Tunalı Hilmi Bey (28 Ağustos 1871 - 26 Temmuz 1928) Türk siyasetçi. Meclis-i Mebusan ve TBMM üyesi. Jön Türk ve Türkçülük hareketinin önde gelen isimlerinden, siyaset ve devlet adamı.
28 Ağustos 1871`de Eskicuma`da doğdu. 1877 Osmanlı Rus savaşı nedeniyle ailesiyle birlikte İstanbul`a göç etti. Fatih Askeri Rüşdiyesi`ni bitirdi. Kuleli Askeri İdadisi öğrencisiyken Teşvik adlı gizli bir haftalık dergi çıkardığı için tutuklandı. Askeri Tıbbıye Mektebi`nde öğrenciyken, sonradan İttihat ve Terakki Cemiyeti`yle birleşen Gizli Mektepliler derneğini kurdu. Tıbbiyenin son sınıfında Avrupa`ya kaçtı ve İsviçre`nin Cenevre kentine yerleşti (1895). Cenevre Üniversitesi`nde hukuk ve pedagoji öğrenimi gördüğü sırada, bir yandan da Jön Türkler`in çıkardığı Meşveret ve Mizan gazetelerine yazılar yazdı, Jön Türkler`in amaç ve hedeflerini açıklayan Hutbe adlı broşürleri yayımladı.1896`da Osmanlı İhtilal Fırkası`nı kurdu. Bir süre İttihat ve Terakki Cemiyeti`nin genel sekreterliğini de yürüten Tunalı Hilmi 1897`de Cenevre`de İshak Sükuti ve Abdullah Cevdet ile birlikte Osmanlı Gazetesi`ni yayımladı. 1898`de İttihat ve Terakki Cemiyeti müfettişi olarak Mısır` a gitti ve cemiyetin Kahire şubesini örgütledi. Jön Türkler`in 1899`da sarayla uzlaşmasından sonra Madrid elçiliği başkatipliğine atandı (1900); kısa süre sonra zararlı etkinliklerini sürdürdüğü gerekçesiyle bu görevden alındı. 1904`te Mısır`a gitti; Muhtelit Mahkeme`de çalıştı, Kanun-ı Esasi ve Hak gazetelerine yazdı. Meşrutiyet`in ilanından sonra İstanbul` a döndü `ve başta Inkilap olmak üzere çeşitli yayın organlarında yazıları yayımlandı. 1916`ya değin çeşitli kazalarda kaymakamlık yaptı, daha sonra savaş nedeniyle ülkeye göç eden ve sığınanların durumlanrını denetlemek ve düzenlemekle görevlendirildi.
Mütareke döneminde Bolu mebusu olarak Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı`na girdi. (1920) Aynı yıl İstanbul`un İtilaf Kuvvetleri tarafından işgal edilip meclis çalışamaz hale gelince Anadolu`ya geçti. TBMM`ye Bolu milletvekili olarak katıldı. Düzce ayaklanmasının bastırılmasında ve Karadeniz Ereğlisi`ni işgal etmek isteyen Fransızlara karşı direnişin örgütlenmesinde görev aldı. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu`nun (1921) hazırlık komisyonunda bulundu. 1923 ve 1927 seçimlerinde Zonguldak milletvekili olarak yeniden meclise girdi. 26 Temmuz 1928`de İstanbul`da vefat etti.
Henüz 1923 yılında meclisden tepki almasına rağmen meclis kürsüsünden kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmasını,`` Hanım Paşa`` görmek istediğini bildiren Tunalı Hilmi aynı zamanda Türkçe`nin özleştirilmesine ve önemine birçok defa gerek TBMM kürsüsünde gerekse yazılarıyla dikkatleri çekmiştir.
İsmi, Ankara`nın pek çok gözde mekanının toplandığı çekim merkezlerinden Tunalı Hilmi Caddesi ile yaşamaktadır.
Eserleri
- ``Un projet d`organisation de la souverainete du peuple en Turqie`` (Türkiye`de halk hakimliği(düzen) Bir şart-Bir dilek, 1904)adıyla yayımladığı ayrıntılı anayasaya tasarısı. (Bu çalısması Fransızcasından çevrilerek Tarih ve Toplum dergisinde "``Tunalı Hilmi`nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa Tasarısı``" adı altında yayımlandı.(Mart 1984, sayı 3))
- Evvel ve Ahir
- Makedonya Mazisi
- Hal
- İstikbal(1898)
- Peşte`de Reşid Efendi (1899)
- Rezalet yine İspanya`da(1900)
- Kongre, Cevapları-Cevabımız(1901)
- Kongre Nedir, Nasıl Olmalıdır?(1901)
- Bir Dilek(1902)
- Memiş Çavuş Büyük Millet Meclisinde (1923)
