Tel Aviv

Kısaca: Tel Aviv, (תֵּל אָבִיב ) Akdeniz'e kıyısı olan, aynı zamanda 376.700 kişilik nüfusuyla İsrail'in en kalabalık şehridir. İsim İbranice baharın tepesi anlamına gelir. ...devamı ☟

Tel Aviv
Tel Aviv

Tel Aviv Haritası

Tel Aviv, (תֵּל אָבִיב ) Akdeniz'e kıyısı olan, aynı zamanda 376.700 kişilik nüfusuyla İsrail'in en kalabalık şehridir. İsim İbranice baharın tepesi anlamına gelir.

Tel Aviv-Yafa (İbranice: Arapça: تل أبيب, Tal ʼAbīb), veya sıklıkla kullanılan adıyla Tel Aviv, 391.300 kadarlık nüfusuyla İsrail'de bulunan ikinci büyük kenttir. Kent, İsrail'in Akdeniz kıyılarında bulunur. Yüzölçümü yaklaşık 51,8 km² kadar olan şehir, ayrıca üç milyonluk Guş Dan metropolündeki en kalabalık ve en geniş kenttir. Kentin yönetimini Tel Aviv-Yafa belediyesi üstlenmekte olup, kentin şu anki belediye başkanı Ron Huldai'dir.

Tel Aviv, 1909 yılında liman kenti Yafa'nın (İbranice: יָפוֹ, Yafo; Arapça: يافا, Yaffa) bitiminde kuruldu. Zamanla büyüyen Tel Aviv, Yafa'dan ayrılmaya başladı. Bu dönemde bölgede özellikle Araplar yaşamaktaydı. İsrail'in bağımsızlığından iki yıl sonraki 1950 yılına gelindiğinde Tel Aviv ve Yafa, aynı belediyeye bağlandı. 2003 yılında ise kentteki Beyaz Kent, UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne alındı.

Tel Aviv küresel bir kenttir. İsrail'in ekonomik olarak merkezi olan kent ayrıca İsrail Borsası'na da ev sahibidir. Ayrıca şehirde birçok şirket ve araştırma merkezleri bulunur. Bunların dışında turistik bir kent olan Tel Aviv'de onlarca plaj, bar, kafe ve market yer alır. Kentin lakabı, sürekli akan trafiği ve sürekli açık olan mağazaları nedeniyle "uyumayan Akdeniz şehri" olarak anılır. Öyle ki, dünya küresel kentler sıralamasında birçok kenti geride bırakarak kırk ikinci sıraya yerleşmiş durumdadır. Yine bölgedeki en pahalı kent olan Tel Aviv, tüm dünyadaki on dördüncü pahalı bölgedir.

İsim

Bahar tepesi anlamına gelen Tel Aviv, 1910 yılında kent adı olarak birçok seçenek arasından belirlendi. Diğer seçenekler arasında Herzliya da bulunmaktaydı. Kentin adı ayrıca Theodor Herzl'in Altneuland adlı Almanca kitabının İbranice sürümünün de başlığıdır. Almancadan Nahum Sokolow tarafından çevrilen kitap için Sokolow, bu İbranice ismi Ezekiel Kitabı'ndaki bir bölümden aldığını söyledi. Tel Aviv adının, antik Yahudi anavatanındaki rönesans fikrini tam karşıladığı düşünüldü. İbranice Aviv, "bahar" anlamına gelmekte olup yenilenmeyi temsil etmektedir. Yine tel sözcüğü de İbranice "höyük" anlamına gelmekte olup, eski topraklar üzerinde kurulan yeni bir uygarlığı anlatmaktadır. Yine Yafa veya özgün adıyla "Yafo"nun da kökenleri hakkında bazı görüşler bulunmaktadır. Kimi araştırmacılar bu ismin İbranice "güzel" veya "güzellik" anlamlarına gelen yafah veya yofi sözcüklerinden türediğini düşünmektedir. Bir başka inanca göre de Nuh'un oğlu Yafes, kenti bularak kente adını vermişti.

Tarih

Yafa

Antik Yafa limanı tarih boyunca sürekli el değiştirdi. 1955 yılından 1974 yılına kadar süren arkeolojik kazı çalışmalarında, bölgede Bronz Çağı'ndan bazı binalar ve kapılar açığa çıkarıldı. Bunu izleyen ve 1997'den sonra başlayan diğer kazı çalışmalarında, daha da eskiye uzanan yerleşimler keşfedildi. Araştırmacılar ayrıca bölgede eski askeri yapılara, uzun duvarlara ve Deniz Kavimleri'ne adanan bir tapınağa rastladı.

Yafa adı ilk defa M.Ö. 1470 yılında III. Thutmose adlı firavunun bölgeyi ele geçirmesini kaydeden bir mektupta görüldü. Yine kentin adı Yunus peygamber Tarşiş'e açıldığı liman, Dan kabilesinin sınır bölgesi ve Süleyman Mabedi'nin yapımı için Lübnan'da yapılan tomrukların Kudüs'e taşınmak üzere uğradığı yer olarak İncil'de birçok kez anılmaktadır. Bazı kaynaklara göre Yafa, 4.000 yıldan fazla bir süre boyunca liman olarak kaldı.

1099 yılında Godfrey de Bouillon tarafından yönetilen I. Haçlı Seferi ordusu, o dönemlerde Müslümanlar tarafından terkedilen Yafa'yı ele geçirerek buraya bir kale ve liman inşa etti. Yafa ili olarak kent, uzun bir süre boyunca Kudüs Krallığı'nın deniz taşımacılığının merkezi oldu. Yafa, 1192 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından geri alındı. Ancak İngiliz kral Aslan Yürekli Rişar, kenti bir süre sonra tekrar ele geçirdi. 1223'de Kutsal Roma İmparatoru II. Friedrich buraya yeni savunma birimleri ekledi. 1336, 1344 ve 1346 yıllarında Yafa, olası yeni Haçlı saldırılarına karşı Nasir al-Din Muhammed tarafından yağmalandı.16. yüzyıla gelindiğinde Yafa, Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirildi. Aynı şekilde Gazze Sancağı'nın da bir kenti konumuna alındı. 1799 yılında I. Napolyon kenti ele geçirerek halkı katletti. Bunu izleyen yıllarda bir salgın hastalık baş gösterdi. Bu nedenle bölgedeki nüfus hızla azaldı.

Yafa, bir metropol olarak 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun limanı koruma politikaları ve Bedeviler ile korsanlar tarafından yapılan saldırılara karşı izlenen sert tutum sonucunda gelişmeye başladı. Ancak asıl büyüme 19. yüzyılda yaşandı. 1806 yılında 2.500 olan nüfus, 1886 yılında 17.000'e ulaştı.

1800 yılından 1870 yılına kadar Yafa, surlarla ve kulelerle çeviriliydi. Ancak güvenlik arttırılınca, kentin büyümesini sağlamak adına duvarlar yıkıldı. Kentte deniz kenarına yapılan setin yüksekliği 2,5 metre yüksekliğinde olup 1930'lu yıllara kadar bozulmadan kalmasıyla bilinmektedir. İngiliz sömürge yönetimi, daha sonra buraya yeni bir set daha inşa etti. 19. yüzyılın ortalarında kent halkı, ticaret sayesinde zenginleşti. Ticaret ürünleri arasında Avrupa ile alışverişi yapılan ipek ve Yafa portakalı da bulunmaktaydı. 1860'larda Yafa'ya Sefarad, Fas Yahudileri ve Aşkenaz göçleri başladı. Öyle ki 1882 yılında kentte 1,500'den fazla Yahudi bulunmaktaydı.

1880'lerde Yafa'ya gelen Aşkenaz göçleri Birinci Aliyah ile paralel olarak arttı. Bu artan Yahudi göçleri Siyonizm'e iş gücü konusunda motivasyon verdi. Bu amacın devam ettirilmesi adına Yahudilerin büyük kısmı Yafa'da kaldı, bir kısmı da Yafa'nın kuzeyindeki kumul alanlarına yerleşti. Bugünkü çağdaş Tel Aviv'in kuruluşu da Neve Tzedek adlı semtin 1887 ve 1896 yılları arasında yerleşen Aşkenaz Yahudileri tarafından kurulmasıyla başlar.

Kentsel gelişim

İkinci Aliyah, nüfusu arttırdığı gibi bölgedeki kentsel alanın genişlemesine neden oldu. 1906 yılında, aralarında Yafa sakinlerinin de bulunduğu bir grup Yahudi, Akiva Arye Weiss'i sürdürdü ve Yafa kentinin dışında bahçeli mahalleler üzerinde birleşti. Ahuzat Bayit (Türkçe: "çiftlik evi") projesinin amacı sağlıklı ve estetik bir çevreye sahip, planlı ve hijyenik bir Yahudi kenti kurmaktı. 1908 yılında grup Yafa'nın kuzeydoğusundaki altmış parsele ayrılmış olan 5 hektarlık bir alanı satın aldı. Daha sonraları Tel Aviv'in ilk belediye başkanı olacak olan Meir Dizengoff da bu Ahuzat Bayit'in bir üyesiydi. Dizengoff, tüm proje boyunca Araplarla barış içinde bir uyum gösterdi.

Nisan 1909'da altmış altı Yahudi aile, deniz kabuklarıyla yapılan bir piyango çekilişiyle bugün Rothschild Bulvarı'na karşılık gelen ıssız çöl arazisindeki mahalleden arsalar aldı. Bu piyango çekilişi, kurum başkanı Akiva Arye Weiss tarafından yönetildi ve beyaz kabuklara ailelerin, gri kabuklara arsaların isimleri yazılarak yapıldı. Bir yıl içinde Herzl, Ahad Ha'am, Yehuda Halevi, Lilienblum ve Rothschild adlı caddeler inşa edildi. Bunun yanında bir su sistemi kurularak üzerine ilk altmış altı ev kuruldu. Herzl Sokağı'nın sonundaki bir arsa Herzliya Yahudi Lisesi'nin kurulması için ayrıldı. 21 Mayıs 1910 tarihinde, Tel Aviv adı, bu yeni yerleşmeye verildi. Kentin planı Avrupa tarzı, bahçeli evlere sahip, geniş cadde ve bulvarlar barındıran bir stildeydi.

1914 yılına gelindiğinde kent, 100 hektardan daha fazla bir alana sahipti. Ancak Osmanlı İmparatorluğu, 1917 yılında Yafa'nın Yahudilerini buradan kovunca, büyüme durdu. Mısır'dan bilgi toplayan The New York Times adlı Amerikan gazetesi, Nisan 1917'deki bu sürgün olayını araştırdı.

İngiliz sömürge dönemi

İngiliz sömürge dönemi sırasında Yahudiler ile Araplar arasındaki sürtüşmeler artmaya başladı. 1 Mayıs 1921 tarihinde Yafa ayaklanmaları patlak verdi. Bu sırada Arap bir çete Yahudileri öldürdü. Bu ortamdan kaçan Yahudiler, Yafa'dan Tel Aviv'e yerleşmeye başladı. Böylece 1920'de 2.000 olan kent nüfusu 1925 yılında on yedi kat artarak 34.000 sınırına ulaştı. Yeni iş alanlarının belirmeye başladığı Tel Aviv, Yafa'nın ticari olarak gerilemesine neden oldu. 1925 yılında Patrick Geddes, o sıralarda Meir Dizengoff tarafından yönetilen Tel Aviv kent planlarını çizdi. Bir bahçe kent kurmayı amaçlayan ekip, kuzeyde Yarkon Nehri'nden, doğuda İbn Gvirol'nden başlayarak kent sınırları belirlendi. Bugün kent yerleşimleri bu sınırları aşmış olsa da, kent sınırları halen bu şekildedir.

Tel Aviv, 1926'ya kadar gelişimini sürdürdü. Ancak 1927 ile 1930 yılları arasında beliren bir ekonomik kriz sorunlara yol açtı. Bu sıralarda, kentin kültürel gelişimini destekleyen Ohel ve Habima Tiyatroları kuruldu. Büyümeye devam eden kent, 1934 yılında belediye konumuna alındı.

Nasyonel Sosyalistlerin Almanya'da güç kazanmaya başlamasıyla başlayan Beşinci Aliyah, kentin nüfusunu ivmeyle arttırdı. Avrupa'dan kaçan Yahudilerin önemli bir kısmı Tel Aviv'e yerleşti. Öyle ki 1937 yılında kent nüfusu 150.000'e tırmandı. İki yıl içinde de bu sayı 160.000'e yükseldi. Bu sayı, o sırada ülkedeki Yahudi nüfusunun üçte birinden fazlaydı. Yine bazı göçmenler de Yafa'dan karaya çıkarak burada kalmayı tercih etti. 1936–39 Arap ayaklanmaları sonucunda 1938 yılında Yafa'dan bağımsız bir havaalanı inşa edildi. Lod Havaalanı (daha sonra Ben Gurion Havaalanı) ve Sde Dov Havaalanı sırasıyla 1937 ve 1938 yıllarında açıldı.

Tel Aviv'in Beyaz Kent'i, 1930'larda keşfedildi ve 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne eklendi. Yine Almanya'daki modernist mimari okulu olan Bauhaus'ta eğitim gören, ancak okulun Nasyonel Sosyalistlerce 1933 yılında kapatılmasıyla buradan kaçan Yahudilerden bir bölümü bugünkü Filistin topraklarına yerleşti. Bunlardan Arieh Şaron gibi mimarlar kentin mimari dokusuna önemli katkılarda bulunmasıyla tanındı.

Temmuz 1940'tan sonra Tel Aviv, İtalyan Nasyonel Sosyalistler uğrak bir bombalama merkezi oldu. 9 Eylül 1940 tarihinde atılan bir bomba kentte 137 kişinin ölümüne neden oldu. Birleşmiş Milletler, savaş sonrasında bölgede bir Yahudi ve bir Arap devletinin kurulması gerektiği sonucuna vardı. Kent Yafa ile beraber 1945 yılında toplam 101.580 nüfusa sahipti. Bu nüfusun 53.930'u Müslüman, 16.800'ü Hıristiyan'dı. Ancak Araplar, ülkenin bölünmesine karşı çıktı. 1947 ve 1948 yılları arasında, Yafa ve Tel Aviv sınır hatları arasında gerilimler yaşandı. Nisan 1948'den itibaren Yafa'nın yeni kurulan İsrail ordusu tarafından ele geçirilmesiye Arap yerleşmeciler bu bölgeyi terk ettiler.

İsrail'in bağımsızlığı

14 Mayıs 1948 tarihinde İsrail'in bağımsızlığını elde etmesiyle beraber Tel Aviv, 200,000 kadarlık bir nüfusa sahipti. Başta İsrail'in yönetim merkezi durumuna getirilen Tel Aviv, 1949'da yönetimin Kudüs'e taşınmasıyla beraber bu özelliğini yitirdi. Ancak Kudüs'ün durumu hakkındaki uluslararası tartışmalar nedeniyle, birçok büyük elçilik binası Tel Aviv'de kaldı. 1980 yılında İsrail'in koyduğu Kudüs Yasası gereğince, 1980'lerin başında on üç büyük elçilik daha Kudüs'ten Tel Aviv'e alındı. Bugün ikisi dışında bütün elçilikler, Tel Aviv bölgesinde yer almaktadır. Nisan 1949'da Tel Aviv ve Yafa kentleri ve çevreleri Tel Aviv-Yafo adı altında tek bir belediyede birleştirildi. Tel Aviv böylece 42 km²'lik bir alana sahip oldu. 1949 yılına gelindiğinde Tel Aviv'in altmış kurucusu anısına bir anıt inşa edildi. Geçen altmış yıl boyunca kent, laik, liberal fikirli, ışıklı gece hayatının bulunduğu ve kafe kültürüne sahip bir kente dönüştü.

Altmışlarda, kentteki bazı eski binalar yıkılarak yerine lüks binalar dikildi. Shalom Meir Kulesi de bunlardan biri olup, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. 1960'ların başında kent nüfusu, ülke nüfusunun yüzde on altısı olan 390.000'e kadar yükseldi. Seksenlerin sonuna doğru, büyük kısmı yaşlı nüfustan oluşan 317.000 kişi kentte yaşıyordu. Nüfusun yaklaşık otuz yıl içinde düşmüş olmasının nedeni, yüksek kiraların aileleri ve dolayısıyla genç nüfusu buradan uzaklaştırması idi.

Bu sırada başlayan kentsel süzülme sayesinde, kentin güneyindeki gecekondu mahalleleri ve kentin kuzeyindeki eski liman bölgesi baştan sona yenilendi. Modernist yapıları korumak adına İsrail hükümeti yeni yasalar çıkararak UNESCO'nun Dünya Miras Listesi'ndeki Beyaz Kent'i koruma altına aldı. Doksanların başında azalan nüfus çizgisi tersine döndü. Özellikle dağılan Sovyet ülkelerinden gelen nüfus şehri ve İsrail'i nüfus bakımından ivmeli olarak büyüttü. Kent ayrıca yüksek teknolojik yeniliklere de sahne oldu. Bunu yeni yüksek teknolojili ofis binalarının ve gökdelenlerin inşası izledi. 1993 yılında Tel Aviv, bir dünya kenti olarak sınıflandırıldı. Kent ayrıca küresel kent konumu için güçlü bir aday olmaya başladı.

4 Kasım 1995 tarihinde İsrail'in başbakanı İzak Rabin suikaste uğradı. Kikar Malchei Yisrael adındaki bu yer, sonradan Rabin Meydanı adını aldı.

İsrail'in Filistin'i işgali üzerine başlayan Birinci İntifada'nın ardından Tel Aviv sürekli olarak Filistinli militanlarca saldırıya sahne oldu. Bu kentte gerçekleşen ilk intihar saldırısı 19 Ekim 1994 tarihindeki bir otobüs saldırısıyla gerçekleşti. Olayda bir bombacı kendini ve yirmi bir sivili, Hamas intihar kampanyası dahilinde öldürdü. Bu çatışmalar zincirindeki en kanlı olay İkinci İntifada sırasında, 1 Haziran 2001 tarihinde yaşandı. Bu olayda Dolphi adlı bir diskoda bir intihar saldırısı yaşandı ve yirmi bir kişinin ölümü ve yüz kişinin yaralanmasıyla sonuçlandı. Bu saldırıların en sonuncusu 17 Nisan 2006 tarihinde, bir otobüs terminalinde yaşandı. Bu son olayda da dokuz kişi öldü, kırk kişi yaralandı.

Son yıllarda Tel Aviv, çevresel sorunlara karşı önlemler alan, duyarlı bir kent haline geldi. Mart 2008'deki Earth Hour uygulaması sırasında kentin ışıkları tamamen söndürüldü. Şubat 2009'da belediye su tasarrufu kampanyası başlattı. Bu kapsamda, kentte yıl boyunca kişi başına en az su tüketen aileye ücretsiz araç park etme ödülü verilmektedir.

Coğrafya

Tel Aviv, 32°5′0″ kuzey enlemi ile 34°48′0″ doğu boylamının kesiştiği yerde, Akdeniz kıyılarında kuruludur. Kentin bulunduğu bölge, Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki stratejik köprülerden biridir. Yafa'nın kuzey kısmındaki liman civarında bulunan kumlu ve verimsiz topraklara sahip bölgede kurulan Tel Aviv, günümüzde düzleştirilmiş ve engebesiz bir yeryüzü şekline sahiptir. Kentteki en belirgin yer şekilleri, Akdeniz kıyılarındaki bazı uçurumlar ve Yarkon Nehri'nin ağız kısmıdır. Tel Aviv kentsel bölgesinin zamanla genişlemesinden dolayı bugün Yafa ve Tel Aviv kenti arasında belirgin bir coğrafi sınır yoktur. Kentin altmış kilometre güneydoğusunda başkent Kudüs; doksan kilometre kuzeyinde Hayfa yer alır. Kentin komşuları arasında kuzeyde Herzliya, kuzeydoğuda Ramat Haşaron, doğuda Ramat Gan ile Giv'atayim, güneydoğuda Holon ve güneyde Bat Yam yer alır. Tel Aviv, ekonomik olarak kuzeyden güneye gidildikçe değişiklik gösterir. Güney kısım, Neve Tzedek semti ile Yafa'nın dışına yeni yapılan siteler dışında yoksul bölgeler iken, orta kısım Azrieli Merkezi gibi önemli finans ve ekonomi yapılarını barındırmaktadır. Kuzey kısımda ise Tel Aviv Üniversitesi ve lüks konutlar yer alır. Bu zengin mahalleler, Herzliya Pituah, Ramat Haşaron ve Kfar Şmaryahu yerleşmelerine kadar devam eder.

İklim

Tel Aviv, Akdeniz ikliminin görüldüğü bir kenttir. Kentte yazlar sıcak ve nemli; kışlar serin ve yağışlıdır. Denize yakınlığı nedeniyle Tel Aviv, yıl boyunca nemlidir. Kış aylarında sıcaklıklar nadiren 5 °C'nin altına düşer. 1950 yılından beri kar yağmayan kentte kış ayları boyunca sıcaklık, ortalama 10 ila 15 °C arasında değişir. Yaz aylarında sıcaklık 26 °C civarında olup, kimi zamanlarda 32 °C'yi aşabilmektedir. Yüksek nem oranına rağmen, yazın kentte hemen hemen hiç yağmur yağmaz. Yıllık yağış oranı 530,5 mm kadar olan kentteki yağışlı aylar, ekim ve nisan arasındaki aylardır. Kentte yılın 300 günü güneşli olup, bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık 43 °C kadardır. Buna karşılık kentte ölçülen en düşük sıcaklık -1.9 °C kadardır.

Semtler

Tel Aviv, yakın geçmişi içinde doğal olarak oluşan dokuz semte ayrılmış durumdadır. Bunlardan en önemlisi, eski liman olan ve kentten çok önceleri de bir yerleşme bölgesi olan Yafa'dır. Kent nüfusu geleneksel olarak Araplardan oluşur. Ancak eski binaların, yeni ve çağdaş yapılarla değiştirilmesiyle beraber Arap nüfusun dışında da yeni bir dinamik nüfus kente yerleşmeye başladı. Bu durum günümüzde eski bir Yahudi kenti olan Neve Tzedek'te de yaşanmaktadır. HaKirya adlı bölgede İsrail Savunma Kuvvetleri üslerinden biri bulunmaktadır.

Tarihi olarak, Ramat Aviv gibi kentin kuzey semtleri Avrupa kökenli Musevileri barındırırken; Neve Tzedek ve Florentin gibi güney semtler, genel olarak Sefarad ve Mizrahi kökenli Yahudileri barındırır. Yine de 1980'lerden beri, güney kısımlarda da yenileştirme hareketleri yapılmaktadır. Tel Aviv'in kuzeyinde yer alan eski liman bölgesi de, 1965 yılında kapatılmasının ardından kentsel bir alana dönüştü. Öyle ki, bu bölgede günümüzde lokantalar ve marketler yer almaktadır.

Mimari

Tel Aviv'deki ilk mimari tarz, kırmızı çatılı Avrupa tarzı evlerdi. Yafa kentinin dışında ilk kurulan yerleşme olan Neve Tzedek, iki katlı taş konutlardan ibarettir. 1920'lerden sonra yeni bir Oryantalist tarz moda olmaya başladı. Öyle ki bu dönemde inşa edilen binalar genel olarak Avrupa tarzıyla Ortadoğu tarzını birleştirmekteydi. Belediye bir süre sonra "bahçe kent" planını ortaya atınca, iki-üç katlı binaları bahçeler ve parklar izledi.

Bauhaus

Bauhaus mimari tarzı 1920'lerde ve 1930'larda belirmeye başladı. Bu tarzdaki yapıların mimarları genel olarak Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyası döneminde kaçan Alman kökenli Yahudilerdir. Tel Aviv'in kent merkezi çevresinde yer alan "Beyaz Kent", beş binden fazla çağdaş tarzda yapı barındırır. Bu çağdaş yapıların büyük kısmı da Bauhaus ve Le Corbusier tarzdadır.

Modernizm



1960'lardan sonra mimari tarz, çağdaş yapılar ve gökdelenler yönünde değişmeye başladı. İhmal yüzünden yıkılma noktasına gelen eski binaların yıkılmasıyla beraber yeni ve yüksek yapılar dikilmeye başlandı. Ancak son yıllarda izlenen mimari politikalar arasında eski Bauhaus evlerinin çağdaş tarzda yeniden düzenlenerek açılması bulunmaktadır. Bunun dışında, çok yüksek vergilerin bir sonucu olarak Tel Aviv, gökdelenlere de ev sahipliği yapmaya başladı. Kentteki Shalom Meir Kulesi, İsrail'in ilk gökdeleni olup 1965 yılında açıldı. Bu bina, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. Biri kare, biri dairesel ve diğeri üçgen formlarda olan üç binadan oluşan Azrieli Merkezi de önemli çağdaş yapılar arasındadır. 2001 yılından beri İsrail'in en yüksek binası olan Moşe Aviv Kulesi de Tel Aviv'in komşu kenti Ramat Gan'dadır. Yine de ülkedeki en yüksek konut binası olan Neve Tzedek Kulesi Tel Aviv'dedir. Park Tzameret gibi yeni semtlerde de yeni lüks binalar inşa edilmektedir. Bunlar arasında Philippe Starck tarafından tasarlanan YOO Tel Aviv adlı yapılar yer almaktadır. Yine Güney Kirya gibi bölgelerde de yüksek ofis binaları yer almaktadır. Tel Aviv'in yeni nesil gökdelenleri arasında 1 Rothschild Kulesi, Be'eri Nahardea Kulesi ve İlk Uluslararası Banka Kulesi de bulunmaktadır. 2009 yılında kuruluşunun yüzüncü yılını kutlayan Tel Aviv, bu yıl öncesinde ve sonrasında devamlı olarak I. M. Pei, Donald Trump ve Richard Meier gibi ünlü mimarlarında yardımıyla yeni nesil çağdaş yapıların inşası üzerinde çalışmaya başladı. Amerikan gazeteci David Kaufman, New York dergisi köşesinde, kentteki Osmanlı ve Bauhaus binalarının baştan sona yenilenerek çağdaş otellere, lokantalara, butiklere ve tasarım müzelerine dönüştüğünden duyduğu memnuniyeti överek dile getirdi.

Yeşil mimari

2000'lerin başında Tel Aviv belediyesi, terkedilmiş bir enerji santralini parka ve yürüyüş yoluna çevirdi. Ekim 2008'de Martin Weyl, Ben Gurion Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki Hiriya adlı bir çöplüğü, plastik şişeler kullanarak bir anıta dönüştürdü. Bu park ve anıt, İsrail'in eski başbakanı Ariel Şaron'un adına Ariel Şaron Parkı olarak adlandırıldı. Tel Aviv bunun dışında yine birçok çevresel etkinliğe öncü olmasıyla bilinmektedir.

Nüfus

Tel Aviv kenti, 51,8 km2'lik bir alan üzerinde 391.300 kadar bir nüfus barındırır. Bu da km2 başına 7.533 kişilik bir nüfus yoğunluğuna denktir. İsrail İstatistik Kurumu'na (CBS) göre, Haziran 2006 itibariyle Tel Aviv kentinin nüfusu her yıl %0,9'luk bir oranda artmaktadır. Kent nüfusunun %91,8 kadarı Yahudi, %4,2 kadarı Müslüman veya Hıristiyan Arap kesimden ibarettir. Nüfusun geri kalan kısmı da çeşitli Arap olmayan Hıristiyanlar ile Musevi Asyalılar oluşturmaktadır. Farklı etnik kökenlere sahip, çok kültürlü bir kent olarak Tel Aviv, birçok dilin de günlük olarak konuşulduğu bir şehirdir. Konuşulan diller arasında İbranice, Rusça, Fransızca, İspanyolca, Takalotça, Tayca, Arapça, Amharca ve İngilizce yer almaktadır. Kimi tahminlere göre kentte kayıtsız 50.000 kadarlık bir Asyalı yabancı işçi nüfusu yer almaktadır. Diğer batılı kentlerle karşılaştırıldığında, suç oranı Tel Aviv'de nispeten azdır.

Tel Aviv-Yafa Belediyesi'ne göre kentin ortalama geliri, ulusal ortalama gelir ortalamasından yüzde yirmi daha fazladır. Kentte işsizlik oranı %6,9 kadardır. Tel Aviv'deki eğitim standartları da ulusal ortalamalara göre yüksektir. Buradaki 12. sınıf öğrencilerinin %64,4 kadarı yeterlik sınavı sertifikası almaya hak kazanmaktadır. Yine şehirdeki yaş grafikleri de engebesizdir. Öyle ki, kentte yirmi yaş altı nüfus toplam nüfusun %22,2'sini, 20-29 yaş arası grup toplam %18,5'ini, 30-44 yaş arası grup toplam nüfusun %24'ünü, 45-59 yaş arası grup toplam nüfusun %16,2'sini ve son olarak 60 yaşından büyük grup toplam nüfusun %19,1'ini oluşturur.

Tel Aviv'in nüfusu, 1960'ların başında 390.000'e kadar yükseldi. Ancak 1980'lerin sonlarında yeniden 317.000'e kadar düştü. Bu düşüşün nedeni, kentte yer alan genç çiftlerin ve ailelerin, yüksek gayrimenkul fiyatları sonucunda taşınmak zorunda kalmasıydı. 1990'ların başında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılmasıyla, Rusya'dan Tel Aviv'e büyük bir göç yaşandı ve nüfusun artışına sebep oldu. Bugün kent nüfusu genç ve büyüyen bir grafiğe sahiptir. 2006 yılında, 22.000 kişi kente taşınırken, 18.500'ü de kenti terketti. Kentin nüfusunun 2025 yılına kadar 450.000 sınırına erişmesi beklenmektedir. 1983 yılında 35,8 olan ortalama yaş, 2008 yılında 34'e kadar düştü. Yine 1983 yılında kentteki 65 yaş üstü nüfus oranı %19 iken, 2008 yılında %14,6'ya düştü.

Din

Her ne kadar Tel Aviv laik bir kent görünümü çizse de, kentte birçok farklı dinde tapınaklar yer almaktadır. 544 etkin sinagogun yer aldığı kentte, 1930'larda inşa edilen Büyük Tel Aviv Sinagogu da yer almaktadır. Son yıllarda, laik bir Musevi Araştırma Merkezi'nin açıldığı kent, ayrıca yine laik bir "yeşiva"ya da sahiptir. Uzun süre boyunca muhafazakar ve laik tartışması yaşayan kentte bu tartışmalar, 2006 yılındaki eşcinsel yürüyüşünden önce sinagog patlamalarıyla sona erdi.

Tel Aviv'in ünlü yapılarından biri Hasan Bek Camii olup, kıyı şeridinde yer almaktadır. Özellikle Yafa bölgesi, çok sayıda Müslüman ve Hıristiyan nüfusa ev sahipliği yapmaktadır. Kentte, çoğunlukla diplomatların ve yabancı ziyaretçilerin ibadet yapabilmeleri için çok sayıda kilise her geçen gün açılmaktadır. Tel Aviv bölgesindeki nüfusun yüzde doksan üçü Musevi, yüzde biri Müslüman, yüzde biri Hıristiyan olup, geri kalan yüzde beşi ise hiçbir dine mensup değildir. Israel Meir Lau, kentin baş hahamıdır.

Kaynaklar

Vikipedi

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin İspanyolca karşılığı.
Tel-Aviv (la principal ciudad de Israel, localizada en el centro del país)

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin Fransızca karşılığı.
Tel Aviv, ville portuaire et côtière d'Israël, ville centrale de la région du Goush Dan (Israël), très grande ville située au centre d'Israël

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin Almanca karşılığı.
Tel Aviv (größte Stadt Israels, am Mittelmeer gelegen)

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin İtalyanca karşılığı.
Tel Aviv (città nel centro d'Israele, città grande d'Israele)

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin Portekizce karşılığı.
Tel Aviv (cidade central na região Dan, cidade grande em Israel)

Tel Aviv

Fransızca Tel Aviv kelimelerinin İngilizce karşılığı.
n. Tel Aviv, seaport in W Israel, central city in the Dan Region of Israel, largest city in Israel

Tel Aviv

Almanca Tel Aviv kelimelerinin İngilizce karşılığı.
n. Tel Aviv, seaport in W Israel, central city in the Dan Region of Israel, largest city in Israel

Tel Aviv

İngilizce Tel Aviv kelimelerinin Flemenkçe karşılığı.
Tel Aviv

Tel Aviv

n. Tel Aviv, seaport in W Israel, central city in the Dan Region of Israel, largest city in Israel n. Tel Aviv, seaport in W Israel, central city in the Dan Region of Israel, largest city in Israel

Tel Aviv

Flemenkçe Tel Aviv kelimelerinin Fransızca karşılığı.
(aardrijkskunde) Tel-Aviv (m)

Tel Aviv

Fransızca Tel Aviv kelimelerinin Flemenkçe karşılığı.
(géographie) Tel Aviv (n)

Tel Aviv

Fransızca Tel Aviv kelimelerinin İtalyanca karşılığı.
(géographie) Tel Aviv (f)

Tel Aviv

Fransızca Tel Aviv kelimelerinin Portekizce karşılığı.
(géographie) Tel Aviv (f)

Tel Aviv

Fransızca Tel Aviv kelimelerinin İspanyolca karşılığı.
(géographie) Tel Aviv (f)

Tel Aviv

İtalyanca Tel Aviv kelimelerinin Fransızca karşılığı.
(geografia) Tel-Aviv (m)

Tel Aviv

Portekizce Tel Aviv kelimelerinin Fransızca karşılığı.
(geografia) Tel-Aviv (m)

Tel Aviv

İspanyolca Tel Aviv kelimelerinin Fransızca karşılığı.
(geografía) Tel-Aviv (m)

İlgili konular

akdeniz i̇branice i̇srail

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Tel Aviv Resimleri