Filistin Adının Zaman Çizelgesi

Filistin adının zaman çizelgesini yani Filistin ve kökdaşları olan Filastin ve Palaestina isminin tarih boyunca geçirdiği evreleri konu alır. haritası ]] Mısır hiyerogliflerinde P-r-s-t olarak geçen Peleset isminin, Mısır'ın yirminci hanedanlığında ~MÖ 1150'lerdeki belgelerde komşu halk ve topraklar için kullanıldığı görülür. İlk olarak Medinet Habu Tapınağı'ndaki metinlerde beliren Peleset ismi, kendisini III. Ramses iktidarlığındaki Mısır'ı işgal eden bir deniz kavmi olarak gösterir. Hem Mısır hem Asur kaynakları, bu ismin kullanıldığı toprakların sınırlarından bahsetmemektedir. Açıkça bugünkü anlamıyla kullanılan Filistin terimi ilk olarak MÖ 5.yy'da Antik Yunanistan'da kullanılmıştır. Herodot, Tarihler kitabında "Suriye'nin bölgesi Palaistine" yazmıştır; bu kitap, Yehuda Dağlarını ve Ürdün Vadisi'ni içinde barındıran Filistin topraklarını açıkça tanımlayan ilk tarihi çalışmadır. Yaklaşık bir asır sonra Aristoteles, Meteoroloji isimli eserinde benzer bir tanımlama yapıp "Filistin'de bir göl vardır, öyle ki eğer bir insan veya canavar içine atılırsa su üstünde süzülür, batmaz, bu söylenen doğrudur. Dediklerine göre bu göl o kadar acı ve tuzludur ki içinde balık yaşamaz ve giysilerinizi suya batırıp silkelerseniz temizlenir" demektedir; uzmanlara göre Aristoteles Ölü Deniz'den bahsetmektedir. Polemon ve Pausanias gibi sonraki yazarlar da aynı bölge için bu ismi kullanmıştır. Sonraki dönemlerde Ovidius, Tibullus, Pomponius Mela, İhtiyar Plinius, Dio Chrysostom, Statius ve Plutarkhos gibi Romalı yazarların yanı sıra, Philon ve Josephus gibi Romalı Yahudi yazarlar da aynı ismi kullanmaya devam etmiştir. Resmi vilayet adı olarak ilk defa 135 yılında Roma yetkilileri tarafından, Bar Kohba İsyanı bastırıldıktan sonra Yahudiye, Celile ve Aşkelon gibi komşu şehirleri içine alan bölgeye Suriye Filistini adı verilmiştir; uzmanlara göre bunun sebebi topraklarla Yahudilerin duygusal bağını kesmekti. İbranice peleşet (פלשת) ismi Sami dillerinde p-l-ş kökünden gelip "bölmek, içinden geçmek, yığınla gelmek, kapsamak veya işgal etmek" anlamlarına gelir ve bir ihtimal içinde "göçmen" veya "işgalci" anlamı barındırır. Türkçe'ye Filistin olarak tercüme edilen bu kelime Tanah'ta "Filist" adıyla 250'den fazla kez kullanılmıştır. Tevrat'ta ise 10 kere kullanılan bu bölge isminin sınırları tanımlanmamaktadır. Tanah'ın Tarihsel kitaplarında (bkz Tesniyesel tarih) 200'den fazla kullanılan bu bölgenin ismi en çok Hakimler kitabı ve Samuel kitaplarında geçmektedir ve güneydeki sahiller olan Yehuda Krallığı'nın batısını ifade etmektedir. Bizans İmparatorluğu döneminde, bölgenin tamamına (Suriye Filistini, Samarya ve Celile) Palaestina denmekteydi ve bu alan Palaestina I ve Palaestina II olmak üzere iki alt bölgeden oluşmaktaydı. Arapça'da Filistin (فلسطين) kelimesi için Filistin, Filastin veya Falastin denir. Moshe Sharon'un yazısına göre, Araplar Büyük Suriye'yi 7.yy'da ellerine geçirdiği zaman, Bizanslıların koydukları isimleri kullanmaya devam ettiler. Dolayısıyla Filastin kelimesinin kökeni Roma ve Semitik İbranice'den gelmektedir. Avrupa'da bu bölgeye "Filistin" denmesinin kabul edilmesi Avrupa rönesansına denk gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesinin ardından İngilizler bu bölge için Filistin adını tekrar canladırmıştır ve burada Filistin Mandası kurulmuştur. ==Tarihi kaynaklarAntik dönem * ~MÖ 1150: Medinet Habu Tapınağı: Tapınakta Peleset (P-r-s-t) isimli bir deniz kavminin III. Ramses zamanında Mısır'ı istila ettiği kayıtlıdır. * ~MÖ 1150: I. Harris Papirüsü: "Mısır'ın tüm sınırlarını genişlettim; topraklarından kalkıp istila edenleri tahtlarından ettim. Denyen'i adalarında kılıçtan geçirdim, Tekel ve Peleset (Pw-r-s-ty) küle döndü". * ~MÖ 1000: Amenope Adlar Kümesi ve Wenamun Hikayesi * ~MÖ 900 : Pedeset heykelindeki ibare: "elçi - Kenan - Peleset" * ~MÖ 800 : Nemrut Levhası'nda III. Adad-nirari * ~MÖ 717 : Dur-Sharrukin, II. Sargon'un hatıratı: Bölgeden Palaştu veya Pilistu diye bahseder.

Klasik antik dönem

Pers (Ahameniş) İmparatorluğu dönemi

* ~MÖ 450: Herodot, Tarihler kitabı, Ahitsel Filist'ten daha geniş bir alan için kullanıldığını gösteren ilk tarihi kaynaktır. Kitapta "Suriye'nin bölgesi Palaistinê" diye geçmektedir. Aynı kaynakta İbranilerin sünnet anlayışıyla ilgili bilgilerde mevcuttur: "İlk zamanlardan beri Kolhisler, Mısırlılar ve Etiyopyalılar sünnet icra eden tek uluslardı. Fenikeliler ve Filistinli Suriyeliler bu geleneği Mısırlılardan öğrendiklerini itiraf etmişlerdir... Şimdi sadece bu uluslar sünnet uygulamaktadır". * ~MÖ 340: Aristoteles, Meteoroloji isimli eserinde "Filistin'de bir göl vardır, öyle ki eğer bir insan veya canavar içine atılırsa su üstünde süzülür, batmaz, bu söylenen doğrudur. Dediklerine göre bu göl o kadar acı ve tuzludur ki içinde balık yaşamaz ve giysilerinizi suya batırıp silkelerseniz temizlenir" demektedir; uzmanlara göre Aristoteles Ölü Deniz'den bahsetmektedir. * ~MÖ 130: Pausanias, Yunanistan Tanımı: "Tapınağın önünde palmiye ağaçları yetişir, meyveleri, Filistin hurmaları gibi tam olarak yenilebilir değildir, yine de İyonya'dakilerden daha olgundur."

Roma Kudüs dönemi

* ~MS 2: Ovidius, Ars Amatoria: "Filistinli Suriyeliler tarafından kutlanan yedinci gün bayramı" * ~MS 10-19: Tibullus, Tibullus ve Sulpicia: Şiirler: "Neden söyle, Filistin şehirlerinde zarar görmeden uçan güvercin Suriyeliler için kutsaldır?" * ~MS 17: Ovidius, Fasti: "Jüpiter cenneti savunmak için silah kuşandığında, küçük aşk tanrısıyla Fırat'a geldi, ve Filistin sularının kenarında oturdu." * ~MS 40: Philon, "En çok Yahudi nüfusu barındıran Filistin ve Suriye de ibret verici bilgelik ve erdemden yoksun değildir. Halkın bir kısmına Esseniler denir." Ayrıca Philon, Filistin ile Kenan topraklarını bir tutmaktadır. * ~MS 43: Pomponius Mela, De situ orbis: "Syria late litora tenet, terrasque etiam latius introrsus, aliis aliisque nuncupata nominibus: nam et Coele dicitur et Mesopotamia et Damascene et Adiabene et Babylonia et Iudaea et Commagene et Sophene. Hic Palaestine est qua tangit Arabas, tum Phoenice; et ubi se Ciliciae committit Antiochia, olim ac diu potens, sed cum eam regno Semiramis tenuit longe potentissima. Operibus certe eius insignia multa sunt; duo maxime excellunt; constituta urbs mirae magnitudinis Babylon, ac siccis olim regionibus Euphrates et Tigris immissi." * ~MS 78: Plinius, Doğal Tarih, 13.konu: "Bu ülkelerin yanında Suriye, bir zamanlar farklı isimlerle anılan ve büyük topraklar olan sahili işgal etti; Arabistan ile birleşen bu bölgeye eskiden Palaestina, Yahudiye, Koele ve Fenike denirdi. Ülkeye, içinde Damascena (Şam), güneye gidildikçe Babil denilir". 14. konu: "Serboniye bataklığının görünmeye başlamasının ardından Edom ve Filistin başlar... Kentleri, Refah, Gazze ve içeri girildikçe Antedon'dur ayrıca Argaris Dağı bulunur" * ~MS 90: Dio Chrysostom, Ölü Deniz için, Filistin'in içinde ve Sodoma yakınlarında demiştir. * ~MS 94: Josephus, Yahudi Gelenek ve Görenekleri: "...Gelenekler insanın yaratılışından Nero'nun 12. yılına kadar aktarıldı, ta ki Yahudilerin, Mısır'ın, Suriye'nin ve Filistin'in başına gelene kadar" * ~MS 100: Statius, Silvae, "liquores Palestini" Fakat,

Roma Kudüs dönemi

nde bu coğrafik bölge için kullanılan tek terim "Filistin" değildi. Örneğin Strabon, Kudüs ve Yahudiye'yi tanımlarken Koele-Suriye derken Plinius her iki terimi birden kullanmaktadır.

Roma Aelia Kapitolina dönemi

* 135: 132 ile 135 yılları arasında süren Bar Kohba İsyanı bastırıldıktan sonra Roma İmparatoru Hadrianus, Yahudiye'yi de içine alan bölgenin tamamına Suriye Filistini adını verdi, bazı uzmanlara göre bunun nedeni, Yahudilerin bu topraklara olan duygusal bağını koparmaktı. * ~150: Appian, Roma Tarihi: "Roma tarihini yazmaya niyetlenirken ulusumuzun hükmettiği toprakların sınırlarını belirtmeyi gerekli görüyorum... Filistin-Suriye'yi aldık, bunun ardından Arabistan'ın bir kısmını. Fenikelilerin ülkesi, Filistin'in yanında denizdeydi, Fenikelilerin topraklarının ardında Koele-Suriye vardır, bir bölümü denizden Fırat'a kadar uzanmaktadır... * ~150: Arrian, Anabasis Alexandri: "Ardından Tire ele geçirildi... İskender şimdi Mısır'a sefere çıkmayı kafasına koydu. (Denilişe göre) Suriye Filistini, bir hadım dışında kendisine gelmişti, Gazze'nin patronu Batis ise İskender'e katılmadı." * ~150: Batlamyus, Coğrafya, harita içerir * ~225: Cassius Dio, Historia Romana, Titus Tarafından 70'te Kudüs'ün Yıkımı: "Vespasian ve Titus elçilik görevi üstlendi; ilki Mısır'ın ikincisi Filistin'in" * 311: Kayseryalı Eusebius, Filistin Şehitlerinin Tarihi. "Kilise Tarihinin Babası" olarak Eusebius'un kullandığı Filistin terimi, ardından gelen Hristiyan yazarlar tarafından da benimsendi.

Son antik dönem

Son Roma İmparatorluğu (Bizans) dönemi

* ~380: Ammianus Marcellinus, Kitap XIV, 8, 11: "Suriye'nin son eyaleti Filistin'dir". * ~384: Aziz Jerome, 33. Mektup: "Sadece Filistin, Arabistan, Fenike ve Akaya piskoposları farklı düşünmüştür" * ~390: Palaestina üç farklı idari bölgeye bölündü: Palaestina Prima, Secunda ve Tertia (Birinci, İkinci ve Üçüncü Filistin). Vali makamının Kasarya'da bulunduğu Palaestina Prima, Yahudiye, Samarya, sahil ve Perea'yı kapsar. Vali makamının Bet Şean'da bulunduğu Palaestina Secunda, Celile, Yezreel Vadisi, Celile'nin doğusu ve eski Dekapol'un batısını kapsar. Vali makamının Petra'da bulunduğu Palaestina Tertia, Negev, bir zamanlar Arabistan'ın bir parçası olan güney Ürdün ve Sina Yarımadası'nın büyük kısmını kaplar. Palestina Tertia, aynı zamanda Palaestina Salutaris olarak da bilinmekteydi. * ~400: Yahudi midraşı Yaratılış Rabba'ya göre 'teki "bütün ülkeler" ibaresi Fenike, Arabistan ve Filistin'i ifade etmektedir. (ויהי רעב בכל הארצות: בשלש ארצות בפנקיא ובערביא ובפלסטיני) * ~400: Yahudi midraşı Ağıtlar Rabba'da Arabistan, Fenike, Filistin ve İskenderiye liderlerinin güçlerinin Roma İmparatoru Vespasian'a katıldığı anlatılır. Prokopius ayrıca, "Pers Kralı I. Hüsrev kendisini Filistin'in patronu yapmayı arzuladığını" yazar.

Orta Çağ

Dört halife, Emeviler ve Abbasiler dönemi

* ~770: Tahir ibn Yazid, hadis:"Dünya'daki en kutsal yer Suriye'dir; Suriye'deki en kutsal yer Filistin'dir; Filistin'deki en kutsal yer Kudüs'tür makdis; Kudüs'teki en kutsal yer Dağdır; Kudüs'teki en kutsal yer ibadet yeridir mescit; ibadet yerindeki en kutsal yer kubbedir." * ~870: İbn Hordadbeh, Yollar ve Krallar Kitabı: "Filastin Eyaleti, 50.000 dinar vergi" (~864) * ~870: al-Baladhuri, Futuh al-Buldan * 1047: Nasır-ı Hüsrev, Sefername

Eyyubi ve Memluk dönemi

* 1185: İbn-i Cübeyr, İbn-i Cübeyr'in Seyahatleri * 1351: Jamal ad Din Ahmad, Muthir al Ghiram: "Suriye beş eyalete bölünmüştür, isimleri şöyledir: i. Filastin, başkenti Aelia (Kudüs)'dır, Ramla'nın 18 mil uzağındadır, Kutsal Şehir'dir, Davud ve Süleyman'ın metropolüdür. Şehirleri Aşkelon, Hebron, Sebastia ve Nablus'tur." * 1377: İbn-i Haldun, Mukaddime: "Filastin Eyaleti vergileri - 310.000 dinar ve 300.000 ratl zeytin yağı" * 1563: John Foxe, Foxe'nin Şehitler Kitabı: "Filistin yerlisi Romanus, Kasarya Kilisesi'nde diyakozdu". * 1591: Johannes Löwenklau: Historiae Musulmanae Turcorum: "Hiyerosolima veya İbranice Jerusalem denen 'Kuds Barış' Filistinlilerin şehridir. İsmin anlamı 'kutsal olan' veya 'görkemli olan'dır." * ~1600: Shakespeare: Kral John'un Hayatı ve Ölümü, Sahne 2.1: "Aslanın kalbini soyan Richard, Filistin'de kutsal savaşlarda çatıştı." / Othello Sahne 4.3: "Filistin'e yalın ayak yürüyen Venedikli bir kadın biliyorum..." * 1616: Pietro Della Valle: Viaggi di Pietro della Valle il Pellegrino * 1639: Thomas Fuller * 1647: Sadık İsfahani, Sadık İsfahani'nin Coğrafik Çalışmaları: "Suriye'nin bölgeleri Filistin, Şam ve Mısır, Ramla, Aşkelon, Beit al Mukuddes (Kudüs), Kanaan, Bilka, Masisah, ve diğer şehirlerdir; bu eyaletten "Tiah Beni-İsrail" de denen "Biaban-i Filistin" (Filistin Çölü)'e hükmettiler" * ~1649: Evliya Çelebi, Filistin Seyahatleri: "Tüm tarihler bu ülkeye Filistin toprakları der" * 1696: Adriaan Reland, Palaestina ex monumentis veteribus illustrata * 1688: John Milner * 1743: Richard Pococke: Doğu'nun Tanımı * 1746: Tüm Ulusların Modern Tarihi Veya Şu Anki Durumu: "Kudüs hala Filistin'in başkenti olarak tanınmaktadır" * 1751: The London Magazine

Modern dönem

Son Osmanlı dönemi

* 1809: Reginald Heber, Filistin: bir Şiir * 1833: Heinrich Friedrich Pfannkuche: "Filistinli Yahudiler" * 1837: Lord Alexander Lindsay, Mısır, Edom ve Kutsal Topraklara Dair Mektup: "...Kudüs'e adieu dedik... Niyetimiz (doğru söylenişiyle) Filistin'i araştırdıktan sonra Ürdün'ü geçip Ceraş'ı ziyaret etmekti" * 1841: Sir Moses Montefiore'ye Charles Henry Churchill'in cevabı: "Kaynaklar Suriye ve Filistin'in yeniden yapılanması için yönlendirildi" * 1843: John Kitto: Filistin: Kutsal Toprakların Ahit Tarihi * 1856: James Redhouse, İngilizce - Türkçe Sözlük: Holy Land (Kutsal Topraklar) sözlükte dari-filastin (Filistin Evi) diye tercüme edilmiştir. * 1897: I. Siyonist Kongre: Basel programında belirlenen Siyonist hareketin amacı: "Siyonizm'in amacı Filistin'de yasal bir Yahudi devleti kurmaktır" * 1911: Filastin gazetesi * 1913: Al-Karmil gazetesi: "Bu takımın elinde büyük güç vardır; ülkeleri Filistin'in bir zamanlar Osmanlı'nın bir parçası olduğu hiçe sayılmamalıdır."

İngiliz Mandası dönemi

* 1918: Avam Kamarası: Zabıt: "Binbaşı Earl Winterton Dışişleri Bakanı'na, Mısır'da bulunan Filistin ve Suriye siyasi liderlerine Filistin'i ziyaret etmek için ne gibi olanaklar sunulduğunu sordu" İngiltere siyasetinde Filistin kelimesi ilk defa bu zamanda kullanılmıştır ve bundan sonra da İngiliz hükümetlerince de kullanılmaya devam edilmiştir. * 1919: Dünya Siyonist Örgütü, Paris Barış Konferansı'nda Filistin ile ilgili demeci: "Filistin'in sınırları aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır..." * 1919: Milli Suriye Kongresi: "Ne Suriye'nin Filistin olarak bilinen güney parçasının ne de Lübnan'ın dahil olduğu Suriye kıyılarının bütünlüğünün bozulmasını talep ediyoruz." * 1920: Franko-İngiliz Sınır Anlaşması - Birleşik Krallık Filistin Mandası'nın sınırları 7 Mart 1923'te kesinleşti. * 1921: Suriye-Filistin Kongresi * 1926: Kalıcı Manda Komisyonu: " temsilci M. Palacios, Arapların milli isim, marş ve bayrak ile ilgili olan kaygılarını dile getirdi... Araplar, "Filistin" adının ardından "Eretz İsrael" denmesinin Manda kurallarının 22. maddesine aykırı olduğunu belirtip "Surial Janonbiah" ("Güney Suriye") ismine de karşı çıkmaktadır. İngiliz hükümeti Arap isminin kullanılmasını kabul etmedi, bunun yerine 2000 yıldır İbranice kelime olan Filistin'i tercih etti ve sonuna "alef yod" baş harflerini koydu..." ==Ahitsel kaynaklar== Filistiler ve Filist kelimeleri Tanah'ta 250 kereden fazla geçmektedir. İbranice Peleşet (פלשת) kelimesi Türkçe'ye genelde Filist olarak tercüme edilmiştir ve Ahit'te güney sahillerinde yaşayan Filistlerin topraklarını işaret etmektedir. Filistiler ilk defa Nuh'un oğlu Ham'ın soyundan gelenlerin listesinde yer alır. Filist kelimesinin Filistin kelimesiyle kökdaş olduğu kabul edilir. Fakat, MÖ 2.yy'da beri ahitsel Filist ile coğrafi Filistin arasında farklılıklar bulunur. Ahitin MÖ 132'de tamamlanan Yunanca tercümesinde Filistler için Philistieim bölge için Palaistine adı kullanılır. Tanah'ın ilk beş kitabı olan Tevrat'ta bu isim 10 kere geçmektedir, bunlardan bazıları şunlardır: * : "ve Patrusilerin, ve Kasluhilerin (Filistiler bunlardan çıktılar), ve Kaftorilerin babası oldu." * : "Böylece Beer-şebada muahede yaptılar; ve Abimelekle ordusunun başbuğu Fikol kalkıp Filistiler diyarına döndüler. Ve İbrahim Beer-şebada bir ılgın ağacı dikti, ve orada RABBİN, Ebedi Allahın, ismini çağırdı. Ve İbrahim Filistiler diyarında hayli zaman misafir oldu." * : "Ve vaki oldu ki, Firavun kavmı salıverdiği zaman, Allah onları Filistiler diyarının yolundan yakın olduğu halde götürmedi; çünkü Allah dedi: Kavm harp gördüğü zaman, belki nadim olup Mısıra döner;" * : "Ve Kızıl Denizden Filistilerin denizine kadar, ve çölden Irmağa kadar sana hudut koyacağım; çünkü memleketin ahalisini sizin elinize vereceğim; ve onları kendi önünden kovacaksın." Tesniyesel Tarih gibi Ahit'in diğer kitaplarında 250'den fazla kez kullanılan bu ismin yaklaşık 200 tanesi Hakimler ve Samuel kitaplarında yer alır. Bunlardan bazıları şöyledir: * : "VE Yeşu kocamış, ve yaşta ilerlemişti; ve RAB ona dedi: Sen kocadın, ve yaşta ilerledin, ve mülk olarak alınacak pek çok yer kaldı. Kalan yer şudur: bütün Filistiler havalisi, ve bütün Geşur; Mısır önünde olan Şihordan şimale doğru, Kenanlıların sayılan Ekron sınırına kadar; Filistilerin beş beyleri, Gazalılar, ve Aşdodlular, Aşkelonlular, Gatlılar, ve Ekronlular, cenubta da Avlar;" * : "Ve Süleyman Irmaktan Filistiler diyarına, ve Mısır sınırına kadar bütün ülkeler üzerinde saltanat sürdü; onlar vergi getirdiler, ve ömrünün bütün günlerince Süleymana kulluk ettiler." Bilgelikler Kitabında bu isim yalnızca 6 kere geçer ve bunların hepsi Mezmurlar'da yer alır. Örneğin: * : "Beni bilenler arasında Rahabı ve Babili anayım; İşte, Filistin, ve Sur ile Habeş ili; Bu adam orada doğmuştur." Büyük Peygamberler ve Küçük Peygamberlerde 20 kez yer alan bu isimden bazılarına örnek şunlardır: * : "Deniz kıyısında oturanların, Keretiler milletinin vay başına! Ey Kenan, Filistiler diyarı, RABBİN sözü size karşıdır; seni yok edeceğim, öyle ki, artık sende oturan kimse olmıyacak." * : "Benim için Habeşlerin oğulları gibi değil misiniz, ey İsrail oğulları? RABBİN sözü. İsraili Mısır diyarından, ve Filistileri Kaftordan, Suriyelileri de Kirden çıkarmadım mı?" ==Ayrıca bakınız== * Filistin tarihi * İsrail tarihi * Yahudi tarihi * Kutsal Topraklar

Dış bağlantılar

* * * * * Early Church History 101 - The First Century * When Palestine Meant Israel, David Jacobson, BAR 27:03, May/Jun 2001 * *Francis Schmidt (2001). How the temple thinks: identity and social cohesion in ancient Judaism, Chapter "Palestine, Judaea or Israel" ==Kaynakça==

Kaynaklar

Vikipedi

Filistin Adının Zaman Çizelgesi

Klasik antik dönem

Pers (Ahameniş) İmparatorluğu dönemi

Roma Kudüs dönemi

Roma Kudüs dönemi

Roma Aelia Kapitolina dönemi

Son antik dönem

Son Roma İmparatorluğu (Bizans) dönemi

Orta Çağ

Dört halife, Emeviler ve Abbasiler dönemi

Eyyubi ve Memluk dönemi

Modern dönem

Son Osmanlı dönemi

İngiliz Mandası dönemi

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Filistinliler

Filistin Yahudileri

Filistin (bölge)

Türk tarihinin zaman çizelgesi

İkinci İntifada

Kudüs'ün statüsü

İsrail tarihi

Doğu Kudüs

Filistin Adının Zaman Çizelgesi