Türkçe Bilgi: Nasuhzade Ali Paşa

Nasuhzade Ali Paşa , (ö. 1 Şevval 1237/ 21 Haziran 1822) Osmanlı kaptan-ı derya'sı. 1821-1822 yılları arasında görev yapmış ve göreve II.Mahmut tarafından getirilmiştir. Kökeni Kaptan-ı Derya rütbesi öncesindeki hayatı hakkında fazla bir bilgi olmamakla beraber kendisinin Osmanlı hakimiyetindeki Arnavutluk bölgesinde denizci bir babanın oğlu olarak dünyaya geldiği tespit edilmektedir. Mehmed Hafid Efendi, Sefínetü'l-vüzera, (Nşr. İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul, 1952, s.67 Denizciliği Denizcilik konusundaki bilgisi ve maharetiyle dikkati çeken Nasuhzade, devrin Kaptan-ı Derya'sı Küçük Hüseyin Paşa (ö.1803) tarafından tersaneye kabul edilmiş, kısa süre içinde gösterdiği başarılar göz önüne alınarak 1810 yılında donanma ümerası (kaptan) sınıfına terfi etmiş,Mehmed Hafíd, a.g.e, s.67; Ramizpaşazade Mehmed İzzet, Harita-i kapudanan-ı derya, y.y, 1868, s.206†“207; Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmaní, (Haz. Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996, C. I, s. 293. 1812 yılında ise Kaptan-ı Hümayun payesiyle kalyon kaptanlığına getirilmiştir.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MD., 239/ 655; Zekeriya Kurşun, Nasuhzade Ali Paşa, Yayınlanmamış Biyografi Makalesi, s.2-3. Bir süre sonra bilinmeyen bir sebeple bu görevinden ayrılan Ali Paşa, meşhur tarihçi Şanizade'nin de ifade ettiği gibi Şanizade Mehmed Ataullah Efendi, Şanizade Tarihi, Ceride-i Havadis Matbaası, 1873, C.IV, s.113 denizcilikte şöhret ve maharet sahibi olduğundan, aynı göreve devrin padişahı II. Mahmud'un aşağıda ifade edilen Hatt-ı Hümayun'u ile tekrar getirildi: Kudvetü'l-emacid ve'l-a'yan sabıkan kapudane-i hümayunum kalyonu kapudanı Nasuhzade Mír Ali zíde mecduhu tevkí'-i refí'-i hümayunum vasıl olacak malum ola ki senin fenn-i deryada maharetin ve kapudanelikde bulunduğun müddette me'mur-i hidemat-i seniyyemde sa'y u sadakatın müsellem ve ehliyet ve kabiliyetin cihetiyle halefine rüchaniyetin emr-i gayr-i mübhem olmasından naşi kapudane-i hümayunum kalyonu kapudanlığı sana tevcíhi babında derya kapudanı düstur-i mükerrem müşír-i müfehhem nizamü'l-alem vezírim Abdullah Paşa edamallahu teala iclalehu arz u iltimas eylediği ecilden, hakkında mezíd-i inayet-i şahane ve mezíd-i re'fet-i seniyye-i şahanem zuhura getirülüb, işbu iki yüz otuz dört senesi şehr-i Ramazanü'l-Mübarek'in yirmi ikinci gününde avatıf-ı aliyye-i mülukanem ve avarif-i behiyye-i hüsrevanemden şeref-yafte-i zuhur olan hatt-ı humayun-i şeref-makrunum mu'cebince kapudane-i hümayunum kalyonu kapudanlığın maaş ve ta'yínat-i ma'lumesi ile sana tevcih ve inayet idüb i'lamiçün†¦†¦ ta'yin olunmuşdur. Buyurdum ki hatt-ı hümayun-i inayet-makrunumla sadır olan ferman-ı celíli'l-kadrım ve vezír-i müşarunileyhin arz u iltiması mu'cebince zikrolunan kapudane-i hümayunum kapudanlığa maaş ve ta'yinat-ı ma'lumesi ile tarih-i merkumdan sen mutasarrıf olasın, şöyle bilesin, alamet-i şerífe i'timad kılasın.Tahríren fi'l-yevmi's-saní ve'l-işrín min şehr-i Ramazani'l-Mübarek sene erba'a ve selasin ve mieteyn ve elf. (22 Ramazan 1234/ 15 Temmuz 1819) Safvet, Filasalar: Bahriyemiz Tarihinden, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1911, s.10-11; Kurşun, a.g.m., s.2-3. Bu tarih Sicil-i Osmaní'de 19 Safer 1237 (15 Kasım 1821) olarak verilmektedir. Hatt-ı Hümayun'un günümüz Türkçesiyle çevirisi şu şekildedir: "Onur ve şeref sahiplerinin önderi, daha önce Amiral gemisi kaptanı olan Kumandan Nasuhzade Ali'ye †“ ululuğu, şanı artsın †“ ulaşacak yüce buyruğum şöyledir: Senin denizcilikteki ustalığın ve kaptanlıkta bulunduğun sürede gösterdiğin çalışma gayretin ve bana olan sadakatin herkes tarafından kabul edilmiştir. Yetki ve beceriklilik bakımından senden önce görevde olan kişiye üstünlüğün ise tartışılmazdır. Amiral gemisi kaptanlığı rütbesinin sana verilmesi konusunu, kanun ve düzen üzere hareket eden vezirim Amiral Abdullah Paşa †“Allah, ululuğunu devamlı kılsın†“ bana bildirerek seni tavsiye etmiştir. Hükümdar sıfatıma yakışacak şekilde sana yardım ve merhamet ederek, iki yüz otuz dört (1234) senesi kutsal Ramazan ayının yirmi ikinci gününde (22 Ramazan 1234 / 15 Temmuz 1819) karşılık beklemeden gösterdiğim iyilik ve hediyelerle şeref bulan bu fermanım gereğince, Amiral gemisi kaptanlığı görevi maaşı ile bir kısım erzakın sana verilmesine karar verilerek, †¦†¦ ( isimli kişi), sana bunu bildirmek üzere görevlendirilmiştir. Bu yüce fermanım ve vezirim Abdullah Paşa'nın ricası gereği, adı geçen Amiral gemisi kaptanlığı görevi için verilecek maaş ve erzakın belirtilen tarihten itibaren kullanım hakkı sana aittir. Bu şerefli belgeye güvenip dayanasın. Bin iki yüz otuz dört senesi Ramazan ayının yirmi ikinci günü yazılı olarak bildirilmiştir." İsyanlar Özellikle Avrupa ülkeleri ve Rusya'nın kışkırtmalarıyla Mora ve Arnavutluk bölgesinde Osmanlı Devleti'nden ayrılarak bağımsızlıklarını kazanmak üzere siyasi bir örgüt içinde teşkilatlanıp 1814 yılında Rusya'nın Odessa kentinde Emmanuel Ksanthos, Nikolaos Skufas ve Athanasios Tsakalof adlı üç tüccar önderliğinde Filiki Eterya Derneği'ni kuran Rumların ardından, yine bu bölgede oğullarıyla birlikte bağımsız bir devlet kurma aşamasına gelmiş olan Tepedelenli Ali Paşa'nın Yanya Valiliği görevinden azledildikten sonra başlattığı isyan hareketini ve Rum korsanların faaliyetlerini bastırmak üzere önce Yanya Seraskeri Hurşit Ahmet Paşa, ardından Nasuhzade Ali Paşa, Tepedelenli'nin üzerine gönderildi. Preveze ve Nadra sularında oldukça zorlu geçen deniz manevraları neticesinde tüm donanmayı birleştirip Serasker tayin olunan Ali Paşa'ya (5 Muharrem 1237 / 2 Ekim 1821)Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MD.239, s.270, hüküm 1007, adet gereği padişah tarafından bir top ala samur ve 100 kese harçlık hediye edildi. Rumların Eflak-Boğdan'dan başlayıp Yanya'dan bütün Mora'ya yayılan bağımsızlık kazanmaya yönelik yağma ve saldırıları kısa sürede Ege adalarına da sıçradı. Cüretleri artan Rum asilerin Sakız Adası'na tecavüzleri, böyle giderse Akdeniz Boğazı'na bile hücum etmeleri muhtemel olduğundan boğaz ve sığınaklar takviye edilerek Kaptan-ı Derya Ali Paşa komutanlığında donanmadan birkaç gemi adaya gönderildi.B.O.A., HAT. D. 872, 38761; HAT. D.868, 38591/B Sakız önüne gelindiğinde eşkıya gemileri donanmayı görünce firar ettiklerinden kale muhasaradan kurtarıldı.B.O.A., HAT. D.932, 40382. Muhasara ardından Sakız Adası muhafızı Vahíd Mehmet Paşa, Nasuhzade Ali Paşa'dan birkaç gemi isteyerek İspara Adası'na da hücum etmeyi düşünmüşse de Ali Paşa buna razı olmadı ve birbirlerini padişaha şikayet ettiler. Sonuçta Vahíd Paşa vazifesinden istifa ederek Anadolu'da görevlendirilmeyi talep etti,B.O.A., HAT. D. 853, 38209/G yerine Sakız'da ikamete memur bulunan Abdi Paşa muhafız tayin edildi. B.O.A., HAT. D. 750, 35435. Ayaklanmayı bastırmak üzere görevlendirilen Kaptan-ı Derya Ali Paşa'nın sancak gemisi bu sıralarda Sakız açıklarında iken Avusturya bandıralı bir başka gemi sahilde demirlemişti. Gemi kaptanı, Ali Paşa'yı ziyaret talebinde bulunarak ertesi sabah suları terk edeceğini bildirdi. Bu talep şüpheli bulunsa da kabul edildi. Kısa bir süre sonra limandan ayrılan geminin sahte Avusturya bayrağı kullandığı, bölge ve donanmanın durumunu tespit için gelen Rum asiler olduğu anlaşıldı. B.O.A., HAT. D. 884, 39067/C; Filiz Yaşar, Yunan Bağımsızlık Savaşı'nda Sakız Adası, Ankara, 2005, s.106†“107; IYılmaz Öztuna, II.Mahmud, Ankara : Kültür Bakanlığı, 1989, s.64. İsyanın mimarlarından Konstantin Kanaris, Kaptan-ı Derya Ali Paşa'nın ulağı Ömer'in ifadesine göre gece karanlığından yararlanıp Ali Paşa'nın sancak gemisi üzerine siyah yelkenli burlota sevk ederek yangın çıkardı.B.O.A., HAT. D.867, 38582/B. Çıkan yangını söndürmek ve gemiyi kurtarabilmek için çabalayan Ali Paşa'nın üzerine bu sırada yanmakta olan bir enkaz parçası isabet etti ve denize düşerek boğuldu.B.O.A., HAT. D. 867, 38582/G; Christophorus Plato Castanis, The Greek Exile, New York: Cultural Chapter of the Chian Federation, 2002, s.60-61; Alexander Vlasto, A history of the Island of Chios A.D 70-1822, London, 1913, s. 164; Philip Argenti, The Massacres of Chios Described in Contemporary Diplomatic Reports, (edited with an introduction by Philip Argenti). John Lane/The Bodley Head, Londra, 1932, s. xxix-xxx. Ertesi gün cesedi Sakız yakınlarında Değirmen Altı'nda askerleri tarafından bulunup kale içinde toprağa verildi. Kişisel eşyaları İstanbul'a ailesine gönderilerekB.O.A., MD. 240 174/592 yerine Muhtar Bey geçici olarak Kaptan-ı Derya tayin edildi.B.O.A., HAT. D. 867, 38582 K Bu elim hadise gerçekleşmemesi halinde, Kaptan-ı Derya Ali Paşa'nın isyanları bastırmak için Çeşme'de hazırlanmakta olan diğer askerleri Sakız'a geçirdikten sonra Mora'ya gönderilmek üzere görevlendirildiğini tarihi belgelerden öğreniyoruz. B.O.A., HAT. D. 865, 38561; HAT. D. 931, 40342/O; HAT. D. 884, 39067/C. Kendisinden sonra gelen nesli, Nasuhzade Ali Paşa'nın bu elim kaza neticesinde vefat etmesinden dolayı Arapça "ateşte yanmış" anlamına gelen Mahrukí lakabı ile tanınmıştır. Bazı Yunan kaynaklarına göre Ada'da yaşayan 42000 Sakızlının katledildiği, 50000 kişinin esir alınıp 23000 kişinin sürgüne gönderildiği Philip P. Argenti, The Massacre of Chios (reviewed by Paul F. Shupp). The Journal of Modern History. Vol. 5, No. 3 (Sept. 1933), s. 414. bu ayaklanma Avrupa'nın önde gelen sanatçılarını da etkiledi. Eugíéne Delacroix'nın "Les Massacre de Scio" adlı meşhur tablosuna ve Victor Hugo'nun "L'Enfant" şiirine ilham kaynağı olan Sakız isyanı, sürgüne gönderilen Sakızlıların Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde oluşturduğu Sakız Diasporası tarafından katliam olarak tanıtılmakta ve bu yönde dünyada kamuoyu yaratılmaya çalışılmaktadır. 2005 yılında Sakız Adası kale içindeki mezarlıkta bizzat tespit ettiğimiz Nasuhzade Ali Paşa'nın mezar taşında şu ifade yer almaktadır:

Hüve'l-BakÄ« Server-i derya şeref-bahş-i donanma-yı şeríf Revnak-efza-yı vezaret dürr-i bí-hemta feríd Şahbaz-ı evc-i ulya şehsuvar-ı namdar Kahraman Tayyar-ı saní fenn-i deryada vahíd Şír-i meydan-ı şecaat bir vezír-i ercümend Ol Nasuh-zade Ali Paşa-yı derya-dil reşíd Dín [1]devlet hizmetinde nakd-i ömrín bezl idüb Buldu unvan-ı vezaretle zihí fevz-i mezíd Lenger-endaz-ı ikÄmet Sakız önünde iken Keştísín tezvír ile ateşleyüb Rum-i pelíd Kamran el-hakk kemal üz[2]e cihanda ölmeden Destine sundu ecel sakÄ«si cam-i na-ümíd Yazdı taríhin Füruğí hem dahí ol-demde kim Can virüb oldu Ali Paşa gemisiyle şehíd Sene 1237 Şevval fí gurre (21.06.1822 Cuma) Nuri Dede

Mezar taşındaki ifadenin Türkçe çevirisi şu şekildedir:

'Baki kalan Allah'tır  Denizin efendisi; şerefli, kutsal donanmayı şereflendiren  Vezirlik makamının güzelliğini artıran, eşsiz, benzersiz inci tanesi  En yüksek doruğun yiğidi, meşhur at binicisi  Cafer-i Tayyar'ın kahramanlığı gibi ikinci Tayyar, deniz ilminde tek  Yüreklilik meydanının aslanı, itibarlı bir vezir  Deniz gibi engin gönüllü, doğru yol tutan Nasuhzade Ali Paşa  Din ve devlet hizmetinde ömür sermayesini harcayıp  Vezirlik mevkiiyle; artıp çoğalan üstünlüğü buldu  Sakız önünde demirli iken  Gemisini hileyle, alçak Rum ateşe verip  Hakikaten, dünyada arzularına kavuşmuş olarak, huzur içinde ölmeden  Ecel şerbetini dağıtan, ümitsiz ecel kadehini Ali Paşa'nın eline sundu  Füruğí o zamanda vefat tarihini yazdı  Ali Paşa gemisiyle can verip şehíd oldu  Sene 1237 Şevval ayının ilk günü (21 Haziran 1822 Cuma) '

Bağlantılar

İç

Bağlantılar

Kaptan-ı Deryaların listesi

Linkler

Mahruki ailesi

Kaynak

Makale

KAPTAN-I DERYA NASUHZí‚DE ALİ PAŞA , A. Peyman Yaman

Dipnotlar

}

Kaynaklar

Vikipedi

Nasuhzade Ali Paşa

İç

Bağlantılar

Linkler

Kaynak

Makale

Dipnotlar

Kaynaklar

Nasuhzade Ali Paşa Resimleri

Ali Paşa

Kaptan-ı deryalar listesi

Mehmed Emin Vahid Paşa

Deli Abdullah Paşa

Dramalı Mahmut Paşa

Sakız Adası

Sakız (şehir)

Nasuh Mahruki

Nasuhzade Ali Paşa

Nasuhzade Ali Paşa Hakkında Detaylı Bilgi

İç

Bağlantılar

Linkler

Kaynak

Makale

Dipnotlar

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Nasuhzade Ali Paşa Resimleri

Okuma Önerileri

Ali Paşa

Kaptan-ı deryalar listesi

Mehmed Emin Vahid Paşa

Deli Abdullah Paşa

Dramalı Mahmut Paşa

Sakız Adası

Sakız (şehir)

Nasuh Mahruki