ikonuna tıklayınız.
bala
Portekizce bala kelimesinin İngilizce karşılığı.n. bullet, missile, projectile; pill; shell; pile, stack
Kökenbilim
Bala, Türkmence'de yüksek anlamına gelmektedir.Bala ilçesi Keskin ilçesine 62 km ,Kaman ilçesine 153 km uzaklıktadır.
Tarihi
Buradaki bilgiler Bala,Aşıkoğlu köyü eşraflarından Sayın Mevlüt ALTINTOP'un çalışmaları yanında örnek olarak Bala ilçesini kuran "İMİRZALIOĞLU" ailesine yer verilmiştir.Daha sonra anılardan yola çıkılarak ilçeden gelişmeler açıklanmıştır.
1850 yılına ait Osmanlı arşiv belgelerinden edinilen bilgiye göre, Bala halkının kökeni türkmenistan'dan gelmektedir.19. yy'da (İmirzalıoğlu) Mir Osman Bey kurmuştur. 1463 tarihli tahrir defterine göre:Merkez Kaza ve buna bağlı kasaba nahiyesi Kasaba-i Bala ve Kasaba-iSufla diye ikiye ayrılır. Kasaba-i Bala:
Bala ilçesi tarih boyunca "Kasaba-i Bala, Bozulus Sancağı, Tabanlı Kazası"olarak adlandırılmıştır.
İlçe ve köylerinin halkı çoğunlukla "Bozulus Türkmenleri"dir.BaştaBala olmak üzre Bala'nın 41 köyünde sülaleri bulunmaktadır.Tabanlı aşiretine mensupturlar.Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan'ın soyundandır. İlçe ve köylerinin tarihi çok eski olup kuruluşu 1463-1467 yıllarına rastlamaktadır.Daha önce erzurum(horasan) ve aydın(söke,koçarlı) bölgesinde bulunan Tabanlı Aşiretinin o dönem aşiret reisi olan Şeyh Ali MİRZA başkanlığında şimdiki yerlerine yani;Bala merkez ve köylerine yerleşerek 1690 yılında Bala'yı,(Bozulus Sancağı)'nı kurmuşlardır.Bala'nın yapılanmasını sağlayan 1860 yılındaki aşiret reisi Mir Osman Bey olmuştur.
Bozulus aşiretinin en yoğun olarak bulundukları yer birbirine komşu olan Bala ve Keskin ilçeleridir.Bala 1898 yılında 21.593 kişilik nüfusa sahipti gayri müslim yok, 49 köye sahipti.
Bala'nın afşar,abazlı ve az sayıda bulunan kürt köyleri bala'nın yerlileri değildir.Abazlı köyü şereflikoçhisar bölgesinden,afşar köyü kayseri bölgesinden az sayıda bulunan kürt köyleri ise 1900 lü yılların başında (yaklaşık 90 yıl önce)ismet inönü tarafından urfa suruç bölgesinden içanadolu bölgesine sürgün olarak gelmişlerdir.
İlçeye Bala ismi verilirken bozulus aşireti isiminden esinlenerek verilmiştir.
İskanlara karşı gelen,büyük kavgalar çıkartarak Anadoluda osmanlı devletine karşı gelebilen tek aşiret Bozulus Türkmenlerinden olan Tabanlı Aşiretidir.1745'de Osmanlı hazinesini büyük ölçüde zarara uğratmışlardır.Bunların yanısıra insanları rehin alarak tabiri caizse eşkiyalık yaparak paralarını altınlarını alarak zorbalık kullanmaktaydılar.Söz konusu olan bu türkmen aşireti osmanlı devletini çok zorluklar içerisinde bırakmıştır.
Uzun Hasan, 1467'de Karakoyunlu Hükümdarı Cihanşah'ı, Çapakçur Meydan Savaşı'nda yenmiş ve başkentini Diyarbakır'dan Tebriz'e taşımıştı. Uzun Hasan, 1473'te Fatih Sultan Mehmet'e Otlukbeli Savaşı'nda yenildi. 5 yıl sonra öldü. Uzun Hasan'ın ölümünden sonra soyundan gelenler devlet bütünlüğünü koruyamadı. Safevi Devleti'nin başı ve Uzun Hasan'ın torunu Şah İsmail, Tebriz'i alarak bu hanedena son verdi.
Akkoyunlu'nun yıkılmasından sonrabozulus türkmen aşiretleri orta ve batı Anadolu'ya göç ederek merkez olmak üzre "Bala ve Keskin"(keskin tabanlı aşiretine mensup değildir)yöresine yerleşip Osmanlı hakimiyetinde sakin bir hayat sürdü. Birbirine komşu olan bu iki yöre dikkat edilirse coğrafi konum (kara yolu) açısından da sıra halinde olup ilk önceBala sonra Keskin gelmektedir. Bu iki komşu yöre Bozulus Türkmenleri oldukları için kültürleri gelenekleri, görenekleri,konuşma şiveleri bu yüzden oldukça benzerdir. Türkmen kültürü bu iki yörede asırlardır yaşatılmaktadır.
Cumhuriyet dönemi
Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal ATATÜRK kurtuluş savaşını başlatmak üzere 19 mayıs 1919 tarihinde samsun'dan yola çıkmıştır.Ankara'ya varmadan uğradığı son yer Bala'dır.Kendileri 26 aralık 1919 tarihinde Bala'ya bağlı Aşıkoğlu ve Üçem köylerinde dinlenmiş köylülerin fikirlerini almış beynam köyünde gecelemiş ve anadoludaki son görüşmelerini yapmıştır.
Kültürü
Yörede Türkmen/Abdal Kültürü vardır.} Bala've Keskin'deki folklorik oluşum ve Türkmen/Abdal türkülerinin anonimleşme sürecindeki farklı ve ağırlıklı yerini vurgulayan bu söz, bir bakıma birbiriyle komşu Bala ve Keskin bu iki yörenin karekteristik özelliklerine de işaret eder.Yöre türkülerinin ağırbaşlı ve durulmuş lirizmi hemen farkedilir.Bala" Orta Anadolu'nun en zengin halay bölgelerinden biri olduğu kadar,halayların eşlik sazı olan davul zurnanın da en iyi icra edildiği yörelerden biridir.Bala ve Keskin yöresi halayları ayak ve bel hareketlerine dayanır. Ağır fakat gösterişlidir.20- 30 kadın kendi aralarında halay çekerler.Sin sin oynanır.
Eskilerde Bala ve Keskin kökenli saz ve söz üstadları oyun ve halaylara eşlik sağlarlarmış.Yine bu topluluk düğün ve kutlamalar dışında, kahveleride ziyaret ederek türkmen/Abdal müzik kültürünü, bozlaklar başta gelir, köy ahalisine aktarırlarmış.
Bala ve Keskin civarı atayurttan at sırtında anayurda gelirken getirdiğimiz ve gözümüz gibi koruduğumuz kültür/müzik değerlerinin en yoğun yaşandığı ve yaşatıldığı yörelerden biri Bala. Yöreye damgasını vuran iki önemli kültürel havzadan biri Keskin ve Bala diğeri ise saz ve söz kültünün hayatın ayrılmaz parçası olduğu önemli bir Türkmen/Abdal yerleşim yeri olan koçyayla ve yeniköy köyleri.Keskin ve Bala en kadim ve geleneksel sazlarımız olan davul, zurna ve bağlamanın, daha ziyade gerçek Türk dansı olan halaylar eşliğinde icra edildiği; bu özelliği ile Osmanlı’dan günümüze değin saygınlığını koruyan bir ilçe.Bu kadim sanatı başarıyla sürdürenler ise, Bala ve Keskin'e bağlı çevre köylere yerleşmiş ağırlıklı olarak Türkmen/abdal aşiretine mensup ustalar.Ünlü Müzik yazarı,folklor araştırmacısı Halil Bedii Yönetken yöreyi bir halay ve bozlak merkezi olarak niteler ve bu kültürün yegane taşıyıcısı Keskin'li ve Bala'lı Abdalların tarihi misyonlarından ve onlardan derledikleri davul zurna ezgilerinden övgüyle söz eder.
Yörede kullanılan temel çalgılar aynı zamanda en eski Türk sazları olan davul, zurna ve bağlamadır. Kemanın da daha sonra yöresel enstrümanlar arasına girerek ustalar elinde adeta millileştiğini ve çok usta keman icracıları yetiştiğini biliyoruz.Halk müziği repertuarımız içerisinde klasik türkülere örnek teşkil eden "Allı Turnam" ve "Bugün ayın ışığı" adlı halay türküleri yöreyle özdeşleşmiştir."Açtım perdeyi de turnamı gördüm" adlı bozlak ise, yörenin en karakteristik bozlaklarından biridir.
Yörenin başlıca yemekleri ise ; Topalak,İncir uyutması,Kömbe,Sulu Et yemekleridir.
Yörede kullanılan Türkmen kelimelerden örnekler
Ağa-baba, ,malamat-eli ayağına dolaşmak,,ece-ana, oturgaç-sandalye, balak-pantalon, fahir-fakir, partal-elbise, cevher-maydonoz, seklem-yarım, havel-evet,şiplek-terlik, çaylık-çaydanlık, kişelemek-kovalamak, ,çömçe-kaşık,,elbise-entari, yeraaç-yerin dibine gir(öl,geber) yağlık-eşarp,ağ-ak,,annı-alın,,aralık-boşluk,,avurt-yanak,,bibi-hala,,böle-teyze çocukları,,buymak-üşümek,,cıncık-cam,,cırcır-fermuar,,çapıt-bez,,dam-oda,,dayza-teyze,,dölek-düz,,dulda-rüzgar almayan yer,,döş-göğüs,,ellam-herhalde,,gubarmak-şımarmak,,guşene-tencere,,ırak-uzak,,ilmek-düğüm,,ökenmek-taklit etmek,,peşkir-havlu,,acer-yeni,,okuntu-davetiye,,yel-rüzgar,,yumak-yıkamak,,zaar-haralde,,ığranmak-sallanmak, öte-ileri, bataydın-öle geber, nöörüyon-ne yapıyorsun, halın nasıl- ne haldesin v.s.
Tarihi eserler
Tarihi eserlere bakıldığında ilçe merkezinde bir roma mezarlığı,eski devirlerde kullanılan savunma amaçlı yığma tepeler,şehir kalıntıları,roma devrine ait mermer sütunlar bulunmaktadır.Aşıkoğlu köyünde beyaz alçıtaşı ocakları,üçem,bahçekaradalak,sırapınar,çatalören köylerinde savunma amaçlı kullanılan mağaralar,suyugüzel,küçükbayat,yaylalıözü köylerinde höyükler bulunmaktadır.
İklimi ve Bitki Örtüsü
İlçede yazları sıcak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. İlçenin en yağışlı mevsimi ilkbahardır. Yüksekliği nedeniyle ilçenin sıcaklık ortalamaları Ankara ili geneline nispeten düşüktür.
İlçe topraklarının büyük bir kısmını tarım arazileri ile çayır ve meralar oluşturmaktadır. Tarıma elverişli olmayan engebeli arazilerin büyük bir kısmını ise ilçede bir zamanlar var olan meşe ve karaçam ormanlarının yüzyıllar boyunca insanlarca tahrip edilmesi sonucu oluşan antropojen bozkır alanları kaplamaktadır. Genellikle geven ve bir yıllık otsu bitkilerin mevcut olduğu bu alanlarda yer yer bodur meşe ağaçları, yaban gülleri, ahlat, alıç vb. gibi odunsu bitkilere de rastlanabilmektedir.
İlçenin en önemli ormanlık alanını ağırlıklı olarak karaçam ağaçlarından oluşan Beynam Ormanı oluşturmaktadır. İlçenin kuzeydoğusunda yer alan Küre Dağında ise meşelik alanlar bulunmaktadır. Yoğun tahribat sonucu genellikle çalı görünümünde olan bu alanlardaki meşelerin islah edilerek araziye yeniden orman dokusu kazandırılması için Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından çalışmalar yürütülmektedir.
Ekonomi
Küçük atölyelerin bulunduğu Bala'nın ekonomisi büyük ölçüde sanayi ve ticarete dayalıdır. Ayrıca ilçede buğday arpa ayçiçeği, mercimek, nohut, fasulye, şeker pancarı, kavun ve karpuz yetiştirilmektedir. Kızılırmak üzerinde kurulan Kesikköprü Barajı ilçe sınırları içerisindedir.
Nüfus
İlçenin nüfusu 2007 genel nüfus sayımına göre 23.505'dir. Bunun 6.912'si ilçe merkezinde, 16.593'si ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır. 2.530 km² yüzölçümündeki ilçeye bağlı 3 belde belediyesi ve 55 köy bulunmaktadır.
Turizm
Çam ağaçlarıyla kaplı Beynam ormanları ve Kesikköprü Barajı hem ilçenin hem de Ankara'nın önemli mesire yerlerinden biridir.
Eğitim öğretim
İlçede yüksek öğretim kurumu olarak Hacettepe Üniversitesi'ne bağlı Bala Meslek Yüksek Okulu ve Bala Anadolu Lisesi bulunmaktadır.
Kaynakça
- Türkmen Aşiretleri, Dr. Tufan Gündüz
misafir - 8 yıl önce