Vespasian
İngilizce Vespasian kelimesinin İspanyolca karşılığı.s. Vespasiano, emperador romano, su reinado puso fin a la guerra civil que había estallado a la muerte de Nerón, destruyó el segundo templo de los judíos
Hükümdar | adı = Vespasian | başlık = Roma İmparatoru | resim = | altyazı = İmparator Vespasian`ın büstü | hüküm süresi = 1 Temmuz 69 - 23 Haziran 79 | tahta geçmesi = | diğer ünvanları = | tam adı = Imperator Caesar Vespasianus Augustus | önce gelen = Vitellius | sonra gelen = Titus | varisi = | kraliçe = | gözdesi = | eş 1 = Yaşlı Domitilla | eş 2 = Caenis (Metresi) | eş 3 = | eş 4 = | eş 5 = | eş 6 = | çocukları = | hanedan = Flavius hanedanı | resmi marşı = | babası = Titus Flavius Sabinus I | annesi = Vespasia Polla | doğum tarihi = 17 Kasım 9 | doğum yeri = Falacrina | ölüm tarihi = 23 Haziran 79 | ölüm yeri = Roma | defin tarihi = | mezar yeri = |
Imperator Caesar Vespasianus Augustus (17 kasım 9-23 haziran 79), aslında adı Titus Flavius Vespasianus tur ve İngilizce okunuşuna istinaden Vespasian olarak tanınır,69 - 79 yılları arasında Roma İmparatorudur. Vespasian, etkisine rağmen,kısa ömürlü ve yerine geçen oğulları Titus ve Domitian`da dahil Flavian Hanedanı`nın kurucusudur. İmparatorluğa gürültülü Dört İmparator Yılı`nın sonunda yükseldi. Vespasian`ın yönetiminde Julio-Claudian Hanedanı`nın sona ermesinden sonra en bilinen reform, Yahudiler`e karşı savaş ve Colosseum`un yapımına başlanılmasıdır.
Ailesi ve Erken Dönem Kariyeri
Reate yakınlarında Sabine taşrasında bulunan Falacrina`da doğdu. Babası Titus Flavius Sabinus I Asya Eyaletlerinde gümrük memuru olarak çalışmış ve Vespasian`ında bir süre yaşadığı Aventicum`da küçük çaplı tefecilik yapmış bir equestrian`dı. Annesi Vespasia Polla, Roma`lı bir senatörün kız kardeşiydi.Annesinin teşvikiyle Vespasian, sosyal hayatta büyük kardeşi Titus Flavius Sabinus II`u takip etmeye başladı. 36`da askeri tribune olarak Trakya`da görev yaptı . Ertesi sene quaestor seçildi ve Girit ve (Cyrene Libya)`da bulundu. İmparator Caligula ya kendisini sevdirmek için fırsat ararken39`da ikinci denemesinde aedile ve 40`da ilk denemesinde praetor olarak seçildi ve Roma kamu memurluğu basamaklarını çıkmaya devam etti.
Bu arada, Ferentium`dan bir equestrian`ın kızı olan Flavia Domitilla ile evlendi. 41`de doğan Titus Flavius Vespasianus ve 51`de doğan Domitian Titus Flavius Domitianus adında iki oğulları ve 39`da doğan Genç Domitilla adında bir kızları oldu. Flavia, Vespasian imparator olmadan öldü. Sonradan metresi Caenis,74`deki ölümüne kadar adı konulmamış karısıydı.
41`de Claudius`un imoarator olmasından sonra, Vespasian, Germanya`da konuşlu II. ``Augusta`` Lejyonu,na legate olarak tayin edildi, imparatorluk freedman`ı Narcissus yardımları için teşekkür edecekti.
Britanya`nın İstilası
43`te, Vespasian ve II ``Augusta`` lejyonu Britainya`nın Roma`lılarca istilasına katıldı ve Aulus Plautius komutasında kendini tam olarak gösterdi. Medway Nehri ve Thames Nehri`ndeki önemli erken çatışmalara katıldıktan sonra, güney batıyı düzenlemek, günümüzdeki adlarıyla Hampshire, Wiltshire, Dorset, Somerset, Devon ve Cornwall`ı ele geçirmek ve muhtemel hedefler Cornwall`ın kalay madenleri ve Somerset`in gümüş ve kurşun madenleri ile güney kıyısındaki limanların ve iskelelerin güvenliğini sağlanmaya gönderildi. 30 çatışmada bulundu ve yirmi ``oppida`` (kasaba, ya da daha iyi anlatımla Tepe Hisarı, Hod Hill ve Dorset`teki Maiden Kalesi`de dahil) ele geçirdi, iki güçlü ülkeyi zayıflattı ve Vectis`i düzene soktu (Wight Adası), sonunda Isca Dumnoniorum da bir kale kurarak lejyon karargahı nı buraya yerleştirdi. Bu başarı ona Roma`ya dönüşünde bir tür zafer ödülü olana (``ornamenta triumphalia``) kazandırdı.Politik Kariyeri
Vespasian toplumsal hayattan çekildikten sonra 51 yılının son iki ayında konsül seçildi. 63`te vali olarak Afrika Eyaleti`ne gönderildiğinde emekli olmuştu. Tacitus`a göre (ii.97), yönetimi "rezil ve iğrenç "ti ama Suetonius`a göreyse (``Vesp.`` 4), he was "dürüst ve çok namusluydu". Bu zamanlarda finansal zorluklarla karşılaştı ve emlaklarını kardeşine rehin bırakmak zorunda kaldı. şansı tekrar Katır ticareti ile döndü ve bu yüzden , ``mulio`` "katır sürücüsü" takmaadı verildi. Afrika`dan dönüşte, Vespasian Nero`nun maiyetinde Yunanistan`ı dolaştı ama imparatorun Lir üzerine dediklerine yeterince dikkat etmediği için onun sevgisini kaybetti ve kendini politik bir boşlukta buldu.Büyük Yahudi İsyanı
`u," target="_blank"> 71`deYahudi İsyanı`na karşı kazanılan zaferin anısına basılmıştır. Arka yüzündeki ifade; IVDAEA CAPTA, yani "Iudaea fethedildi" der.]Vespasian 66`da, doğunun her yerinde endişeye neden olan Iudaea`daki savaşı yönetmeye gönderildi. İsyan eski valiyi öldürmüş ve yönünü düzeni sağlamaya çalışan Suriye eyalet valisi Licinius Mucianus`a çevirmişti. Biri zaten bölgede olan iki lejyon , sekiz Süvari bölüğü ve on yardımcı cohort, bu sebeple Vespasian`ın komutası altında doğuya sevk edildi. Büyük oğlu Titus`da onun emrinde görev yapıyordu. Bu dönemde Titus, direniş lideriyken Roma ajanlığına geçen ve daha sonra Yunanca halkının hikayesini yazan Flavius Josephus`un hamisi oldu. Sonuçta Iudaea`danın kontrolü tekrar başarıyla sağlandı,binlerce yahudi öldürüldü ve bir çok şehir Romalılarca yıkıldı. Vespasian, bir dönem Iudaea`da vekil olarak bulundu ve Yahudiler tarafından adı kötülükle anılan Büyük Herod`a karşı, dürüst ve insancıl bir görevli olarak hatırlandı.
Dört İmparator Yılı
Nero`nun 68`de ölümün ardından Roma, iç savaş sırasında birbiri ardınca kısa süreli imparatorlar gördü. Galba, Vitellius tarfından öldürülecek olan Otho tarfından öldürüldü. Desteklemek için bir aday arayan Otho yandaşları, Vespasian`da karar kıldılar.Suetonius`a göre , Doğu eyaletlerinen yayılan bir kehanetin iddiasına göre geleceğin dünya yöneticisin Iudaea`dan gelecekti. Vespasian, sonunda kehanetin kendisine uygulanabileceğine inandı ve bir sürü gelecek okuyucular ve kahinler bularak bu inanışı güçlendirdi.
Vespasian aynı zamanda Suriye valisi Mucianus`dan cesaret aldı ve Vespasian suistimal konusunda sıkı bir disiplinci ve reformcu olduğu halde, askerleri titizlikle ona sadık kaldılar. Şimdi doğuda bütün gözler onun üstündeydi. Mucianus ve Suriye lejyonları onu desteklemeye istekliydiler. Caesarea`dayken , önce Julius Alexander`ın emrindeki Mısır ordusu tarafından (1 Temmuz 69) sonrada Iudaea`daki kendi birliklerince (11 temmuz) İmparator ilan edildi.
Bununla birlikte , Roma`nın en iyi birlikleri tahtta oturan Vitellius`un tarafındaydı,— Galya ve Rhineland`ın tecrübeli Lejyonları. Ama Vespasian`a bakış güçlü ve çabuk bir şekilde değişti ve Moesia, Pannonia, ve Illyricum orduları kısa bir süre sonra onu kabul ettiler ve Vespasian`ı ``de facto`` (fiili Durum) olarak Roma Dünyasının yarısısın efendisi yaptılar.
Vespasian, Mısır`da gıda tedariğini güvenliği için bulunurken, birlikleri M. Antonius Primus`un liderliği altında kuzeyden İtalya`ya girdiler. Bedriacum`da (ya da Betriacum) Vitellius`un ordusunu (onu Mevania`da bekleyen) bozguna uğrattılar, Cremona`yı yağmaladılar ve Roma üzerine ilerlediler. Şiddetli bir savaşın ardından Roma`ya girdiler. Kargaşanın sonunda Kapitol yakıldı ve Vespasian`ın kardeşi Sabinus bir serseri tarafından öldürüldü.
Alexandria`da rakibinin bozguna uğrayıp öldüğü haberini alınca, yeni imparator herşeyden önce Roma`da acil ihtiyaç duyulan erzağın tedariğini ve sevkini sağladı, bildiri ya da politika ilanı olarak, Nero`nun bütün kanunlarının özelliklede Vatana İhanet`le ilişkili olanların değiştirilmesi güvencesini verdi. Mısır`dayken Serapis tapınağını ziyaret etti.
İmparator Olarak Vespasian
Judaea`daki savaşta oğlu Titus`u bırakan Vespasian, 70`de Roma`ya geldi. Öncelikle enerjisini iç savaşın neden olduğu olumsuzlukların tamirine tahsis etti. Ardından Vitellius`un komutası altında morali son derece bozulan orduda disipilini tekrar sağladı. Roma Senatosu`nun da yardımıyla yönetimi düzene soktu ve onun finansal yapısını sağlamlaştırdıEski vergi ve kurumları yeniledi, eyalet harçlarını arttırdı ve hazine memurları dikkatle takip ettirdi. Latince deyiş "Pecunia non olet" ("Para kokmaz"), belkide onun halk tuvaletlerine girişte aldığı idrar vergisi`nden türetilmiştir. Kendisi, sade yaşamının bir örneği olarak- çizmelerini çıkarttığında bir skandala neden olmuştu-lüks ve savurganlığı Roma soyluları için utanç haline getirdi ve toplumun genel yapısında saygı duyulan dikkate çekici düzenlemeler yaptı.
Censor olarak, Senatoryal ve Equestrian düzeni, Gnaeus Julius Agricola gibi iyi ve yetenekli adamları, uygunsuz ve değersiz üyelerle değiştirerek reforme etti. Aynı zamanda düzene etki eden yürütmeyi imparatora daha bağımlı hale getirdi. Praetorian Muhafızlar`ı, bunlara bağlı dokuz cohort`a sadece İtalyanları kaydederek tekrar yapılandırdı.
70`de, Gaius Julius Civilis`un başı olduğu Galya`daki ürkütücü ayaklanma, Vespasian`nın eniştesi Quintus Petillius Cerialis tarafından bastırıldı ve Germanya sınırı güvenli hale getirildi. Yahudi Savaşı yakında Titus`un Kudüs`ün zaptıyla sona erecekti. Takip eden yıl Vespasian ve Titus`un müşterek yönetimi, batı dünyasında baba ve oğulun birlikte saltanatı, bir ilk olarak unutulmazdı. Janus tapınağı kapatıldı(Roma`nın savaşta olmadığının işareti olarak) ve Roma dünyasına Vespasian`ın saltanatını takip eden dokuz yıl boyunca barış hakim oldu. "Vespasian Barışı" deyim haline geldi.
78`de Agricola Britanya`ya gitti ve , bu eyaletteki Roma idaresini bu gün İskoçya olarak bilinen bölgeye doğru genişletti ve birleştirdi. Takip eden yıl, 23 Haziran 79`da Vespasian, aşırı ishale neden olan bağırsak iltihaplanmasından öldü.
Edebiyattaki Yeri
- Marcus Didius Falco Romanları
- Edward Rutherfurd`un tarihi kurgu romanı ``Sarum`` da Vespasyan`ın Güney Britanya seferinde protagonists` (bir Kelt şefi) ile geçen bir hikayesi vardır.
Kaynaklar
- Suetonius, ``Oniki Sezarın Hayatı``
- Tacitus, ``Tarihler``
- Dio Cassius, ``Roma Tarihi``
- Ivar Lissner, "Güç ve Delilik: Sezarların Hikayesi". Jonathan Cape Ltd., Londra, 1958
Ek Okuma
- Barbara Levick, ``Vespasian`` (Roma İmparatorları Biyografisi), Routledge, 1999. ISBN 0-415-16618-7 (hbk). ISBN 0-415-33866-2 (pbk, 2005)
Linkler
- Life of Vespasian (Suetonius; Latince orijinali ve İngilizce çevirisi)
- Biyografisi De Impertoribus Romanis.
``Bu başlıkta 1911 Britanica Ansiklopesisi`nin aynı adlı başlığı baz alınmıştır.``
başlangıç kutusu sıra kutusu| önce = Vitellius | başlık= Roma İmparatoru | yıllar= 69 - 79| sonra= Titus bitiş kutusu
Kaynak wiki |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Vespasian |tarih=22 Mart 2007 |dil=İngilizce |madde=Vespasian
Roma İmparatorları