Türkçe Bilgi: Ruhbani kaynak

Ruhbani kaynak (P) (veya Ruhbani metin, Priestly source), Belgesel hipotez'e göre Tora'yı oluşturan dört kaynaktan biri olup Wellhausen formülasyonuna göre kaynakların sonuncusudur. Harun rahiplerinin bir ürünü olup rahiplerin karakteristik özellikleri, nüfus ve soyağaçlarıyla ilgili bilgiler sunar. Babil Sürgünü süresince ve sonrasındaki (M.Ö. 550-400) durumları anlattığından Tora'nın M.Ö. 400 civarından derlendiği düşünülmektedir. Gayri-Harun ruhban sınıfını küçümsemek için, J (veya E)'de de adları geçen Nadav ve Avihu'nun Musa tarafından Tanrı ile görüşmeye gittiğinde yanına alındığını anlatır. P, ilginç bir şekilde, bu ikisinin Tanrı'ya garip ateş sundukları için Tanrı tarafından yok edildiklerini de yazar. P, tekrarlayan listeleri, uzun, sıkıcı, hikayeleri bölerek, soğuk ve duygusuz açıklamalarla ve edebi standarttan yoksun bir şekilde kullanmaktadır. P, Tanrı'nın ismi olarak Elohim ve El Şaday isimlerini kullanıp onu Elohist'in aksine soyut ve uzak gösterir. Tanrı'nın insanlarla iletişimi ruhban sınıfı aracılığıyla gerçekleşmektedir. P, Tanrı'nın adil oluşunun yanı sıra acımasız olduğunu, kurallar yıkıldığı zaman beklenmedik sert cezalar verdiğini, sırf şikayet ettikleri için 12,000 kişiyi salgınla aniden yok ettiğini anlatır. P, çoğu uzmanca zarafetsiz ve tanısal karakteristli olarak görülür. JE ile karşılaştırma Ruhbani kaynak, JE hikayelerini takip etmektedir fakat gözle görülür bir şekilde kısadırlar. Fakat, JE kaynağındaki Yehuda Krallığı veya kahramanlarıyla direkt bağı olmayan hikayelerin çoğu kesintiye uğramıştır. Sodom ve Gomora dışındaki düzlüklerde geçen ve Lut ile ilgili hikayeler, Esav ve Edom hikayeleri, İsrail Krallığı kahramanları ve Yusuf ile ilgili hikayeler yer almamaktadır. Tanrı'yla direkt temasa geçilen ve Harun ruhban sınıfının aracılığı eklenmeyen hikayeler de, bu zaman diliminde Harun olmadığı için, konu dışı bırakılmıştır. Bu sebeple, Eden, Habil ve Kabil, Nefilim, Babil, Yakup'un Tanrı ile güreşi, İshak'ın neredeyse kurban edilişi, Balaam ve onun konuşan eşeği hikayeleri bu kaynakta yer almamaktadır. Kudüs'le ilgili olmayan dini hikayeler de kesintiye uğramıştır; örneğin, Nehuştan, Beerşeba ve Galead bu kaynakta mevcut değildir. Ruhbani kaynaktaki hikayelerle çelişen Levililerin kanunlarına da yer verilmemiştir, bu sebeple Dina tecavüzü hikayesinde bir Yahudi'nin Yahudi olmayanla evlenmesi için tek gerekli şartın sünnet edilmiş olması hikayesi konu dışı bırakılmıştır. P, Harun yanlısı bir kaynak olduğundan onları kötü gösteren altın buzağı ve Karbeyaz Meryem hikayeleri bu kaynağa eklenmemiştir. Hatta, Harun'a bağlı olmayan ruhban sınıfları, liderleri olarak Musa'yı gördükleri için, Musa'nın tek başına bir ilahi gücü olduğuna dair öyküler yer almamaktadır. Bu tavırdan yola çıkarak, sazlıklarda rol alması, sürgüne gitmesi, bir otorite işareti olan kensidine ilahi kudret bahşedilmesi, yanan çalı'da Tanrı'yla konuşması gibi hikayeler basitleştirilip sıradan biri olan Musa'nın Tanrı tarafından seçildiği ve onu işlerini Harun'un yaptığı anlatılır. P'de çölde kayadan su çıkaran, Kızıldeniz'i ikiye bölen, Mısır'a On Bela'yı getiren Harun olarak gösterilmesine rağmen bu kişi JE'de Musa'dır. Ruhbani kaynakta hikayeler kısa kesilmiş, yüklüce kanunlar sıralanmış, dini nesneler tanımlanmış, sayılar ve soyağaçları basite indirgenmiştir. Görkemin kaybolması ve kolay okunabilmesinin sebebi, ruhban sınıfının edebi yetenekten yoksun olmasıdır; fakat, konu Harun olunca onunla ilgili hikayelerde sürpriz bir şekilde edebi şıklık söz konusudur. Bu kaynak, Leviler ile ilgili birkaç bilgi sunup onların haklarını tanımlamıştır. Levilerin görev atamaları Harun ruhban sınıfının çıkarlarına uygun olarak belirlenip, Kenan topraklarındaki dağılımda, Yahvist ve Elohist kaynaklarda yer almamasına rağmen, bazı şehirler sonsuza dek onlara verilmiştir. Ruhbani kaynakta Makpela Mağarası ile ilgili hikayenin politik sebebi tam olarak bilinmemektedir; kimine göre bu topraklarda kimin hak sahibi olduğunu anlatırken kimine göre ölü gömmenin en doğru şekli mağarada olmasını göstermesidir. Ruhbani metnin tarihi P'nin, Belgesel hipoteze göre İkinci İsrail Krallığı'nin yıkılmasından sonra yazıldığı düşünülmektedir. İlk teorilere göre, ne P'nin peygamberlerden bahsediyor olmaları nede peygamberlerin P'deki pasajları kullanmaları gözükmediği için Babil Sürgünü'nden sonra yazıldığı farzedilmekteydi. Yine ilk teorilere göre tapınaklarla ilgili ayetler ruhban sınıfını desteklemekteydi. Bu sırada dinin merkezileşmiş olduğu düşünülür. Fakat DH'nin son versiyonlarına göre bu teori gözden düşmüştür; P'nin peygamberlerden bahsetmiyor olmalarının sebebi ruhban sınıfının Tanrı ile kul arasında aracı olduğunu göstermek istemesidir; ayrıca Babil Sürgünü sonrası peygamberlerden (örneğin, Hezekiel) bahsettiğini belirtir. P, JE'ye kıyasla daha yeni bir İbranice'yle yazılmıştır, bu sebeple P'nin JE'yi daha önceden gördüğü ve hikayelerini buna paralel olarak sunduğu teorinin bir parçasıdır. JE antik İsrail'in düşüşüyle bağdaştırıldığından P, M.Ö. 722'den sonra yazılmış olmalıdır. Antik İsrail'in yıkılışından sürgüne kadar geçen 200 yıllık gibi bir sürede P hazırlanmaya başlanmış olabilir. Israel Finkelstein'a göre, J Hezekiya zamanından yazıldı sonradan JE oluşturuldu, dolayısıyla P'nin hazırlanması için az zaman kalmıştı. Yeremya'nın "yanlış Tora"yı küçük düşürmesinin sebebi Harunsal kaynakların, Şilosal kaynakların kahramanı Musa'yı küçük düşürmeye çalışmasından kaynaklandığı, bu sebeple P'nin Yoşiya zamanında bağımsız bir metin olarak var olduğu düşünülür. Ruhbani metnin kökeni Kral Hezekiya dini reformlar gerçekleştirdi, dini Kudüs Tapınağını baz alarak merkezileştirdi. Hezekiya, yüksek yerleri (Kudüs dışındaki dini merkezleri) ve Nehuştan gibi Tapınağa bağlı olmayan dini nesneleri elimine etti. DH'ye göre, JE, Hezekiya hükümdarlığındaki reformlardan sonra Harun rahiplerinin dikkatine sunuldu. JE'de Harun'u küçük gösteren altın buzağı hikayesi yer almaktaydı. Ayrıca, Tanrı'nın bağışlayan ve rahipler dışında diğer kişilerin aracılığıyla hareket ettiğini gösteren hikayeler barındırmaktaydı. Bundan öte, birçok dini yeri destekleyip Nehuştan hikayesini anlatıyordu. JE, M.Ö. 722'den beri tedavüldeydi. DH'ye göre rahipler JE'yi, reformlara ve Harunsal ideallere uygun olarak tekrar yazmayı tercih ettiler. Bunun sonucu olarak P, JE'nin ardından gelip hikayeleri tekrarladı ve "yeni din"e uymayan "altın buzağı" gibi hikayeleri çıkardı. P yazarı ayrıca Harun ruhban sınıfının ve Kral Hezekiya'nın menfaatine uygun kurallar ekledi. P'de eklenen orjinal kodlara Kutsal kod, JE'de bulunan kodlara ise Ahit kodu denilmektedir.

Değişken hikayeler

Tanrı'nın kişisel olarak hareket ettiği veya mistik bitki ve nesnelerin bulunduğu hikayeler Tanrı'yı uzaklaştırarak tekrar yazıldı veya hepten çıkarıldı. Tanrı'nın kullandığı, konuşan hayvan veya (Musa dahil) Harun dışı aracılar değiştirilerek bu hikayelere Harun eklendi. Harun ruhban sınıfına yargı yetkisi vermek için bazı hikayeler değiştirildi. Örneğin Sayılar 16'da Musa'ya yapılan ayaklanma, Leviler tarafından Harun rahiplerin karşı yapılan ayaklanma olarak gösterildi. Bazı hikayelerin düzenlenebilmesi için değişiklikler yapıldı. Örneğin, Yeşu'nun geçerli bir lider olduğunu gösterebilmek için 12 Casus olayında Yeşu'nun Kaleb ile aynı fikirde olduğu gösterildi; çünkü altın buzağı hikayesinde bu külte yenik düşmeyen tek kişini Yeşu olması ve sadece rahiplerin koruduğunu gösteren P kaynağında Yeşu'nun tapınağın koruyucusu olduğu hikayeleri bu kaynaktan çıkarılmıştı. Bazı hikayeler ise hiç yoktan P tarafından yaratıldı; örneğin, bir Harun şehri olan Hebron'a ehemmiyet verebilmek için bu şehirde bulunan Makpela Mağarası ile ilgili hikaye eklendi.

Eklenen maddeler

Harun ruhban sınıfında P kaynağı elden ele dolaştığı sırada bazı yazarlar başta kanunlar olmak üzere yeni maddeler ekledi. P'nin orjinal versiyonuna Grundschrift (Pg) denmesine rağmen değişikliğe uğradıktan sonraki versiyonlarına verilmiş bir isim yoktur. P tarafından yapılan belli başlı değişiklikler şunlardır: * Ruhbani kod, Kutsal kod'a eklenen yeni yasalar * Levi ailelerinin görev yetkileri (Sayılar 3:5-10 ?) * İsrailoğulları ile ilgili üç seri nüfus bilgisi (Sayılar 1,2,26), bu üçü de farklı yazarlar tarafından eklendi * Buhur altarının yaratılışıyla ilgili bilgiler (Çıkış 30-31) ve dini nesnelerin yapılmasıyla ilgili bilgiler (Çıkış 35-40) * Kullanılmayan buhurluklardan tunç tepsi yaratılışı (Sayılar 16:16-17 ve 16:36-40) * Altar sunuları (7:89 hariç Sayılar 7) * Midyan ganimetlerinin listesi (Sayılar 31 ve 25:16-17) * Kenan topraklarının sınırlarıyla ilgili bilgiler (Sayılar 34:1-15) P ürününe yanıt Yeremya, Kral Yoşiya zamanında yaşamış Şilo ruhban sınıfı kökenli bir peygamberdir. Yeremya, P'ye muhalif olmuş JE'yi desteklemiştir. Bir keresinde Yeremya (Yeremya 8:8'e göre) şöyle demiştir: :Nasıl, biz bilge kişileriz, RAB'bin Yasası bizdedir, diyebiliyorsunuz? İşte, bilginlerin yalancı kalemi Yasayı yalana çevirmiş. Birçok DH destekçisi Yeremya'nın Haruncuların ürünü olan Ruhbani kaynaktan bahsettiğini düşünmektedir. Tarihler kitaplarının yazarları büyük ölçüde Ruhbani kaynaktan etkilenmiştir. Ayrıca bakınız * Kutsal kod * Yahvist Dış bağlantılar *The Priestly source isolated, at wikiversity *The narrative of the priestly source isolated, at wikiversity

Kaynaklar

Vikipedi

Ruhbani Kaynak

Ruhbani Kaynak Hakkında Detaylı Bilgi

Değişken hikayeler

Eklenen maddeler

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar