Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Mutedid (Abbasi)

Kısaca: Mutezid veya ''Ahmed el-Mutezîd Billâh'' Tam Adı: ''Ebû’l-`Abbâs "el-Mu`tezîd bi’l-Lâh" ʿAhmed bin Tâha el-Muvaffak bin Câʿfer el-Mûtevekkil'' (d: 857- ö. Ekim 902. 892-902 döneminde hükümdarlık yapan onaltıncı Abbasi halifesidir. Ekim 892'de amcası Halife Mutemid'in ölmesi ile halife olmuş; 10 yıl kadar süren bir halifelikten sonra 902'de ölmüştür. Yerine bir Türk asıllı cariyeden olan oğlu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta geçmiştir. ...devamı ☟

Mutezid veya Ahmed el-Mutezid Billah Tam Adı: Ebu’l-`Abbas "el-Mu`tezid bi’l-Lah" ʿAhmed bin Taha el-Muvaffak bin Caʿfer el-Mutevekkil (d: 857- ö. Ekim 902. 892-902 döneminde hükümdarlık yapan onaltıncı Abbasi halifesidir. Ekim 892'de amcası Halife Mutemid'in ölmesi ile halife olmuş; 10 yıl kadar süren bir halifelikten sonra 902'de ölmüştür. Yerine bir Türk asıllı cariyeden olan oğlu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta geçmiştir. ==YaşamıHalifelikten önceki yaşamı Mutezid, halife Mütevekkil'in torunu ve Mütevekkil oğlu olan Muvaffak'ın oğludur. Babası ile birlikte 883'da

Irak

'da çıkan yeni bir Zenj İsyanı'nı bastırdıktan sonra babası Muvaffak vezir olarak kardeşi Halife Mutemid döneminde gerçek iktidar dizginlerini ele almıştır. Muvaffak'ın vezirliği sırasında Abbasi devlet idaresi iyileşmiş ve devlet merkezden uzak eyaletlerinin kontrolünu tekrar eline almıştır. Örneğin vezir Muvaffak Suriye eyaletinin idarecisi olan Tolunoğulları ile çok ciddi çekışmelere girmiş ve bunlar sonunda Suriye'nin kontrolü yine merkeze geçmiştir. Ama Muvaffak fil hastalığı'ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavaş yavaş oğlu Mutezid'e devretmiş ve Haziran 891'de ölmüştür. Muvaffak'ın oğlu Mutezid amcası olan Halife Mutemid'in namına devleti idare eden tek vezir haline geçmiştir. Amcası Halife Mutemid ölmeden önce kendi oğlunun halifeliğine varis olmasını önleyen kararlar almak zorunda kalmıştır.

Halifelik dönemi yaşamı

Halife Mütemid Ekim 892'de bir gün büyük bir içkili ziyafet sonunda ölünce onun yerine Mutezid tahta çıkarak Abbasi halifesi olmuştur. Mutezid zaten vezir olarak Abbasi devletinin gerçek iktidarını elinde tutmaktaydı. Halife olduktan sonra da Mutezid etkin olarak devleti idareye devam etmiştir. Geniş ülkesinin çeşitli eyaletlerinde zaman zaman sorunlar çıkmış ve Halife Mu`tezid bu sorunlara eğilmek zorunda kalmıştır.

Mısır

Mısır

'ın idaresi 849-896 döneminde Abbasilere bağlı hükümdar olan Tolunoğulları'ndan "Humarayai ibni Ahmed ibni Tolun" elindeydi. Bu hükümdar yeni halife olan Mutezid'e yakınlığını göstermek için kızı olan "Katr el-Nada" 'yı Mu`tezid ile büyük çeyiz de vererek evlendirmiştir. Halife Mu`tezid de yeni kayınbabasını

Mısır

ve Suriye eyaleti vali-emiri olarak atamış ve ondan uygun yıllık tazminat verme sözü almıştır. Fakat 896'da Humarayai bir suikasta hedef olarak öldürülmüş ve

Mısır

ve Suriye karışıklığa boğulmustur. Humarayai'nin en büyük oğlu olan "Ebu Asakir" babasının yerine geçmişse de o da hükümdarlığı eline aldıktan sonra çok geçmeden suikast kurbanı olmuştur. Bunun üzerine 896'da Humarayai'nin ikinci oğlu olan "Tolunoğlu Harun" bu görevleri yüklenmiş ama idare ettiği eyaletlerde asayişi kuramamıştir.

Mısır

ve Suriye'de idare keşmekeşi 904'e kadar devam etmiştir.

Horasan

Horasan

Sistan bölgesinin idaresi Seferiler elinde bulunmaktaydı. 901'de yapılan bir çatışmada Seferiler'in ikinci hükümdarı olan Amr bin Lait (879-901)

Horasan

'da idareyi eline geçirmek isteyen Samaniler'in ikinci hükümadarı olan I. İsmail (892 - 907) ile çarpışmalara girişmiştir. Bunlar sonunda Samaniler'den I. İsmail üstün gelmiş ve Amr bir Lait'i esir alarak Bağdat'a göndermiştir. Amr burada ölüm döşeğinde yatmakta iken Halife Mutezid tarafından idam ettirilmiştir. Halife sonradan Seferilere

Horasan

'da hükümet etme izini vermiştir. Ama bu sülalenin hükümdarlari ancak Sistan ve Belucistan'da hüküm sürebilmişler ve bunu da ancak Samaniler'in vasalı olup onlara yıllık tazminat ödeyerek başarmışlardır. Samaniler teorik olarak ve hukuken Bağdad'daki Abbasi halifelere bağlı bir eyalet idare etmekle beraber; gerçekte Abbasi Halifeliği merkezinin gücü ve idaresi,

Irak

eyaleti sınırını geçmemekteydi.

Horasan

'da gerçek iktidar Samaniler elinde idi. Gerçekten Samaniler kendilerini İran'ın merkezi Arap halifelerinden bağımsızlık kaynağı olarak görmekteydiler. Zeydiler emiri olan Hasan bin Zayd 864'de Tahirileri yenip Taberistan'ı eline geçirip onu takip eden Zeydi emirleri bu eyaleti idare etmekteydi. 900'de Samaniler Taberistan'a hücum edip Zeydiler hükümetine son verdiler. Ama yine de bir Zeydi emiri Gilan'da hükümet sürmeye devam etti. 913'de Gılan'dan harekete geçen Zeydiler Taberistan'ı geçici olarak ellerine geçirdiler. Fakat bu gelişmeler Abbasi Halifesi Mutezid'in iktidar gücünün yetişmediği alanlarda olmaktaydı. O zamanlar Abbasi halifesinin idaresi gerçek olarak İran'da Rey'in hemen doğusunda sona ermekteydi.

Irak

Mutezid halife iken

Irak

'da Hariciler isyanları yaygın olarak devam etmekteydi. Mutezid değişik Harici grupların isyanlarını bastırmak için

Irak

'a çok sayıda sefer yaptı ve yaptırdı. Sonunda

Irak

'da merkezi idare hakim olup eyalette asayiş bir nebze sağlanabildi. Fakat

Irak

yine de uzun zaman isyankar göçebe Bedevi kabile çetelerinin eşkiyalık hücumlarına ve Abbasilerin

Mısır

asıllı orduları ile diğer halifelik orduları arasında mücadelere sahne olmaya devam etti.

Ölümü

Mutezid 10 yıl kadar halife olarak hüküm sürdükten sonra Ekim 902'de eceliyle ölmüştür. Yerine Türk asıllı bir cariyesinden olan oğlu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta çıkmıştır. == Devlet idaresi == Halife Mutezid, enerjik ve cesur bir idareci idi. Ali ve ona bağlı çeşitli Şii mezheplere ait kişilere karşı müsamahalı davranmıştı. Örneğin, Taberistan'da bulunan Zeydi emirlerine mali destek sağlamaktan çekinmemişti. Ancak bu mezhep mensuplarına sağladığı desteğin açık ve seçik olmasını tercih etmekteydi. Fakat Halife Mutezid Emeviler ve onları tutan aşiretlere karşı hiç müsamaha göstermemişti. Halifelik döneminde Emevilerin Cuma namazlarında mihraplardan lanetlenmeleri devam etmişti. Emevilerin kötülüklerini gösteren bir listeyi yanından eksik etmezdi. Emeviler lehinde hiçbir laf edilmesini de yasaklamıştı. Mutezid suçlu gördüklerine verdiği cezalarında pek merhametsizdi. Verdiği bazı cezalarda gösterdiği gaddar ve merhametsiz davranış kendinden sonra gelen hiçbir Abbasi halifesi tarafından tekrarlanmamıştır. Zenj isyanına katılmış ve bu isyandan sonra affedilmiş olan bir zencinin, ticareti yasak olan silahları alıp sattığı öğrenilmiş ve tuttuklanmıştı. Mutezid'in bu suça layık gördüğü ceza bu kişinin bir direğe bağlanarak etrafında ateş yakılarak vücudunun birçok kısmının yakılması; sonra başı kesilerek idam edilmesi ve başsız vücudu bir kazığa çakılarak Bağdad'da en önemli köprü başında herkese misal olarak gösterilmesi olmuştur. Musul'da isyan eden Haricilerin lideri, etrafındakilerin ihanetleri dolayısıyla Mutezid'in eline geçmişti. Halife Mutezid, ipekli kumaştan elbise giymenin bir günah olduğuna inanan, Harici liderinin bir ipekten kaftan giydirtilerek Bağdad'da gezdirilmesini ve sonra da çarmıha gerilerek idam edilmesi cezasını vermişti. Diğer bir Harici lideri için seçtiği ceza canlı canlı bir kurbanlık koyun gibi başının kesilmesi olmuştu. == Dipnotlar == * Fransızca Wikipedia "Al-Mutadid (Abbasside)" maddesi * İngilizce Wikipedia "Al-Mu'tadid" maddesi == Dış bağlantılar == * Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ),(1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (İV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları. * Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968) * Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1] Chapter LXXİ, Al-Mo'tadid, Al-Muktafi, Egypt, War with Greeks (Erişim:21.9.2010) 857 doğumlular

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.