Sözlük

Kısaca: Sözlük bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, kelimenin kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren eser. ...devamı ☟

sözlük
Sözlük

Sözlükler tek dilli veya çok dilli olabilir. Madde başlarını a-be-ce sırası takip eder. genel veya özel alanlarla ilgili sözlükler hazırlanabilir. Arap harfli eski sözlüklerde madde başı arapça kelimenin üç harfli kökünün son harfi esas alınarak sıralanırdı. 14.-15. yüzyıllar arasında yaşamış olan el-kamusü-ı-muhit (okyanus sözlüğü) adlı eseri türkçeye çeviren mütercim asım bu sistemi kullandı. ılk sözlük olarak ıskenderiye müzesi kütüphanecisi bizanslı aristophanesin hazırladığı eser kabul edilir. ıslam dünyasında en önemli sözlük 10. yüzyılda yaşayan farablı ısmail cevherinin sihah adlı arapça eseri. vankulu lügatı diye bilinen müteferrikanın bastığı ilk kitap da bir sihah çevirisidir. türk kültüründe ilk sözlük ise Kaşgarlı Mahmudun Türkçeden Arapçaya Divanü Lügatit-Türküdür.

Sözlükler sözcüklerin anlamlarını veya farklı dillerde ki anlamlarını açıklayabilir. Sözlüklerde bir sözcüğün birden fazla anlamının olduğu durumlar olabilir, fakat genelde ana anlamı ilk başta gösterilir. Birçok sözlük sözcük ile ilgili; okunuşu, dilbilgisi, türemiş sözcükleri, tarihi, etimolojisi, resim, kullanım bilgisi, deyim veya cümle içinde kullanımı hakkında bilgiler de verebilir. Sözlükler genelde kitap halinde bulunmaktadırlar.Sözlükler tek dilli veya çok dilli olabilir. Genel veya özel alanlarla ilgili sözlükler hazırlanabilir. Türleri şöyledir: Ansiklopedik, kavramsal, örnekli, tekdilli, çokdilli, lehçeli, aşanlamlı, karşıtanlamlı, kökenbilimsel, argo, terimler, deyimler, atasözleri, mesleki terimler, karşılaştırmalı.

Sözlüklerde madde başlarını a-be-ce sırası takip eder. Arap harfli eski sözlüklerde madde başı Arapça sözcüğün üç harfli kökünün son harfi esas alınarak sıralanırdı. XIV.-XV.yüzyıllar arasında yaşamış olan el-Kamusü-ı-Muhit (Okyanus Sözlüğü) adlı eseri Türkçeye çeviren Mütercim Asım bu sistemi kullandı.

İlk sözlük olarak İskenderiye Müzesi kütüphanecisi Bizanslı Aristophanes’in hazırladığı eser kabul edilir. İslam dünyasında en önemli sözlük X. yüzyılda yaşayan Farablı İsmail Cevheri’nin Sihah adlı Arapça eseri. Vankulu Lügatı diye bilinen Müteferrika’nın bastığı ilk kitap da bir Sihah çevirisidir. Türk kültüründe ilk sözlük ise Kaşgarlı Mahmut’un Türkçe’den Arapça’ya Divanü Lügati’t-Türk’üdür.

Türk sözlükleri

İlk sözlük Divanü Lügatit-Türktür. 1073deki bu sözlükten sonra yapılan çalışmalar Mukaddimetül Edeb, Codex Cumanicus, Kitabül İdrak, İbn Mühenna Lügatı, Muhakemetül Lügateyn, Abuşka Lügati, Senglah, Lügatı Çağatay, Türkii Osmani, Ahterii Kebir, Vankulu Lügatı, Tuhfei Vehbi adıyla Arapça/Farsça/Türkçe karışımlı idi. Türkçe hazırlanan ilk sözlük Lehçetül Lügat (Esat Mehmet Efendi, 1732) oldu. Bundan sonra basılı sözlükler gelişti: Burhanı Katı, el Okyanusul Basit, Lehçei Osmani, Kitabü Maaniül Lehçe, Lügatı Naci, Kamusu Türki, Hayat Büyük Türk Sözlüğü, Temel Türkçe Sözlük, Mükemmel Osmanlı Lügatı, Resimli Kamusu Osmani, Yeni Türkçe Lügat, Resimli Yeni Türkçe Lügatı, Yeni türk Lügatı, Büyük Türk Lügatı, Türkçe Sözlük (TDK), Ferhengi Ziya, Meydan Larousse, Okyanus, Öztürkçe Sözlük, Büyük Türkçe Sözlük, Temel Türkçe Sözlük adlarıyla yayınlandı. Bu genel sözlükler dışında özel terimler sözlükleri yayınlandı: Tarama sözlüğü, Derleme Sözlüğü, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Medeni Hukuk Terimleri Sözlüğü, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Yazın Terimleri Sözlüğü gibi değişik bilim dallarına ait sözlükler yayınlandı. Yabancı dil sözlükleri olarak hem Türkçeden yabancı dile, hem yabancı dilden Türkçeye birçok sözlük basılmıştır. Bunların en eskisi Redhouse Sözlüğüdür. Osmanlıca-Türkçe sözlüklerin en tanınmışı Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (Ferit Devellioğlu)dur.

Türkçe Sözlük Kaynakçası



a. Türkçe Sözlükler

  • AYVERDİ, İlhan (- yönetiminde) (2006) Asırlar Boyu Tarihi Seyri içinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 3 cilt, 2. Baskı, İstanbul* Kubbealtı İktisadi İşletmeleri.
  • ÇELİKKANAT, Didar (2006) Pratik Türkçe Sözlük, İstanbul* Gün Yayıncılık
  • DOĞAN, D.Mehmet (1992) Büyük Türkçe Sözlük, 9. baskı, Ankara* Rehber Yayınları
  • HANÇERLİOĞLU, Orhan (1992) Türk Dili Sözlüğü, İstanbul* Remzi Kitapevi
  • Hayat Büyük Türkçe Sözlüğü (1969) İstanbul* Hayat Yayınları.
  • PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2000) Türkçe Sözlük, İstanbul* Doğan Kitapçılık.
  • PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2007) Türkçe Sözlük, 6. baskı, İstanbul* Can Yayınları.
  • TUĞLACI, Pars (Prof. Dr.) (1995) Okyanus Ansiklopedik Türkçe Sözlük, 5 cilt, 8. basım, Ankara-İstanbul-İzmir* ABC Yayınları.
  • Türkçe Sözlük (2005) 2 cilt, Genişletilmiş 2. baskı, Ankara* Dil Derneği Yayınları
  • Türkçe Sözlük (2005) 10. baskı, Ankara* Türk Dil Kurumu Yayınları


b. Türkçe Eşanlamlı ve Karşıtanlamlılar Sözlükleri

  • ATABAY, Neşe; BAYAZ, Ayla (1990) Karşıtlıklar Kılavuzu, Ankara* Bilgi Yayınevi.
  • KANDEMİR, Emine; KANDEMİR, Yavuz (1997) Altın Eşanlamlı ve Karşıt Anlamlı Kelimeler Sözlüğü, İstanbul* Altın Kitaplar Yayınevi
  • TUĞLACI, Pars (1987) Türkçede Anlamdaş ve Karşıt Kelimeler Sözlüğü, 3. Baskı, İstanbul* İnkılap Kitabevi
  • YALIM Özcan (1998) Türkçe’de Yakın ve Karşıt Anlamlılar Sözlüğü, Ankara* İmge Yayınevi
  • YALIM, Ülkü, Özcan YALIM (1983) Türkçede Eş ve Karşıt Anlamlar Sözlüğü, Ankara* Bilgi Yayınevi.


c. Deyimler Sözlüğü

  • AKSOY, Ömer Asım (1984) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 3 cilt, Ankara* TDK Yayınları.
  • ÇELİKKANAT, Didar (2006) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul* Gün Yayıncılık
  • VARIM, Gamze Varım; SALMAN, Yurdanur; KESER, Salman (1992, ikinci baskı* 2003) Ortak Kültür Sözlüğü. Yabancı Sözcük, Terim, Deyim, Özdeyiş ve Atasözleri, Tümzamanlar Yayınları
  • YURTBAŞI, Metin (1994), Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Özdemir Yayıncılık, Ankara, 6+378 s


d. Söyleyiş Sözlükleri

  • ERGENÇ, İclal (2002) Konuşma Dili ve Türkiye Türkçesinin Söyleyiş Sözlüğü, İstanbul* Multilingual Yayınları.


e. Dilbilgisi, Dilbilim Terimleri Sözlüğü

  • ALTINÖRS, Atakan (2000) Dil Felsefesi Sözlüğü, İstanbul* Paradigma Yayınları.
  • BENGİ-ÖNER, Işın (2001) Çeviribilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul* Sel Yayıncılık
  • GÖĞÜŞ, Beşir (1998) Anlatım Terimleri Sözlüğü, Ankara* Dil Derneği Yayınları.
  • HATİBOĞLU, Vecihi (Prof. Dr.) (1982) Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, 4. Baskı, Ankara* DTCF Yayınları.
  • HENGİRMEN, Mehmet (1999) Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara* Engin Yayınları.
  • KOÇ, Nurettin (1992) Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul* İnkılap Kitabevi.
  • KORKMAZ, Zeynep (Prof. Dr.) (1992) Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara* TDK Yayınları.
  • POPOVİÇ, Anton (1987) Yazın Çevirisi Terimleri Sözlüğü, Hazırlayan* Suat Karantay, Yurdanur Salman, İstanbul* Metis Yayınları.
  • TOPALOĞLU, Ahmet (Prof. Dr.) (1989) Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul* Ötüken Yayınları.
  • VARDAR Berke (-yönetiminde), (2002) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul* Multilingual Yayınları.


f. Yazın Terimleri Sözlüğü

  • AKALIN, L. Sami (Dr.) (1994) Edebiyat Terimleri Sözlüğü, 6. baskı, İstanbul* Varlık Yayınları.
  • GENCAN, Tahir Nejat, Haydar EDİSKUN, Baha DÜRER, Enver Naci GÖKŞEN (1974) Yazın Terimleri Sözlüğü, Ankara* TDK Yayınları
  • ÖZDEMİR, Emin (1990) Edebiyat Bilgileri Sözlüğü, İstanbul* Remzi Kitabevi.
  • ÖZKIRIMLI, Atilla (1984) Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, 4 cilt, 3. baskı, İstanbul* Cem Yayınevi
  • ÖZKIRIMLI, Atilla (1991) Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul* Altın Kitaplar.
  • YÖRÜK,Yaşar (1987) Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara.


Kaynak *GÜNAY, V. Doğan (2007) 'Sözcükbilime Giriş' , İstanbul* Multilingual Yayınları

Ayrıca internette

  • PARLATIR, İsmail, Prof. Dr., “Türkiye Türkçesinin Tarihi Sözlükleri” http*//www.akmb.gov.tr/turkce/books/turkkong4-4/tk4-4-46-parlat.htm (son ulaşım* 09 Eylül 2006);
  • ÇÖGENLİ, Sadi, Prof. Dr., “Eski Harflerle Basılmış Türkçe Sözlükler Katalogu” http*//www.academical.org/dergi/MAKALE/s7eskiharflerlebasilmis.htm (son ulaşım* 09 Eylül 2006)


Büyük sözlüklerin listesi

Katalanca



Çince



Hollandaca



Fransızca



Almanca



İtalyanca



Japonca



Portekizce



Rumence



Türkçe



İspanyolca



İsveççe



Yayımcılar



Ayrıca bakınız

Kaynaklar

Vikipedi

sözlük

Türkçe sözlük kelimesinin İngilizce karşılığı.
adj. lexical
n. dictionary, lexicon, glossary, thesaurus, wordbook

sözlük

bir dilin bütün ya da belli bir çağda kullanılmış sözcük ve deyimlerini abece sırasına göre alarak tanımlarını yapan, açıklayan ya da başka dillerdeki karşılıklarını veren yapıt, lügat.

sözlük

Türkçe sözlük kelimesinin Fransızca karşılığı.
dictionnaire [le]

sözlük

Türkçe sözlük kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Lexikon, Nachschlagewerk, Wörterbuch
adj. lexikalisch

sözlük

 Bir dilin bütün veya belli bir çağda kullanılmış kelime ve deyimlerini alfabe sırasına göre alarak tanımlarını yapan, açıklayan, başka dillerdeki karşılıklarını veren eser, lügat:

"Türkçe Sözlük. Tarama Sözlüğü. Fransızca-Türkçe Sözlük. Türkçeden Almancaya Sözlük."-

misafir - 9 yıl önce
ii güzel de resim ve sözlüğe girdim aradığım şey bulamadım

Ecommember - 7 ay önce
Amazing information. I really enjoyed reading this thread and discussion by the people. As someone who is involved in this An amazon ecommerce consultant Agency like Ecomsole can support bringing business's product to the top of the mountain.

Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Sözlük
3 yıl önce

Sözlük (Eski: Lügât), bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların...

Ansiklopedi, Ahmet Topaloğlu, Ali Püsküllüoğlu, Aristophanes, Atilla Özkırımlı, Der Große Muret Sanders, Deyim, Dil, Dil Derneği, Dilbilgisi, Divanü Lugat’it-Türk
Katılımcı sözlük
6 yıl önce

Katılımcı sözlük, Türkiye'de sözlükten esinlenilerek oluşturulmuş ve etkileşime dayanan bir internet projesi. Katılımcı sözlüklerde, üyeler çeşitli kavramlar...

Katılımcı sözlüğü, Ekşi Sözlük, Forum, Türkiye
Ekşi sözlük
3 yıl önce

Ekşi Sözlük, kayıtlı yazarların yorumlarını içeren bir katılımcı sözlük. Türkiye'deki katılımcı sözlükler arasında en fazla toplam ve aylık tanım yapılan...

1999, 19 Mayıs, 2004, 2005, Ansiklopedik, Cogito (dergi), Esrar, H2G2, Katılımcı sözlük, Pena, Sedat Kapanoğlu
İnci Sözlük
3 yıl önce

İnci Sözlük, 19 Aralık 2009 tarihinde kurulan katılımcı sözlük tarzındaki ağ sayfasıdır. Serkan İnci ve İsmail Alpen tarafından kurulmuştur. Argo ve müstehcen...

Uludağ Sözlük
3 yıl önce

Uludağ Sözlük, 2005 yılının Aralık ayının sonunda "Zall" takma adlı İsmail Alpen tarafından kurulan, üyeleri tarafından eklenen ve güncellenen terim ve...

Uludağ Sözlük, 2006, Ankara, Ekşi sözlük, İstanbul, İzmir
Doğan Büyük Türkçe Sözlük
3 yıl önce

Doğan Büyük Türkçe Sözlük, D. Mehmet Doğan tarafından oluşturulmuş ve ilk baskısı 1981 yılında yapılmış temel Türkçe sözlük. Sözlüğün 2020 itibariyle 26...

Doğan Büyük Türkçe Sözlük, 2005, Ahmet Hamdi Tanpınar, Askerlik, Biyoloji, Coğrafya, Denizcilik, Deyimler, Dilbilgisi, Edebiyat, Felsefe
Kökenbilimsel sözlük
6 yıl önce

Köken bilimsel sözlük veya etimolojik sözlük, verilen sözcükleri köken bilimi (etimoloji) açısından inceleyen sözlüktür. Sözcüklerin kökenini, nereden...

Okyanus 20. Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük
6 yıl önce

Okyanus Türkçe Sözlük (Okyanus 20. Yüzyıl Ansiklopedik Türkçe Sözlük); Pars Tuğlacı tarafından hazırlanıp 1971 yılında Pars Yayınları tarafından yayınlanmaya...