Uluğ İğdemir, ``Heyet-i Temsiliye Tutanakları (16-28 Kasım 1919),`` TDK 1989. Ayrıca Rauf Orbay, ``Osmanlı`dan Cumhuriyet`e (Hatıralar),`` III.294-299 ve IV.415-417. Seçilen mebuslar Anadolu`ya çağrılarak kendilerine Heyet-i Temsiliye`nin görüşleri tebliğ edildi.Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920`de İstanbul`da toplandı. Ancak 140 küsur mebusun üçte bir kadarı, çeşitli nedenlerle Meclis`e katılmadılar. Büyük çoğunluğu ile Milli Mücadele yandaşlarından oluşan meclis, Misak-ı Milli beyannamesini kabul etti. Mart ayında ana hatları belli olan Sevr Antlaşması`na karşı keskin bir muhalefet tavrını benimsedi. 16 Mart 1920`de bir İngiliz askeri birliği Meclis`i basarak, Rauf Bey başta olmak üzere bazı mebusları tutukladı. Bunun üzerine 18 Mart`ta toplanan mebuslar, yasama dokunulmazlığının ortadan kalktığı gerekçesiyle meclisi süresiz tatil etme ve Ankara`da toplanma kararı verdi.
İstanbul meclisinin tüm üyeleri otomatik olarak Ankara`daki meclise katılma hakkına sahipti. Bunlardan Ankara`ya gelmek istemeyen birkaçı istifa etmiş sayıldı. Sonuçta (gecikenlerle birlikte) Mebusan Meclisi üyelerinden 92`si yeni meclise katıldı.
19 Mart 1920`de Mustafa Kemal Paşa vilayetlere, müstakil livalara ve kolordu kumandanlarına gönderdiği bir tebliğ ile her livadan Meclis`e beş temsilci seçilmesini istedi. Seçim liva merkezi ve kazalardaki ikinci seçmenler, vilayet idare meclisleri, belediye meclisleri ve Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti yönetim kurulu üyelerinden oluşan bir heyet tarafından yapılacaktı. Vakit darlığından ötürü birinci seçmenlere müracaat edilmedi. Uygulamada, tüm livalarda Müdafaa-yı Hukuk cemiyetlerinin önerdiği veya kabul ettiği adaylar seçildi. İstanbul Meclisi üyeleriyle birlikte 66 seçim bölgesinden toplam 337 temsilci Meclis`e katıldı. Bu sayıya, 1922`de Malta Sürgünü dönüşü Meclis`e katılan 14 kişi dahildir.
Meclisin adı ilk önce Millet Meclisi iken, İstanbul Meclisi üyelerine ek olarak seçilen temsilciler nedeniyle ("genişletilmiş meclis" anlamında) Büyük Millet Meclisi adı benimsendi. 1921`de Türkiye sözcüğü eklenerek Türkiye Büyük Millet Meclisi adı resmileştirildi.
Önemli Kararları
TBMM 1. Dönem`in özellikleri arasında olağanüstü şartlarda faaliyete geçmiş olması, ihtilal meclisi olması, kuvvetler birliği esasına dayanması (yasama, yürütme ve yargıyı şahsında toplaması), bakanları ayrı ayrı ataması ve azletmesi en başta sayılabilir. Meclis Başkanı (Gazi Mustafa Kemal Paşa) aynı zamanda yürütmenin başıdır.Meclis üyeleri zamanla, kişisel ve fikri konumlarına göre, kabaca 3 temel gruba ayrılmıştır. Kalpaklılar, yeni bir devlet ve hükümet kurma düşüncesi içinde olanlar; Sarıklılar, Şeriat hükümlerinin idareye hakim olması düşüncesi içinde olanlar; Fesliler, Osmanlı hukukunun korunması düşüncesi içinde olanlar bu gruplaşmalara verilen tanımlardır.
1. dönem milletvekillerinin 288`i yüksek öğrenim görmüş, 94`ü orta öğrenim mezunu kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı şu şekildeydi: 162 serbest meslek, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi, 2 Reji görevlisi. Toplam 378 milletvekilinin 162`si birden fazla dil bilgisine sahipti.
Üstlendiği misyonun yanısıra, 1. Dönem meclisi, demokratik ve parlamenter hasletlerinin derinliği ile de dikkat çekmektedir. Öncesinde 2 ayrı tarih kesitinde Meşrutiyete dayalı parlamenter sistem tecrübesi olduğu, hatta Tanzimat`tan itibaren Danışma Meclisi tarzı yapılanmaların Osmanlı devlet kültürüne girdiği dikkate alınırsa, 1920`lerde Türk insanının meclis yolu ile yönetme ve yönetilme birikiminin mevcut olduğu da burada belirtilmelidir.
TBMM 1. dönem milletvekilleri
TBMM 1. dönem milletvekilleri şunlardır (``sıralamada seçim bölgelerinin günümüzdeki isimlerinin alfabetik sırası esas alınmıştır.``). Günümüzde ilçe olan Biga, Ergani, Gelibolu, Genç ve Şebinkarahisar`ın (Şarkikarahisar) o dönemde seçim bölgesi merkezi oldukları unutulmamalıdır. Günümüzdeki Ağrı ilinin o dönemdeki merkezi ise Bayazıt`tı. Samsun ili Canik adı ile anılmaktaydı. Kırşehir günümüzdeki Nevşehir ilini kapsamaktaydı.bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5"
bgcolor="#ffffff"
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
bgcolor="#ffffff" |
bgcolor="#e5e5e5" |
Kaynakça
- Em.Tuğg.Yrd.Doç.Dr. Halil Şimsek, araştırma ve yazılar
- Milli Mücadelede Türk Basini ve Sivas İrade-i Milliye Gazetesi - Mevhibe Gül Keskin