ikonuna tıklayınız.
girit
Türkçe girit kelimesinin İngilizce karşılığı.[Crete] adj. Cretan
Girit dünyaca tanınmış bir turizm merkezidir. En ilgi çeken turistik ziyaret yerleri arasında Knossos , Faistos ve Gortis 'deki arkeolojik sitler, Resmo'daki Venedik kalesi ve Samarya, Aya İrini ve Aradena geçitlerinin doğal güzellikleri sayılabilir.
Girit Avrupa'nın ilk uygarlıklarından biri olan Minos krallığına (yaklaşık M.Ö. 3000-1400 arası) beşiklik etmiştir.
Coğrafya
Girit Yunanistan'ın 13 idari bölgesinden biridir. Yunanistan'ın en büyük, Doğu Akdeniz'in Kıbrıs 'tan sonra ikinci büyük, Akdeniz'in beşinci büyük adasıdır. Girit Ege Denizi'nin güney sınırlarını belirler ve yüzölçümü 8,336 km²'dir. 2005 itibariyle nüfusu 650,000'dir. Adanın uzunluğu 260 km olup, genişliği ise Diyon burnu ile Litinon burnu arasındaki 60 km'lik en geniş mesafeden, doğu ucundaki Yerapetre kıstağında sadece 12 km'lik bir mesafe arasında değişmektedir. Girintili çıkıntılı sahil şeridinin toplam uzunluğu 1,000 km'ye ulaşmaktadır. Yunanistan anakarasının yaklaşık 160 km güneyinde yer alır.Ada oldukça dağlık bir araziye sahiptir ve bu özelliğini en batıdan en doğuya uzanan aşağıdaki sıradağ zincirleri boyunca korumaktadır:
- Lefka Ori veya 'Ak Dağlar' (en yüksek noktası 2452 m)
- İdi sıradağları (en yüksek noktası Psiloritis 2456 m)
- Dikti dağları (en yüksek noktası 2148 m)
Bu dağlar zincirinin arasında Lasiti, Omalos ve Nida ovaları gibi verimli düzlükler, Diktaion ve Idaion mağaraları ve ünlü Samarya geçidi gibi tabiat harikaları yer almaktadır.
İklim
Girit iki farklı iklim kuşağının etkisindedir: ağırlıklı olarak Akdeniz iklimi ve yer yer Kuzey Afrika iklimi. Bu durumuyla Girit özellikle ılıman iklimin etkisi altındadır. Nemlilik denize yakınlığa göre değişmekte, ovalarda kışın kar yağışı istisnai kalırken dağ zirvelerinde sık sık görülmektedir. Yazları sıcaklık 25-35 derece arasında değişmektedir. Güney kıyılarında yer alan ve Kuzey Afrika ikliminden etkilenen Mesara ovası ve Asterusya dağları gibi bölgelerde yazlar daha sıcak ve uzun geçmektedir.Adanın ekonomisi
Evvelce tarıma dayalı olan Girit ekonomik yapısı 1970 'lerden itibaren temelden değişmeye başlamıştır. Tarım ve hayvancılık ada ekonomisinde hala önemli bir paya denk gelmekle birlikte, adanın ikliminden ve engebeli coğrafyasından kaynaklanan engeller nedeniyle tarıma dayalı sanayi üretimi belli bir düzeyin ötesine gidememiş, ancak özellikle turizm ile bağlantılı hizmetler sektörlerinde kaydadeğer ilerlemeler sağlanmıştır. Yine de özellikle zeytincilik adada oldukça gelişmiş olup, resmi kayıtlara göre 300000 zeytin ağacı bulunmaktadır. Girit'te kişi başına düşen yıllık gelir Yunanistan ortalaması ile aynı düzeyde olup, işsizlik ise ülke genelindeki oranın yaklaşık yarısı düzeyinde seyretmektedir.Adada üç büyük havaalanı bulunmaktadır: Heraklion'daki (Kandiye) Nikos Kazancakis havaalanı, Hanya'daki Daskaloyannis askeri havaalanı ve Sitia'daki yeni açılmış sivil havaalanı.
Yerleşim birimleri
Girit'in başlıca şehirleri:- Heraklion (Iraklion veya Kandiye) (nüfus 275.000)
- Hanya (nüfus 139.000)
- Retimno (Resmo) (nüfus 69.290)
- Ierapetra Yerapetre (nüfus 21.025)
- Ayos Nikolaos Aya Nikola (nüfus 19.000)
- Sitia (Sitya) (nüfus 9.075)
Yönetim Birimleri
Hanya: Hanya, Kisamo (Kisamu), Apokoron, Selne (Selino), Kandanos
Resmo: Resmo, Milayotmo, Milopotamu, Humeiri, Marona, Amari (Amarya), Amari-Apometalos köyü, Amari-Hrisis köyü, Amari-Aposti köyü
Esfakye: Esfakye (İsfakiye, İsfaksiye, İsfakye, Esfakiye), Eyuvasil (Ayvasil), Eyuvasil-Kumya köyü, İzzeddin, Suda, Vianos
Laşit: Laşit (Laşid), Esine, Yerepetre (Yerapetre), Ayanikola, Estiye (Sitia)
İdari yapı
Girit adası 4 vilayete (Yunanca nomos, νόμοι) ayrılmıştır. Bunlar:Amatör radyoculuk açısından Yunanistan'dan ayrı bir bölge olarak telakki edilmektedir. Alan kodu SV9'tür. Ayrıca, Ortodoks mezhebi idari yapısı açısından Girit Başpiskoposluğu, Atina merkezli Yunanistan otosefal kilisesi'ne değil, Fener Patrikhanesi'ne bağlıdır ve Oniki Adalar ve diğer bazı Ege adaları'nın metropolitlerini idaresi altında toplamaktadır. Girit halkının kendisini Yunan dünyasının diğer bölgelerinden farklı görme dürtüsü yüksektir ve zaman zaman spazmodik ve folklorik boyutları pek de aşmayan ayrılıkçı hareketler cereyan etmiştir.
Turizm
Girit Yunanistan'ın en popüler turizm bölgelerinden biridir. Yunanistan'a turistik girişlerin % 15'i Kandiye Iraklion havaalanından veya limanından gerçekleşmektedir, bu şehre inen charter uçaklarının sayısı Yunanistan'a inen toplam charter uçaklarının beşte birine denk gelmektedir. 2004 içinde toplam iki milyon turist Girit'i ziyaret etmiştir. Girit'te turizm Yunanistan genelinden de daha hızlı gelişmektedir. 1986-1991 döneminde Girit'teki otel yatak sayısı % 53 artarken Yunanistan'ın diğer bölgelerinde bu artış % 25'de kalmıştır. Lüks otellerden aile pansiyonlarına her çeşit turistik tercihe hitap edecek altyapı mevcuttur.Tarih
1645'de l. İbrahim 'in saltanatı döneminde Sünbül Ağa hadisesi üzerine başlatılan fetihle Osmanlı idaresine geçmiş, Venedik Cumhuriyeti 'nin ada üzerinde 1204'den beri devam eden hakimiyetine böylece son verilmiştir. Adanın hemen hemen tamamı ve bu arada Hanya ve Resmo gibi önemli kentler Osmanlı İmparatorluğu tarafından kolaylıkla fethedilebilmişse de, en büyük merkez olan Kandiye kalesinin alınması 24 yıl sürmüş, 1669'da Fazıl Ahmet Paşa tarafından tamamlanabilmiştir.Adanın Osmanlı hakimiyetine geçişi ile Venedik Cumhuriyeti 'nin Doğu Akdeniz'de ( Levant ) yüzyıllardır süregelen önemli rolü son bulmuştur. Ege Denizi 'nde ve Mora yarımadası nda Venedik hakimiyetinde kalan birkaç küçük ada ve kale de müteakip yıllarda Osmanlı İmparatorluğu nca alınmıştır. Bu durum, Osmanlı fütuhatı açısından ise, Fatih Sultan Mehmet zamanından beri teker teker alınan Ege adaları nın ve kıyı kalelerinin ve nihayet 1571 'de Kıbrıs 'ın (yine Venedik 'ten) alınmasının mantıklı bir uzantısını teşkil etmiştir.
24 yıllık fetih ve hemen sonrasında, ilki Batı Avrupa medeniyeti açısından, ikincisi de Osmanlı kültür mozayiği bakımından önem arzeden iki ilginç gelişme cereyan etmiştir. Ada halkı 450 yıl süren Venedik yönetimi bünyesinde orijinal bir entellektüel kültür ve zümre yetiştirmiş bulunmaktaydı. Bu oluşumda Girit'in antik çağlardan beri muhafaza ettiği özgün benliğin ve 1453 'den sonra Bizans kültür odaklarının artık tarihe karışmalarının veya köklü bir kimlik değişimi yaşamalarının da etkisi olmuştur. Osmanlı fethi ile birlikte Venedikli Girit kültürel birikimin temsilcilerinden bir kısmı eski idarecileri ile birlikte Batı Avrupa'ya geçmişlerdir. Batı Avrupa 'da aydınlanma çağı ruhunu besleyecek olan bu Giritli aydın şahsiyetler arasında en önemlisi İspanyol resim sanatının temeltaşlarından biri haline gelecek olan El Greco, veya asıl adıyla Domenikos Theotokopulos 'tu. Aynı dönemde bir kısım Giritli de doğuya yöneldi. O dönemde artık olgunluk çağına ermiş bulunan Osmanlı bürokratik geleneğinin düzenli kayıtlarından (özellikle kadı sicillerinden ) kolaylıkla takip edilebildiği üzere, fethin hemen ardından Girit yerli halkı arasında yoğun bir ihtida (İslamiyet’i kabul) süreci yaşandı. Osmanlı İmparatorluğu ’nun yeni fethedilen yörelerde uyguladığı ve Anadolu ’dan Müslüman nüfusu yeni topraklara göç ettirmek suretiyle nüfus dengesini sağladığı Şenlendirme politikası Girit’te uygulanmadığı halde fetihten yaklaşık yüz yıl sonra Ada’da önemli bir Müslüman nüfus birikiminin oluşması, bu ihtida sürecinin bir sonucudur. Aynı sicillerden, fetih esnasında veya sonrasında adaya gelen Osmanlı unsurlar ile adalılar arasında çok sayıda evlilik yapıldığı, melez bir kültürün ortaya çıktığı açıklıkla görülmektedir. Yunan resmi tarihi telaşla aksini iddia etse de, sosyal bir hareket halini alan bu din değiştirme ve Türkleşme sürecinin zorlayıcı politikaların sonucu olduğuna dair ciddi bir işaret bulunmamaktadır. Göreceli bir açıklama olarak, Osmanlı'nın Venediğe kıyasla dini inançlara müsamaha ve vergilendirme konularında ada halkı açısından kurtarıcı kimliğine bürünmüş olduğu rahatlıkla iddia edilebilir.
Ayrıca bakınız
* Girit uygarlığıAdaların listesi için bakınız: Ege Adaları
