Tahiri hanedanı Horasan'da kurulan 9. asır İslam devletlerinden. Hanedan, adını, kurucusu Mevla Tahir bin el-Hüseyin'den alır. Tahir bin el-Hüseyin, Abbasi Halifelerinden El-Me'mun (813-833) zamanında Bağdat ve El-Cezire valiliği yaptıktan sonra, İran'ın doğusundaki Horasan bölgesinin valiliğine tayin edildi. Tahir bin el-Hüseyin, bazı hoş karşılanmayan hareketleri olan El-Me'mun'un adını Cuma hutbesinden çıkardı. İstiklal manasına gelen bu hareket, El-Me'mun'un da vali tanıdığı oğlu Talha (822-828) zamanında kesinleşti. Talha'dan sonra başa geçen Abdullah, yiğitliği ve adaletiyle Ünlü oldu. Hakimiyetini, doğuda Türkistan ve Hindistan, batıda Ren ve Kirman içlerine kadar genişletti. Tahirilerin asıl kolu Horasan'da bulunmasına rağmen, ailenin diğer üyeleri 10. yüzyılın başlarına kadar Bağdat'taki garnizon kumandanlığı(Sahib eş-Şurta) gibi mühim vazifeleri yapmakta devam ettiler.
Görünüşte Bağdat'ta bulunan Abbasi halifesine bağlı olmak ile birlikte Tahiri hükümdarları etkin biçimde bağımsız hareket etmişlerdir. Hanedan Abbasi halifesi el-Me´mun'a bağlı olarak Tahir ibn Hüseyin tarafından kurulmuştur. Tahir'in askeri alandaki başarıları İran'ın doğusundaki topraklar ile ödüllenmdirilmiş ve bu topraklar kendinden sonra gelen komutanlar tarafından Hindistan sınırına kadar genişletilmiştir.
Tahiriler, merkezleri olan Nişapur'da müstakil hareket etmelerine rağmen, vergilerini halifelik merkezi Bağdat'a da muntazaman gönderdiler. Bölgede Ehl-i sünnet itikadının müdafaasını yapıp, halka çok iyi muamele ettiler. Bölgenin ileri gelenlerine daima hüsn-ü kabul gösterdiler. Ziraat ve imarı teşvik ettiler. İlmi yaydılar. alim ve şairleri korudular. Tahiriler, bölgenin iktisadi, sosyal ve kültürel hayatını yükselttiklerinden, halktan çok yardım, destek ve teşvik gördüler.
Tahiri hanedanı Horasan'da Abbasi halifesinden bağımsız olarak kurulan ilk hanedanlık olarak kabul edilir. Tahiriler Horasan'ı ele geçirerek kendi topraklarına katan Seferiler tarafından devrilmişlerdir.
Tahiri hanedanının hükümdarları
- Tahir ibn Hüseyin (821-822)
- Horasanlı Talha (822-828)
- Abdullah bin Tahir (828-845)
- II. Tahir (845-862)
- Horasanlı Muhammed (862-873)
Tahiriler, iç isyanlar sebebiyle zayıflayınca, hakim oldukları bölgeler, Saffari ve Samani hakimiyetine geçti.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi Vikipedi