Doğu Cephesi (İkinci Dünya Savaşı)

Genel Bakış

Doğu Cephesi, İkinci Dünya Savaşı`nın en geniş ve en kanlı harekat alanıdır. Sonuç olarak, 30 milyonun insanın ölümüne sebep olarak insan tarihinin en çok pahalıya mal olan savaşıdır. Doğu Cephesi`nin diğerlerinden ayıran vahşeti ise iki tarafından da kasıtlı bir biçimde insan hayatını göz ardı etmeleridir. Aynı zamanda, iki zıt ve radikal ideolojinin (faşizm ve komünizm) önemli bir savaşıdır.

Savaş, büyük kayıplara ve sivil halk üzerinde büyük acılara neden olmuştur. Cephe hattının gerisinde, Alman işgali altındaki topraklarda vahşet sıradanlaşmıştı. Almanlar ve Almanlarla müttefik kuvvetler halkı olağanüstü gaddarlık, yerli halkı katletme, sivil rehineleri öldürme gibi yollarla halkı sindirdiler. İki taraf da geniş çaplı yangınlar çıkararak istilacılara yakıp yıkılmış topraklar bıraktılar. Kızıl Ordu 1944`te Almanya`yı işgal ettiğinde, bir çok Alman vatandaşı, Rus askerleri tarafından intikam duygusu nedeniyle çok acı çekti.

Savaşın çoğu yerleşim merkezlerinde ve buralara yakın yerlerde geçti ve iki tarafın hareketlerinin sonucunda çok fazla sivil kaybı ve maddi hasar oluştu. Nürnberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi`nde Korgeneral Roman Rudensko`nun verdiği verilere göre, Mihver Devletleri`nin Sovyetler Birliği`ndeki maddi zararı 679 milyar rubledir. 2,508 kilise, 1,710 yerleşim yeri, 70,000 köy, 31,850 fabrika, 64,380 km tren yolu, 4,100 tren istasyonu, 40,000 hastane, 84,000 okul ve 43,000 devlet kütüphanesi kısmen ya da tamamen yıkılmıştır. Ayrıca, yedi milyon at ve 17 milyon koyun ve keçi ölmüştür.

Harekatlar

Barbarossa Harekatı

``Ana Madde``: Barbarossa Harekatı

22 Haziran 1941 saat 03:15`te, İtalyan, Romen ve diğer müttefik ülkelerin askerlerinin desteğiyle yaklaşık üç milyon Alman askeri sınırı geçti ve Sovyetler Birliği`ne saldırdı. Bir ayda, durdurulamaz üç koldan taarruz başlatıldı. Panzer kuvvetleri yüzbinlerce Sovyet askerini çembere aldı. Bu yıldırım harekatının bir parçası olarak Alman Hava Kuvvetleri, eskimiş uçaklardan ve acemi askerlerden oluşan Sovyet Hava Kuvvetleri`ni havalanmadan önce yok etti.

Kuzey Ordular Grubu`nun hedefi Baltık ülkeleri yoluyla Leningrad`dı. Merkez Ordular Grubu ise Brest-Litovsk ve Minsk`e saldırdı. Güney Ordular Grubu`na ise Galiçya`ya ilerlemesi ve Ukrayna`yı işgal etmesi görevi verilmişti.

: 21 Haziran 1941-5 Aralık 1941 arası Almanların Sovyetler Birliği`ni işgali: legend|#fff8d5|9 Haziran 1941`e kadar legend|#ffd2b9|1 Eylül 1941`e kadar legend|#ebd7ff|9 Eylül 1941`e kadar legend|#ccffcd|5 Aralık 1941`e kadar ]]

Kızıl Ordu`nun Dnieper ve Daugava ırmaklarının arkasına çekilmesi ile birlikte, Sovyet hiyerarşisi bölgede bulunan ağır sanayinin çoğunun sökülüp ve açık yük vagonlarına yüklenerek cephe hattından uzaktaki Ural Dağları ve Orta Asya`da tekrar kurulmasını planlıyordu. Bir çok sivil teçhizatla birlikte tahliye edilemedi ve işgalci güçlerin merhametine bırakıldı.

Smolensk`in işgali ve Luga Nehri`ne doğru ilerlemeyle birlikte, Kuzey ve Merkez Ordu Grupları birinci temel görevlerini yerine getirdi. Moskova ile aralarında sadece 440 km kalmıştı.

Alman generaller, Moskova`ya ani bir harekat düşünürken, Hitler onları reddetti. Hitler`e göre Ukrayna`daki hububatın ve ağır sanayinin Alman kontrolüne alınması gerekiyordu.

Moskova ve Rostov

Hitler, Moskova`ya ilerlemeye karar verdi. 30 Eylül günü Moskova Savaşı başlatıldı. 2. Panzer Ordusu Orel`den Plavsk`daki Oka Irmağı`na giden taşlı yoldan saldırıya geçerken, 3. ve 4. Panzer Ordusu Vyazma`da Bryansk`da Rus kuvvetlerini iki tane büyük çember içine aldı. Güney Ordular Grubu Dnieper`den Kharkiv, Kursk, Donetsk ve Azak Denizi`ne bastırmaya başladı.

Moskova Savaşı devam ederken, Rusya`da hava durumu kötüleşmeye başladı. Ekim`in ikinci yarısıyla birlikte, yolları çamura dönüştüren çok şiddetli yağmur yağmaya başladı ve bu durum Alman araçları, atları ve askerleri için tuzak olmaya başladı. Moskova`ya 160 km kala, hava durumu iyiden iyiye kötüleşti ve kar yağmaya başladı. Askeri araçlar hareket edebilse de aynı şey Alman askerleri için geçerli değildi, çünkü askerler kış için hazır değildi. Alman komutanlar, savaşın bir kaç ay içinde biteceğini umarak kışta savaşmak için ordularını yeterince donanımlı hale getiremediler. Bu yüzden, Alman ve Sovyet trenlerinin arasındaki ölçü farkı üniforma ve erzak teminini geciktirdi.

15 Kasım`daki son saldırıda Almanlar, Moskova`yı çember altına almaya çalıştı. 6 Aralık günü ``Wehrmacht ın Moskova`yı almak için çok güçsüz olduğu anlaşıldı ve saldırı ertelendi. General Jukov zinde, iyi eğitilmiş Sibiryalı yedek kuvveti Japonya`nın tarafsızlığı garanti etmesiyle doğudan transfer ederek karşı atak başlattı.

Sovyet Karşı Atağı

1941-7 Mayıs 1942 arası Sovyet karşı atağı: legend|#ffd2b9|Sovyet kazanımları legend|#ccffcd|Alman kazanımları ]] Kış boyunca, Jukov Sibirya`dan ve Moskova`nın uzak doğusundan zinde ve iyi eğitilmiş Sovyet kuvvetlerini transfer etti. 5 Aralık 1941`de bu takviye kuvvetleri, yeni T-34 tankı ve Katyuşa roketatarları desteğiyle Moskova yakınlarındaki Alman hatlarına saldırdı. Yeni Sovyet askerleri kış savaşına hazırdı ve kayak kullanan taburları vardı.

Daha sonraki Sovyet saldırısı Ocak ayının son günlerinde düzenlendi. Saldırının hedefi Kuzey Ordular Grubu ile Merkez Ordular Grubu arasında bağlantı noktası olan Seliger Gölü ve Rzhev`di. Böylece iki Alman ordular grubu arasında boşluk açılacaktı. Güneyde, Kızıl Ordu Izyum`da Donets Nehri üzerinde çarpışmaya başladı ve 100 kmlik derin bir çıkıntı doğrultusunda taarruza geçti.

Don, Volga ve Kafkaslar

``Ana Madde``: Stalingrad Savaşı

Planlar tekrar Moskova`ya saldırmak olmasına rağmen, 28 Haziran 1942`de taarruz başka bir doğrultuda tekrar başladı. Güney Ordular Grubu, Voronezh Savaşı`nı başlatarak ve güneydoğu yönünde Don Nehri`ni takip ederek ilk adımı attı.

Aynı zamanda 6. Ordu, Don Nehri`ni geçen 1. Panzer Ordusu`na yardıma giden 4. Panzer Ordusu`nun yardımı olmadan Stalingrad`a doğru yola koyuldu. 4. Panzer Ordusu`nun Stalingrad taarruzuna tekrar katılması üzerine Sovyet direnişi sertleşti. Don Nehri üzerinden geçiş, 23 Ağustos`ta Alman ordusunu Volga`ya ulaştırdı, fakat üç ay boyunca ``Wehrmacht`` Stalingrad Savaşı`nı sokak sokak çarpışmak zorunda kaldı.

1. Panzer Ordusu güneye doğru ilerleyerek Kafkaslar`ın eteklerine ve Malka Nehri`ne ulaştı. Kafkaslar`a ilerleme çıkmaza girdi, çünkü Malgobek`i geçmek ve ana hedefleri olan Grozni`ye ulaşmak imkansızdı. Her açıdan Rusya`ya karşı taarruz sona ermişti.

Stalingrad

``Ana Madde``: Stalingrad Savaşı, Satürn Operasyonu

6. Ordu ile 4. Panzer Ordusu Stalingrad`a girmek için savaşırken, Sovyet orduları özellikle Romenlerin düşüremediği ve 19 Kasım 1942`de Rusların saldırıya geçtiği Don Nehri`nin köprübaşlarına başta olmak üzere şehrin her iki tarafına yerleşti. Uranüs Operasyonu`nda iki Sovyet cephesi Romen ordusunda delik açtı ve 23 Kasım`da, 300,000 Mihver kuvvetini tuzağa düşürerek Kalach`ta birleşti.

Almanlar, Stalingrad`daki birliği değiştirmek için Rusya`ya yaptıkları asker sevkiyatında acele ediyorlardı, fakat 12 Aralık`a kadar devam eden taarruz, 6. Ordu`nun güçsüz olması nedeniyle başarısız oluyordu. 31 Ocak 1943`te 300,000 kişilik &. Ordu`dan sağ kalan 90,000 asker teslim oldu. O zamandan önce Macar 2. Ordusu yok oldu. Sovyetler, Don`dan 500 km ileri giderek önce Kursk`a sonra Kharkiv`e daha sonra da Stalingrad`ın batısına ulaştı. Sovyetler parlak bir zaferin başlangıcına hazırlanıyordu.

Kursk: 1943 Yazı

``Ana Madde``: Kursk Savaşı `a ve Kursk`a doğru Alman ilerlemesi, 19 Şubat 1943`ten 1 Ağustos 1943`e kadar: legend|#ffd2b9|18 Mart 1943`e kadar legend|#ccffcd|1 Ağustos 1943`e kadar ]]

Stalingrad`ı ele geçirme harekatı başarısız olduktan sonra, Hitler Alman Orduları Yüksek Karargahı için ertelenen bir planı vardı ve Guderian`ı Panzer Orduları Müfettişliği`ne atadı. Almanlar, Kızıl Ordu`nun yedek gücünün 1941-1942 arasında çok kan kaybettiğini düşünseler de, Sovyetler tekrar ele geçirdikleri yerlerden asker toplayarak yeniden hazırlanıyorlardı.

Generallerinin baskısı altında Hitler sonuna kadar direndi ve Kursk`a saldırmaya karar verdi, fakat ``Abwehr in istihbaratının Stavka`nın yanlış bilgilendirmesi ve İsviçre`deki Lucy casus çemberi ile yürütülen karşı istihbarat çabalarıyla baltalandığını anlamıştı.

Kuzeyde, tüm 9. Ordu Rzhev istihkam dış açısından Orel istihkam dış açısına kadar tekrardan düzenlendi ve Maloarkhangelsk`tan Kursk`a doğru harekete geçti. Hermann Hoth komutasındaki 4. Panzer Ordusu önderliğinde ve üç tank kolordusu destekli güney taarruzu, daha çok yol aldı. Yine de Sovyet direnişi karşısında Almanların Kursk Taarruzu, ``Wehrmacht ın son giriştiği taarruz oldu ve sonraki taarruzlar sadece Alman taarruz gücünün birer gölgesi olarak kaldı.

1943 Sonbaharı ve Kışı

Sovyetlerin inancı, Sovyet askerlerinin Almanlar`ın Orel`deki dış istihkam açısına ilerlemesi ile ciddi olarak artıyordu. Hitler`in favori bölüğü Belgorod`tan Karachev`e kadar olan Grossdeutschland Bölüğü karşı atağı durduramadı ve Orel`i terketme ve Bryansk önünde Hagen hattına çekilme kararı alındı. Mius Irmağı`nda bulunan Alman kuvvetleri, Sovyet saldırısına karşı koyacak güçte değillerdi ve Sovyetler onlara saldırdığı zaman Donbass sanayi bölgesinden Dnieper`e doğru, sanayi kaynaklarını ve Sovyetler`den aldıkları tarım alanlarının yarısını bırakarak çekilmek zorunda kalacaklardı.

Kiev`in 130 km batsında bulunan 4. Panzer Ordusu Kasım`ın ortasında Zhytomyr`de Teterev Irmağı boyunca SS Panzer Kolordusu tarafından yapılacak düşman kanadını çevirme harekatı için Sovyet köprübaşında bekleyen başarılı bir karşı atak yapabilecek güçteydi. Fakat Rus karşı saldırısı sonunda direnemediler.

Güneyde son hareket, 1943-44 döneminde 800 km`den fazla bir ilerleme kaydeden Sovyet ordusu tarafından tamamlandı. Martta, Hans-Valentin Hube komutasındaki 1. Panzer Ordusu`nun 20 bölüğü, Kamenets-Podolskiy yakınlarında çembere alındı. Merkez Ordular Grubu 1943 Ağustos`undan itibaren Bryansk`ı ve daha önemlisi Smolensk`i bırakarak Hagen hattından yavaşça geri çekilmeye başladı. Smolensk`in düşmesi demek Alman savunma sisteminin de düşmesi anlamında geliyordu. 4. ve 9. Ordular ile 3. Panzer Ordusu Dnieper`in doğusunda hala tutunuyorlardı ve Sovyetler`in Vitebsk`e ulaşmalarını engelliyorlardı. Kuzey Ordular Grubu, 1944 Ocak`ına kadar pek savaş görmedi, fakat o tarihte Volkhov ve 2. Baltık Cephesi açıldı. Yıldırım harekatında, Leningrad kurtuldu ve Novgorod tekrar ele geçirildi; Şubat`a kadar Kızıl Ordu 120 km yol kat ederek Estonya sınırına dayandı.

1943`ten 31 Aralık 1944`e kadar: legend|#fff8d5|1 Aralık 1943`e kadar legend|#ffd2b9|30 Nisan 1944`e kadar legend|#ebd7ff|19 Ağustos 1944`e kadar legend|#ccffcd|31 Aralık 1944`e kadar ]]

1944 Yazı ve Sonbaharı

``Wehrmacht`` Sovyetler`in güneyden tekrar saldırıya geçebileceğini düşünüyordu. Cephe, Lvov`dan 80 km idi ve yol Berlin`e çıkıyordu. Bu yüzden, cephesi hala Sovyetler Birliği`ne çıkıntı yapan Güney Ordular Grubu`nu açıkta bıraktılar. Belarus Taarruzu 22 Haziran 1944`te başladı. 120`den fazla bölüğün oluşturduğu 4 Sovyet ordu grubunun katıldığı büyük bir Sovyet saldırısıydı. Saldırı, Almanlar`ın beklediği Güney Ordular Grubu`ndan ziyade, Merkez Ordular Grubu`na doğru gerçekleşti. Almanlar, iki hafta önce Normandiya Çıkartması`nı karşılamak için buradan Fransa`ya asker sevk etti. Kızıl Ordu, düşman karşısında 10 katı tanka ve 7 katı hava taşıtına sahipti. Saldırıların eşiğinde, sayı ve kalite avantajı Sovyetlerdeydi. 2.3 milyondan fazla askeriyle Kızıl Ordu, 800,000 askere sahip Merkez Ordular Grubu`na karşı saldırıya geçti. Almanlar parçalandı. 3 Temmuz`da Belarus`un başkenti Minsk ele geçirildi ve 50,000 Alman askeri esir alındı. 10 gün sonra Kızıl Ordu savaş öncesi Polonya sınırına ulaştı. Bu hızlı ilerleme Courland`de savaşan Kuzey Ordular Grubu`nu izole etti.

Komşu Lvov-Sandomir Operasyonu 17 Temmuz 1944`de başladı. Alman askerleri batı Ukrayna`ya yürüyüşe geçti. Polonya`ya Kızıl Ordu ulaştığında Polonya Ordusu, Fırtına Operasyonu`nu başlattı. Ağustos`da Slovakya`da Slovak milisler arasında Alman ``Wehrmacht`` kuvvetleri`ne karşı Slovak Ulusal Ayaklanması başladı. 8 Eylül 1944`de Kızıl Ordu Slovakya-Polonya sınırındaki Dukla Geçidi`ne saldırdı.

1945`in Başı

1945 Ocak`ında Sovyetler, sonunda Varşova`ya, Almanlar tarafından terk edilip yok edildikten sonra, girmeyi başardı. 3 gün sonra, Kızıl Ordu Narew Nehri boyunca Varşova`dan taarruza geçti. 25 Ocak 1945`te Hitler üç orduya tekrar isim verdi. Kuzey Ordular Grubu, Courland Ordular Grubu olurken; Merkez Ordular Grubu, Kuzey Ordular Grubu adını, Kuzey Ordular Grubu ise A Ordular Grubu oldu. Hatta Kuzey Ordular Grubu (eski Merkez Ordular Grubu) Doğu Prusya`daki Königsberg civarında daha küçük gruplara ayrıldı.

Heinrich Himmler komutası altındaki yeniden oluşturulmuş Vistula Ordular Grubu`nun 24 Şubat`taki karşı atağı başarısız oldu ve Sovyetler Pomerania`ya ilerledi ve de Oder Nehri`nin sağ kıyısını temizledi. Güneyde, kuşatılmış Budapeşte`yi kurtarmak için yaptığı üç Alman girişimi başarısız oldu ve 13 Şubat`ta şehir düştü. Almanlar tekrar karşı atağa kalktı. Hitler, imkansız bir görev olan Tuna Nehri`ni geri alma konusunda direndi. 16 Mart`ta saldırı başarısız oldu ve Kızıl Ordu aynı gün karşı atağa geçti. 30 Mart`ta Kızıl Ordu Avusturya`ya girdi ve 13 Nisan`da Viyana`yı ele geçirdi.

9 Nisan 1945`te, Kuzey Ordular Grubu`ndan kalan ufak gruplar, Avrupa`da savaş bitene kadar Heiligenbeil ve Danzig`de direnmelerine rağmen, Königsberg Kızıl Ordu`nun kontrolüne geçti. Nisan başında, Stavka General Konstantin Rokossovsky`nin İkinci Belarus Cephesi`ni Oder Nehri`nin doğu kıyısına geçmekle görevlendirdi. Böylece savaşın sonuna iyice yaklaşıldı.

Savaşın Sonu: Nisan-Mayıs 1945

Sovyetler için geri kalan tek şey, Demokratik Alman Cumhuriyeti olacak olan bölgeye taarruz düzenlemekti. Sovyet taarruzunun iki hedefi vardı. Stalin savaş sonrası Sovyet işgal alanlarını kontrolü ile ilgili batıdaki müttefiklerinin niyetinden şüpheliydi. Bu yüzden, taarruz daha geniş bir cephede olacaktı ve olabildiğince hızlı ilerleyip batıdaki müttefikleriyle olabildiğince batıda buluşmak istiyordu. Fakat ağır basan hedef, Berlin`i ele geçirmekti. İkisi birbirini tamamlayıcıydı, çünkü Berlin alınmadığı sürece bölgeye sahip olamayacaktı. Diğer endişe ise Berlin çok stratejik olan Adolf Hitler ve Alman nükleer enerji projesi vardı.

Berlin Savaşı 16 Nisan`da başladı. 30 Nisan`da Sovyet birlikleri Berlin`in merkezine doğru ilerlerken, Adolf Hitler Eva Braun ile evlendi, daha sonra ise siyanür alıp kendini vurarak intihar etti. Helmuth Weidling, Berlin`in savunma komutanı, 2 Mayıs`ta şehri Sovyetlere teslim etti. 7 Mayıs 1945 saat 22:41`de Alman Genelkurmay Başkanı Alfred Jodl, kayıtsız şartsız teslim belgelerini tüm Alman kuvvetleri adına imzaladı.

Sovyetler Birliği`nde savaşın bitimi 9 Mayıs olarak kabul edilir, çünkü Moskova saatiyle o güne dek gelir. Rusya`da ve bazı eski Sovyet ülkelerinde bu gün ulusal bayram olarak kutlanır.

Alman Merkez Ordular Grubu teslimiyeti reddetti ve 11 Mayıs`a kadar savaşmaya devam etti. Bornholm Adası`nda bulunan küçük bir Alman garizonu da teslim olmadı ve Ruslar imha edene kadar direndi. Dört ay sonra, ada Danimarka yönetimine geçti. askeri-taslak

Kaynak

İngilizce Wikipedia maddesi

Kaynaklar

Vikipedi