Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Dersim (Bölge)

Dersim (Osmanlıca: درسم; Dersim, 1847 yılından önce دسم Desim, Kırmançça: Dêsım / Dêsim veya Dêrsım / Dêrsim), Türkiye'nin doğu kesiminde bir bölgenin adıdır. Nüfusunun büyük bir çoğunluğunu Alevi Zazalar oluşturur. Etimoloji Kimi kaynaklara göre, bölgeye Dersim adı, zengin maden yatakları nedeniyle verilmiştir. Genel kanı, Dersim sözcüğünün Farsça kökenli olduğu, "gümüş" (sim) ve "kapı" (der) sözcüklerinden oluşmuş olduğu yönündedir. Demografi Dersim'in nüfus vaziyeti ile ilgili bilgiler veren Vitali Genet, Dersimlileri Kızılbaş, Müslüman, Kürt, (Protestan ve Gregoryen) Ermeni şeklinde ayırarak nüfus verilerini ortaya koymuştur. 19. yüzyılın sonlarına doğru Dersim'e seyahat eden Antranik Yeritsyan Dersimliler hakkında birtakım bilgiler sunmaktadır. Antranik Dersimlilerin dini ritüellerini Yahudilerinkine benzetmektedir ve Dersimlilerin seyit ve dedelerinin Musa'nın soyundan geldiklerini söylediklerini ve Musa ile ilgili konularda çok hassas davrandıklarını yazmıştır. Antranik tanıştığı Dersimlilerin kendilerinin aslında Ermeni kökenli olduklarını ifade ettiklerini de yazar. 1830-1905 yılları arasında yaşamış Fransız coğrafyacı yazar Élisée Reclus ise, Kızılbaş nüfusunun küçük bir kısmının Türk olduğunu ifade eder. Reclus (Dersimli) Kızılbaşların Müslümanlar tarafından Hıristiyan tarikatı olarak görüldüğünü belirtir. 1930'ların başında Dersimlilerle ilgili yayımlanan bir raporda Dersimlilerin Türk oldukları kanıtlanmaya çalışılmıştır. Dersimlilerin Türklüğüne dair argümanlardan biri, Dersimli Zaza kadınlar üzerinedir. Rapora göre, Zaza kadını da tıpkı Türkmen ve Yörük kadınları gibi cinsi temasa çok düşkündür ve "parlak, bol yıldızlı göklü yaylalarda ay ışığına karşı neşeli ve şen kahkalar salan ve boyu içinde kendine eş arayan" şeklinde tarif edilen Türkmen kadınlarına benzetilmiştir. Bir diğer benzerlik ise, Zaza kadının Türkmen kadınları gibi ev işlerine olan düşkünlüğü olarak gösterilir. Gene aynı raporda, Kürtlerle temaslarından dolayı Zazaların dillerinin İranileştiği iddia edilmektedir. Kimi araştırmacılara göre, Dersimlilerin ataları dağlık bir bölge olan Deylem'deki (Gilan) bir halktır. Deylemliler olarak bilinen bu halk, Vladimir Minorski'ye göre "İranileşmiş" bir halktır. II. Abdülhamid döneminde, Dersim'e Nakşibendi şeyhlerinin gönderilmesi, bir tekke kurdurulmalısının sağlanması ve inançsal bakımdan doğru yolda olmadığına inanılan Dersim halkının irşada davet edilmesi için 3 Haziran 1896 tarihli bir layiha hazırlanır. Anadolu umum müfettişi Müşir Şakir Paşa ile 4. ordu komutanı Mehmet Zeki Paşa tarafından ortaklaşa olarak hazırlanan rapor Babıali’ye arz edilmiştir. "Dersim Islahatı Hakkında Layiha" başlığını taşıyan bu rapor, dört bölümden oluşmakta idi. ==CoğrafyaSınırları Coğrafya bakımından doğudan kısmen Peri Suyu, kuzeyden Munzur Sıradağları, batıdan Fırat Nehri, güneyden Murat Nehri ile çevirilir. Yönetim birimleri bakımından Dersim'in sınırları, kuzeyde Erzincan ili merkez ve Kemah ilçeleri ile kuzeydoğuda Erzurum ili Tercan ilçesi, kısmen Elazığ ili Palu ilçesi, Bingöl ilinin Kiğı ilçesi, batıda Erzincan ilinin Kemaliye ilçesi, Malatya ili Arapgir ilçesi, güneyde kısmen Elazığ ilinin Palu ve merkez ve Keban ilçeleri ile birleşir. Yüz ölçümü yaklaşık 10.000 kilometrekaredir (Tunceli ili yüz ölçümü ise 7.774 kilometrekaredir). Dersim'in eski sınırlarının doğuda Varto'dan kuzeyde İmranlı ve Zara'ya, batıda ise Malatya'ya kadar geniş bir coğrafyayı kapsadığına dair iddialar da mevcuttur.

Dağlar

*Munzur

Dağlar

ı **Akbaba Tepesi (3462 m) **Kaf Tepesi (3369 m) **Katır Tepesi (3129 m) *Bağır Paşa Dağı (3282 m) *Sürünbaba Tepesi (2192 m, Karaoğlan) *Çal Dağı (2342 m, Kabataş) *Mercan

Dağlar

ı (Erzincan) *Karasakal

Dağlar

ı (Tunceli - Pülümür arası) *Karaoğlan Dağı (Tunceli) *Avcı

Dağlar

ı (Pülümür) *Yılan Dağı (2950 m, Yukarı Umutlu) *Sarıçiçek Tepesi (1871 m, Pertek) *Kırklar Dağı (1897 m, Mazgirt) *Topatan Tepesi (2192 m, Hozat) *Karagöl

Dağlar

ı *Palandöken

Dağlar

ı *Karaboğa

Dağlar

ı *Gökdere

Dağlar

ı **Kurt Tepesi (1978 m, Gökdere) *Akçakara

Dağlar

ı **Koz Tepesi (2264 m) *İnceburun

Dağlar

ı *Tecer

Dağlar

ı *Otlukbeli

Dağlar

ı *Köse

Dağlar

ı *Esence

Dağlar

ı **Esence Tepesi (3549 m) *Şeytan

Dağlar

ı *Kaplıkaya Tepesi (Elazığ) *Mastar Dağı (Elazığ) *Küp Dağı (2088 m) *Şerafeddin

Dağlar

ı **Şerafeddin Tepesi (2544 m) *Dallı Tepesi (3034 m) *Şahin Tepesi (2675 m) *Şehit Tepesi (1532 m) *Askerçayırı Tepesi (1592 m) *Bingöl

Dağlar

ı **Dağkale Tepesi (3193 m) *Şakşak Tepesi (3057 m) *Karakaya Dağı (3115 m) *Buzgölü Tepesi (3162 m) *Köhmen Dağı (3045 m) *Sivri TEpesi (1931 m) *Kurtlu Tepesi (2711 m) *Güneşönü Tepesi (2078 m) *Çengelli Dağı (2596 m) *Güneydoğu Toroslar *Dördük

Dağlar

ı (Malatya ili) *Şakşak

Dağlar

ı (Malatya ili) *Ulubaba Dağı (Malatya ili) **Ziyaret Tepesi (2000 m)

Nehirler ve çaylar

*Munzur Çayı *Tahar *Mozat Deresi *Pülümür Çayı *Peri Suyu *Murat Nehri *Çaltı Çayı *Karabel Çayı *Tatlı Çayı *Nih Çayı *Kozluk Çayı *Kekikpınar Çayı *Göynük Çayı *Tuzla Çayı *Gülan Çayı *Karabudak Çayı *Çardaklı Deresi *Çayönü Deresi *Kaynarca Deresi *Bayram Deresi

Barajlar

*Keban Barajı *Özülce Barajı *Tercan Barajı *Dipni Barajı *Çipköy Barajı *Tercan Barajı

Geçitler

*Çimento Geçidi (Kemaliye) *Karababa Geçidi (Arapgir) *Övdelik Geçidi (Arapgir) *Örtülü Geçidi (Arapgir) *Tırnık Geçidi (Palu) *Çobantaş Geçidi (Göynük) *Kurucu Geçidi (Karakoçan - Bingöl arası) *Buğlan Geçidi (Solhan) *Kovalık Geçidi (Başköy) *Sipikör Geçidi (Erzincan) *Kolçekmezdağ Geçidi (Erzincan) *Sakaltutan Geçidi (Refahiye - Erzincan arası) *Arpayazbeli Geçidi (Refahiye) *Sünübeli Geçidi (Gümüşakar) *Çorakboğazı Geçidi (Karacaören) *Karşar Geçidi (Divriği) *Karabel (Beypınarı - Beulucan arası) *Kızbeli (Çetinkaya - Beypınarı arası) *Kızıldağ Geçidi (İmranlı - Refahiye) *Kubbe Geçidi (Çolaklı) *Kömürhan Geçidi (Kale) *Koç Geçidi (Sivrice) ==Tarih== Dersim bölgesinin en eski ahalisinin Urartular olduğu kabul edilmektedir. Bölge, tarih boyunca Urartu, Ahameniş, Roma, Bizans, Selçuklu, Eretna Beyliği ve Osmanlı yönetiminde kalmış, cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte Türkiye hakimiyetine girmiştir.

Dipnotlar

Kaynaklar

Kardeş projeleri

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Dersim
3 yıl önce

Dersim (Osmanlıca: درسم Dersim, 1847 yılından önce دسم Desim), Türkiye'nin doğu kesiminde bir bölgenin adıdır. Nüfusunun büyük bir çoğunluğunu Alevi Zazalar...

Tunceli (il), 2000, Adana (il), Adıyaman (il), Afyonkarahisar (il), Aksaray (il), Amasya (il), Ankara (il), Antalya (il), Ardahan (il), Artvin (il)
Dersim ayaklanmaları
7 yıl önce

Dersim ayaklanmaları, Osmanlı Devleti döneminde Dersim bölgesinde 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyıl başlarında çıkmış isyanlara verilen ad. Osmanlı...
Tunceli (il)
3 yıl önce

Kırmançça: Qalan) idi. Dersim I. Dünya Savaşı'nda önemli rol oynadı. Dersim aşiretleri 5 bin kişilik bir kuvvetle Dersimin bir bölgesi olan Erzincan'ın...

Tunceli (il), 2000, Adana (il), Adıyaman (il), Afyonkarahisar (il), Aksaray (il), Amasya (il), Ankara (il), Antalya (il), Ardahan (il), Artvin (il)
Dersim aşiretleri
7 yıl önce

Erzurum çevresine yayılmışlardır. Aşiretlerin çıkış noktası "İç Dersim" olup, aşiretlerin Dersim ile birlikte en yoğun olduğu diğer yöre, zamanla çeşitli nedenlerle...

Dersim aşiretleri, Alevi, Dersim, Kurmanç, Kürt, Zaza
Türkiye'deki bölge idare mahkemeleri
3 yıl önce

Türkiye'deki bölge idare mahkemeleri, Türkiye'de idari yargı kolunun içinde yer alan mahkemelerden biridir. Genel idari yargı düzeninde ilk derece idare...
Tarafsız Bölge (film)
7 yıl önce

Tarafsız Bölge (Boşnakça: Ničija zemlja) 2001 yapımı Bosna Savaşı'nı konu alan savaş filmi. Boşnak yönetmen Danis Tanović'in bu ders verici nitelikte...
Seyit Rıza
7 yıl önce

Ovacık, Dersim Vilayeti – 15 Kasım 1937, Elâzığ, Türkiye), Alevi-Zaza Dersim Vilayeti’ndeki Yukarı Abbas Uşağı aşiretinin reisi ve Dersim hareketi olarak...

Dersim İsyanı
Alevi nüfusu
7 yıl önce

Cemevleri kurulmuştur. Dersim, %80-%85 oranla Türkiye'nin diğer illerine nazaran en çok Alevi nüfusunu barındıran şehirdir. Dersim ve çevre illerinde yaşayan...