Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Kolomb Öncesi Sanat

Kısaca: Kolomb öncesi sanat Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyva verdiği kabul edilebilir. ...devamı ☟

Kolomb öncesi sanat Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyva verdiği kabul edilebilir. Kuzey Amerika'da Kolumb öncesi sanat

Arkaik dönem

Kuzey Amerika'da MÖ 9000 ile MÖ 800 dönemleri "Arkaik Amerika Dönem" olarak adlandırılır. Bu dönem Güney Amerika'da daha kısa olup MÖ 3000'de başladığı kabul edilmektedir. Bu dönemdeki Paleo-Amerikalı yerliler uygarlığında kalan önemli kalıntılara kayalara veya mağara duvarlarına çizilen veya bazan kazılan kaya resimleri olmaktadır. Bu kaya resimleri, örneğin ABD'de "Büyük Galeri (Utah)", "Pecos Nehri (Teksas)", "Coso Sıradağları (Kaliforniya)", çok realist piktogramlar halinde görülebilir ve özel olarak kaya sanatı adı verilmektedir. Dosya:Folsom point.png|ABD'de Folsom geleneklerine uygun bir ok ucu Dosya:Bifacial.jpg|ABD'de Clovis Kültürü obsidiyen ok ucu Dosya:Petroglyphs in the Columbia River Gorge.jpg|ABD'de Kolombiya Nehri derin vadisinde kaya resimleri Dosya:Newspaper Rock petroglyphs.jpg|ABD Utah'da kaya resimleri Eskimo-Aleut halkları Bu bölgeler kuzey kutubu yakınlarında bulunup tarım yapılamadığı için ancak balıkçılık ve kutup hayvanlarının avcılığı ile geçinen İnuit halkları, Yupik halkları ve Eskimolar adı verilmiş olan halklar tarafından çok az yoğun yerleşilmiş arazilerdir. Alaska Yupik halkları'nın çok uzun dönemdir, gayet artistik, maske yapma gelenekleri bulunmaktadır. Bunlar bu halk tarafından dinsel törenlerde kullanılmak üzere yapılmaya başlanmıştır. Kanada'da bulunan İnuit halkları da çok uzun dönemdir sanat objeleri yapmaktadırlar. İnuit sanatlarına 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılda Kanada hükümeti büyük destek sağlamıştır ve bu dönemde özel olarak güneyde ticari olarak satılmak üzere İnuit sanatı objeleri yapılmıştır. Dosya:Yupik mask Branly 70-1999-1-2.jpg|Tahta Yupik maskesi, çembersiz, yarısı balık, yarısı yua, takı olarak yanda başparmaksız el ve tüyler, Yukon-Kuskokwim bölgesi, 20. yy başları Dosya:Inuitbasket.jpg|Kinguktuk (1871-1941) tarafından Barrow'da balina çubuğundan örülen fildişinden kutup ayısı tutamaklı İnyupik sepeti, San Diego İnsan Müzesi, ABD Dosya:Resolute Bay, Nunavut (2008) A Photo A Day (July 19, 2008).jpg|Kanada İnuitlerinin "Nunavut sembolü" yapısı 2008 Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri Bu bölge Kaliforniya'nın kuzeyi ile Alaska'ya kadar uzanan Pasifik Okyanusu sahil şeridi ve hinderlandından oluşur. Haydalar, Tlingitler, Çimşiyanlar gibi yerli Amerikan kabileleleri sanat objelerinin yapımında cak sembollerle dolu süsler kullanmakta ve çok incelikle detaya inmektedir. Bu kabilelerin ürettiği sanat objeleri çok detaylı yontulmuş ve renklendirilmiş totem direkleri, maskeler ve kanolardır. Bu eserler için kullanılan en önemli malzemeler ahşap olup Batı mazısı veya sekoya ağaçlarından elde edilmişlerdir. Dosya:Tsimshian mask Louvre MH 51-35-3.jpg|19. yüzyıl "Tsimshian" maskesi Louvre Müzesi. Dosya:Casco y collera tlingit (M.A.N. Inv. 13909 y 13912) 01.jpg|18. yüzyıl başlık ve boyun koruyucusu, Tlingıt, Müseo de América, Madrid. Dosya:Ketchican totem pole 2 stub.jpg|Alaska Tlingıt stilinde bir totem direği Dosya:Totem pole (js) 2.jpg|Saxman Totem Parkı'nda bir totem direği, Ketchikan, Alaska. Dosya:Totem pole (js) 3.jpg|Saxman Totem Parkı'nda bir totem direği, Ketchikan, Alaska. Dosya:Sombrero de jefe de balleneros Nutka (M. América Inv.13570) 02black.jpg|18. yüzyıl Nutka kabile reisi şapkası. Sedir ağacı kabuğundan Müseo de América, Madrid. Kuzeydoğu Kızılderilileri Kuzey-Batı'da Yerli Amerikalılar Mississipi Nehri'nin doğusundan Amerikan Büyük Göller'inin ve Saint Lawrence Nehri'nin bulunduğu bölgelerde yaşamışlardır ve yaşamaktadırlar. Çok sayıda ve karmaşık şekilde yerleşik kabilelerden oluşmaktadırlar; ama bu kabileler arasında sıkı sosyal ve ticaret ilişkileri bulunmaktadır. "Höyük Yapanlar (Mound Builders) Kültürü" kabile sınırlarını belirlemek ve ölülerini gömmek için çok sayıda höyükler yapmışlardır ve bu höyüklerin bazılarında bu kültürün sanat eserleri de bulunmuştur. "Deptford Kültürü" MÖ 2500-M.S. 100 döneminde önemini korumuştur. Bu kültürün geliştirdiği seramikler bölgede en eski sanat eserlerini oluşturmaktadır. "Adena Kültürü" bu Deptford eski kültürden çok yararlanmış ve o kültürün yerine bölgeye hakim olmuştur. Bu kültür seramikler yanında üzerlerinde zoomorfik kazıntılar bulunan taştan heykeller de hazırlamıştır. "Hopwell Kültürü" M.S. 200-M.S. 500 yılları arasında gelişmiş ve boncuktan ve metal takı eserleri; değişik kaideler üzerine oturtulmuş heykelleri ve süslenmiş insan kafatası ve kemiklerinden objeleri ile bilinmektedir. Diğer yerli Amerikan halklar ve özellikle Iroquois kabilesi ürettikleri sedef ve inci süslü "vampum" adı verilen kayışlari ile bilinmektedir. Bu süslü kayışlar yerli Amerikan kabile mensupları arasında hemen geçerli bir dekiştokuş ortamı yani "para" yerine kulanılmakla beraber bu kayışlar üzerinde bulunan süslerin konuları kabile gelenekler ve mitlerinin gelecek nesillere geçmesini sağlamak üzere desenlenmiştir. Dosya:Adena SerpMd gorget points HRoe 2009.jpg|ABD - Adena kültürü objeleri Dosya:Humaneffigypipepearls.png|Adena kültürü bir tütün içme çubuk parçası Dosya:Mound City Chillicothe Ohio HRoe 2008.jpg|ABD - Hopewell kültürü höyükleri Dosya:Hopewell culture nhp raven effigy pipe chillicothe ohio 2006.jpg|ABD - Hopewell kültürü karga şekilli tütün içme çubugu Dosya:Hand Hopewell mica.jpg|ABD - Hopewell kültürü heykel Dosya:Hopewell culture falcon.jpg|ABD - Hopwell kültürü şahin Güneydoğu Kızılderilileri

Poverty Point Kültürü

Arkaik dönem

de bugünkü Louisiana'da yerleşmiş Amerikan yerli halklar (yaklaşık MÖ 2000 ile MÖ 1000 döneminde) Poverty Point kültürü adı verilen bir uygarlık geliştirmişlerdir."

Poverty Point Kültürü

"'ne ait arkeolojik sanat eseri buluntularının çoğunun ana malzemeleri bu kültür merkezinin epeyce uzaklarından getirilmiş olduğu anlaşılmıştır. Örneğin yapılmış taştan kablar için "steatit" taşı Apalaş Dağlarından gelmiştir. Bu kültüre ait birçok pişmiş kilden yapılmış çanak çömlek de bulunmuştur.

Mississipi Kültürü

"

Mississipi Kültürü

"'nün Mississipi Nehri'nin doğu sahillerinde yaklaşık M.S. 9. ve M.S. 17. yüzyılda gelişmiş bulunduğu ve Höyük Yapanlar kültürü adı verilen kültürle yakın bağlantıları olduğu kabul edilmektedir.Bu kültür seramik kili ve yedikleri deniz hayvanları kabuklarını kullanarak çok yetenekli sanatkarlıkla birçok güzel sanat eserleri geride bırakmışlardır. Yerli Amerikalılar maden cevherinden maden üretme teknolojisini bilmemelerine rağmen değiş-tokuş suretiyle elde ettikleri bakır ve altından çok güzel eserler yapmışlardır.

Florida

Günümüzde

Florida

 eyaletinde bulunan "Calusa" kabilesi, yaptıkları hayvan resimleri ile tanınmaktadırlar. Bu eyalete gitmeye zorlanan Seminole kabilesi ise çok güzel renkli ve desenli tekstilleri ile meşhurdurlar. Dosya:Spiro engraved hero twins HRoe 2005.jpg|Missisipi Uygarlığı Spiro Höyükleri - Üzeri kazılı seramik Dosya:Spiro ceremonial mace HRoe 2005.jpg|Missisipi Uygarlığı Spiro Höyükleri - törensel topuz Dosya:Hampson effigypot HRoe 2006.jpg|Missisipi Uygarlığı - Kafa şekilli seramik kap Dosya:Moundville stone pallette HRoe 2003.jpg|Missisipi Uygarlığı Moundville - taştan mezar Dosya:Spiro Lucifer Pipe HRoe 2005.jpg|Mississipi Uygarlığı Spiro Höyükleri - tütün içmek için çubuk parçaları Dosya:Etowah statues HRoe 2007.jpg|Missisipi Uygarlığı Etowah Höyükleri - taştan heykelcikler Dosya:Calusa carved gator head.jpg|Calusa kültürü alligator heykeli Güneybatı Kızılderilileri Anasaziler uygarlığı gelişmesinin zirvesine M.S. 1000 ile M.S. 1300 arasında yetişmiş ve ABD'nin güney-batı bölgesinde büyük izler bırakıp birdenbire gizemli şekilde kaybolmuştur. Bu uygarlık mısır ve pamuk yetiştirmek için gelişmiş barajlar ve sulu tarım için barajlara su kanalları ağları kurmuşlardır. Mesa Verde ve Chaco Kanyon adaları verilen iki büyük ve gelişmiş şehirsel yerleşke bırakmıştır. Anasaziler sanatkarları da turkuaz taşları, nadir kuş tüyleri ve tatlısu kabuklu hayvanları sedefi gibi değişik malzemeler kullanarak eserler hazırlamışlardır. M.S. 200'e doğru "Hohokam Kültürü" gelişmiştir ve bu kültürün devamları "Tohono O'ödham", "Pima" ve "Akımel O'ödham" kabileleri olmuştur. Diğer bir gelişmiş sanat eserleri veren ama sonra birdenbire kaybolan uygarlık da "Mogollon Kültürü" olmuştur. Bu kültürden seramik eşya üzerinde hazırlanmış hikaye anlatan resimler kalmıştır. Son bin yıl içinde ise kuzey'den şimdiki Kanada'dan göç eden Atabask dilleri konuşan Apaçiler ve Navaholardan oluşan Güney Atabaskları denen halklar Güney-Batı bölgesine yerleşmişler. Bunların en önemlileri, renkli kumdan törensel resimleri ve battaniye ve kilim dokuma sanatları ile ün yapmış olan Navaholar gelmektedir. Dosya:Hohokam shell etched.jpg|Hokokam Kültürü deniz kabuğuna çizim Dosya:Mimbres p1070222.jpg|Mogollon Kültürü kasesi Dosya:Navajo rug.jpg|Navaho kilimi Dosya:Navajo sandpainting.jpg|Navaho renkli kumdan tablo Dosya:Chaco Anasazi canteen NPS.jpg|Anasaziler seramik su sisesi M.S.700/1100 Dosya:Basket of Basketmaker Pueblo people.jpg|Sepet-yaparlar kültürü sepeti Dosya:Bowl Chaco Culture NM USA.jpg|Anasaziler seramikleri Dosya:Una Vida Chaco Canyon rock art enhanced 2.jpg|Chako Kanyonunda kaya çizimler == Mezoamerika ve Orta Amerika Sanat dönemleri Tarihçiler Mezoamerika kültürlerini genel olarak şu üç önemli tarihsel dönemlere göre incelemektedirler: * MÖ 200'e kadar - Ön-Klasik Mesoamerika dönemi * Yak. MÖ 200-900 dönemi - Klasik Mesoamerika dönemi * Yak. M.S. 900 - M.S. 1580 dönemi -

Klasik sonrası Mesoamerika dönemi

Ön-

Klasik Mezoamerika Dönemi

Olmekler

Yaklaşık MÖ 1200-400 döneminde çok gelişmiş bulunan Olmek Uygarlığı bu dönemde baş sırayı almaktadır. Olmek'lerin önemli yüksek sanatları küçük yeşim figürler ve çok büyük çaplı (2 m kadar büyüklükte) devasa insan kafası heykelleridir. Bu büyük devasa kafa heykeller hala da dikilmiş oldukları arazilerde bulunmaktadırlar.

Olmekler

, sonradan gelecek dönemler Mesoamerika kültürleri için tipik olan, büyük törensel merkezleri yapma ve buralarda sanat eserleri dikip koruma geleneğini ortaya çıkartmışlardır. Dosya:El Azuzul twin.jpg|El Azuzul'da bulunan

Olmekler

eseri olan ikizler heykellerinden biri Dosya:Olmecfigurine.JPG|Olmek yeşim taşı figürü, British Museum Dosya:Olmec Bird jug.jpg|Olmek kuş şekilli seramik şu kabı Dosya:Las Limas Monument 1 (O Cadena).jpg|Olmek yazısını deşifre etmek için çok önemli yeşim taşı Las Limas anıtı Dosya:San Lorenzo Monument 61.jpg|Olmek San Lorenzo anıtı devasa kafa heykeli Dosya:Mexico.Tab.OlmecHead.01.jpg|Olmek La venta'da bulunan devasa kafa heykeli

Zapotekler

Olmekler

'in bulunduğu Oaxaca bölgesi ve Alban Dağı'na 6. yüzyılda gelip yerleşen

Zapotekler

 de, Olmek eserleri yanında, genellikle teraslanmış arazide binalar şeklinde, kendilerine has eserler vermişlerdir. Dosya:Jaguar trouvé à Oaxaca.jpg|Oaxaca'dan Zapotek Jaguar heykeli Dosya:Funerary Urn from Oaxaca.jpg|Oaxaca'dan Zapotek ölü külü saklama vazosu

Klasik Mezoamerika Dönemi

Toltek

Yaklaşık M.S. 800-1000 döneminde

Toltek

ler uygarlığı Tula'da merkezi olan bir uygarlıktır. Bu uygarlığın önemi ve Mesomerika medeniyetine eve sanatına etkisi arkeologlar ve tarihçiler tarafından hala tartışılmaktadır. Bu uygarligin nasil ortaya ciktigi ve gelistigi bilinmemektedir ve bircok degisik teoriler ortaya atilmistir. Bu uygarligin merkezi olan "Tula, Hidalgo"da bulunan arkeolojik kazilar merkezi bu uygarlıgin mimari sanatinda ve tastan heykelcilik sanatinda ustunlugune bircok ornek vermektedir. Bu merkezde cok büyük devasa blok şekilli kendi başlarına dikilmiş yekpare sütunlar gibi heykeller essizlerdir. Sehrin piramid tapinagi da bu uygarligin mimaride ustunlugunu gosterir.

Toltek

tipi realistik heykel sekilde seramik kaplar ve kupler de seramik sanatinda ileri olduklarini acikca gosterir. Her ne görüşte olurlarsa olsunlar Tula'da bulunan mimari eserleri önemli sanat eserleri olarak kabul edilir. Günümüzde kabul edilen tartışma noktası bunların Mesoamerika uygarlıklarına fazla etkisi olmadığıdır ve bu nokta bile tartışma yaratmaktadır. Dosya:Panorámica de la zona arqueologica de Tula.JPG|Tula piramidinden gorunus Dosya:Pirámide tula.jpg|Tula'da

Toltek

"Tlahuizcalpanteuctli" piramit tapınağı Dosya:Wiki22.jpg|Tula'da "Chacmool (Oturan kisi sunak heykeli)" tastan heykeli Dosya:Tula Pyramide reliefs.jpg|Tula Piramidi uzerindeki hayvan roliyefleri Dosya::PalacioQuemado left-Tollan-Xicocotitlan-Hidalgo Mexico.JPG|Tula'da merkez meydani Dosya:Telamones Tula.jpg|Tula'da

Toltek

savasçıları şeklinde sütunlar Dosya:Tula Pyramide reliefs.jpg|Tula "Tlahuizcalpanteuctli" piramidi üstünde bulunan hayvan roliyefleri Dosya:PalacioQuemado left-Tollan-Xicocotitlan-Hidalgo Mexico.JPG|Tula'da yakılmış saray kalıntısı Dosya:Toltec-style Vessel 1.jpg|Toltec stili kup

Mayalar

Bu dönemde Mesoamerika'da önemli uygarlık ve kültürler başında Maya uygarlığı gelmektedir. Kuzey Amerika'da Mississipi Bölgesinden bulunan Choctaw ve Natchez uygarlıklari gibi,

Mayalar

büyük tarımsal yerleşim bölgeleri halinde kendilerini organize etmişlerdir. Bu bölgelerde büyük piramit şekilde tapınaklar ve tapınak etrafında bulunan şehirler kurmuşlardır.

Mayalar

, günümüzde deşifre edilip okunabilen, kendilerine özel hiyeroglif yazı icat edip kullanmışlardır. Gökyüzü gözlemlemesi sayesinde ileri astronomi bilgileri bulunmaktaydı. Maya sanatı bu nedenle doğal ve insancıl temalara (yağmur, tarım, toprak verimliliği, doğurganlık vb.]] konulara yönelmişti. Bu temalara ait imajlar çok kere roliyef şeklinde ve yüzeysel şekilde ve süs halinde ifade edilmişlerdir. Taştan büyük piramit şeklindeki tapınaklar önemli mimari eserlerdir. Bu piramit tapınaklar (örneğin kısmen

Toltek

kısmen Maya yapımı Chicen Itza piramit tapinaklari) stilize edilen somut roliyefler ve kazılmış soyut yüzeysel süslerle donatılmıştır. Bunların yanında, Tolmek uygarlığı gibi, büyük heykeller de bulunmaktadır. 1946'da Maya "Bonampak" şehrinde yapılan bir arkeolojik kazıda MÖ 750 yakınlarında bu şehirde çok renkli duvar resimleri de yapıldığını ortaya çıkarmıştır. Dosya:Palenque ruins web.jpg|

Mayalar

'dan Palenque şehri kalıntıları Dosya:Palenque glyphs-edit1.jpg|Maya gliflerle hiyeroglif yazısı, Palenque Dosya:Lombards Museum 043.JPG|Maya renkli resimli Maya vazosu Dosya:K'inich Janaab Pakal I v2.jpg|Palenque bölgesi Maya kralı heykeli Dosya:Mayapanel.JPG|Maya yapimi roliyefli seramik panel Dosya:Tikal Guatemala Templo I 2008.jpg|Guatemela'da Maya Tikal piramit tapınağı Dosya:Chichen itza ballcourt.jpg|Chichen Itza top oyma sahası Dosya:Templo de Kukulkan Yucatan Mexico0172.JPG|Yukatan'da Kukulkan Tapınağı Dosya:Bonampak painting.jpg|Maya - renkli Bonampak duvar resimleri

Klasik sonrası Mesoamerika dönemi

Mikstekler

M.S. 10. - 12. yüzyıllarda önemli olan Mesoamerika kültürü devam eden

Toltek

 uygarlığıdır. Ama bu dönemde gelişen bir diğer Mesoamerika uygarlığı

Mikstekler

 olmaktadır. Bu Mikstek-Puebla uygarlığı duvar resimlerini ve yazma olarak geliştirdikleri yuvarlanmış yazılı belgeleri geometrik desenli yüzeysel figürlerle süslemişlerdir. Dosya:Oaxaca ocho venado.png|Mikstek kuruculari (8-Jaguar ve 4-Jaguar) resimleri , 11. yüzyıl Dosya:CodexZoucheNuttallMixtecBritishMuseum20050108 CopyrightKaihsuTai.jpg|Mikstek "Kodeks Zouche-Nuttall" kitabi Dosya:Snailshellpend-mixtec.jpg|Miksteks alti kapli salyangoz kabugundan pandant

Teotihuacan şehri uygarlığı

Teotihuacan şehrinin MÖ 100'de yapılmaya başladığı ve M.S. 250 kadar büyüyüp gelişmeye devam ettiği ve ta M.S. 7. ve 8. yüzyıl önemli bir uygarlık ve sanat merkezi olarak kaldığı bilinmektedir. Bu şehir sanat ve uygarlık zirvesine M.S. 500'den itibaren eriştiği ve bu zirvede yüzyıllarca devam ettiği kabul edilir. Bu dönemde "Teotihuacan" şehrinin nüfusunun 200.000'i aştığı ve bu şehrin sadece Kolomb-öncesi Amerikan'nın değil o dönemde dünyanın en büyük şehirleri arasında olduğu bilınmaktedir. Bu şehirle ilişkili uygarlık ve kültür kompleksine "Teotihuacano" veya "Teotihuacan" kültürü adı verilmektedir. Bu şehir günümüzde Meksiko merkezi olan Mexico City'nin 40 km kuzeybatısında bulunmaktadır ve şehir çok geniş 83 km2 kalıntılar merkezi 1987'den itibaren UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmakta ve Mexico'da en çok ziyaret edilen arkeolojik merkez olmaktadır. Teotihuacan şehrinin hangi halklar tarafında kurulduğu ve devam ettirildiği açıkça bilinmemektedir. Önce kurucuların

Toltek

ler olduğu sanılmaktaydı ama

Toltek

ler'in ortaya çıkışları ve gelişmeleri bu şehir uygarlığının ortaya çıkmasından sonradır. Bazı otoriteler şehrin Texoco Golü givarında bulunan "Cuilcuilco" kültürü tarafından bu arazilerin volkanık hasar görmesinden sonra kurulduğunu iddia etmektedirler. Diğerleri "Totonac" halkını kurucu gösterir. Her ne olursa olsun bu şehir sanat, kültür ve uygarlığı

Olmekler

'den çok şeyler almıştır. Şehirde çoklu-etnik ahali bulunmaktaydı ve her değişik ahali, (Otomi, Zapotek, Misttek, Maya ve Nahua halkları) için değişik mahalleler bulunmaktaydı. Bu şehir böylece bu kültürlerinden hem etkilenmiş hem de etkilemiştir. Teotihuacan büyük bir şehir mimarisi şaheseridir ve içinde bulunan yapılar kuşkusuz büyük mimarı şaheserleridir. Şehrin merkezi bulvarı Nuathl dilinden alınma "Miccoatlı (Ölüler Yolu)" olarak anılır. Bu bulvarın iki tarafında çok muhteşem törensel ve dinsel yapılar bulunmaktadır. Bunlar arasında "Güneş Piramidi" ("Cholula Büyük Piramidi"'nden sonra Amerikalarda en büyük piramid) ve "Ay Piramidi" çok heybetli binalardır. Bu bulvar yanlarında daha küçük çaplı ama yine muhteşem "Talud-tablero" adı verilen platformlar bulunmaktadır. Sonradan gelen

Aztekler

bunları anıtsal mezarlara benzetmişler ve bu nedenle bu bulvara "Ölüler Yolu" adı vermişlerdir. Günümüzde bunların, üzerlerinde tapınaklar olan yapılar olduğu kabul edilmektedir. "Ölüler Bulvarı" biraz sonra "İç Kale (Ciudadela)" adı verilen bir mevkiye gelir ve burada "Quetzalcóatl Piramidi (Tüylü yılan Tapınağı)" kalıntısı bulunur. Şehir ahalisi şehirde bulunan mahallelerde, günümüzde apartıman diyebileceğimiz, içinde çok sayıda aile yaşıyan yapılarda yaşamaktaydı. Şehir bir sanatkar-sanayi merkezi olup birçok seramikçi, mücevharatçı ve diğer sanatkarlar bulunmaktaydı. Şehirde bulunan çok sayıda "obsidiyen" taşı objeler dolayısıyla bu taş işlem merkezi olduğu kabul edilmektedir. Apartıman tipi yapıların çoğu sanatkarlarca seramik ve diğer yiyecek ve tüketici mallarının üretildiği atalyeler ve malların satıldığı dükkanlar ihtiva etmekteydi. Dosya:View from Pyramide de la luna.jpg|Teotihuacan - "Ölüler Yolu" ve "Güneş Piramidi", Ay piramidi tepasinden Dosya:Piramide de la Luna 072006.jpg|Teotihuacan - "Ay Piramidi" - Güneş piramidi tepesinden Dosya:MW-Teotihuacan8.jpg|Teotihuacan - "Ölüler Yolu" kenarlarında "Talud-tablero" adı verilen platformlar Dosya:CiudadelaTeotihuacan.jpg|Teotihuacan - "Ciudadela (İç Kale)" mevkii Dosya:Teotihuacan mask Branly 70-1999-12-1.jpg|Taşdan maske, M.S. 3.-7. yüzyıl. Dosya:Teotihuacan_mask_Louvre_MH_78-1-187.jpg|Mermerden maske, M.S. 3.-7. yüzyıl. Dosya:Teotimask2.jpg|Serpentin taşından maske, M.S. 3.-6. yüzyıl.

Aztekler

Bu dönemin sonunda ortaya çıkan ve Mesoamerika'yı 14. ve 16. yüzyıllarda askeri güçle ele geçiren kendilerine ait bir dine, takvime, alfabeye sahip

Aztekler

 ise çok büyük ve zengin bir imparatorluk kurmuşlardır. Meksika merkezli Aztek kültürü çok dramatik anlamlı Aztek desenleri ihtiva eden sanat eserleri vermişdir. Bunlar arasında öldürülen esirlerinin kafataslarının süslenmiş olarak saklanması ve taştan heykeller başta gelmektedir. Örneğin bir tanrıçaları olan "Tlazolteotl"'in çocuk doğurma sırasındaki heykeli Washington'da sergilenen "Woods Koleksiyonu"'nun baş ilgi çeken eseridir. Aztek başkenti olan Tenochtitlan'da bulunan gayet zengin ve büyük "Templo Mayor" tapınağı Meksika'yı fetheden İspanyollar tarafından yağmalanmış ve yıkılmıştır. Ama 182.107 m2 üzerinde kurulu 54 m yükseklikteki "Cholula de Rivadabıa"'daki Aztek yapımı piramit tapınak dünyada en yüksek tapınak olmaktadır. Dosya:Monolito de la Piedra del Sol.jpg|Aztek Güneş Taşı monoliti- astronomik tarih bulma taşı 4m çapta 20 ton ağırlıkta Dosya:Lombards Museum 163.jpg|Xochipilli, Aztek dans ve müzik tanrısı Dosya:20041229-Coatlicue (Museo Nacional de Antropología) MQ.jpg|Aztek - Coatlicue monoliti Dosya:StaCeciliaAcatitlan.jpg|St. Cecilia Acatitlan, Aztek piramidi Dosya:Xipe Totec mask Louvre MH 78-1-60.jpg|Aztek yeşim taşı "Xipe Totec" tanrısı maskesi Dosya:Xiuhtecuhtli 1.jpg|Aztek kozmolojisi Dosya:Rekonstruktion Tempelbezirk von Tenochtitlan 2 Templo Mayor 3.jpg|Aztek başkenti "Tenochtitlan"nda "Temple Mayor" tapınağı maketi ==Güney Amerika kültürleri Çavin kültürü Güney Amerika'nın kuzey And Dağları yüksek yaylalar bölgesinde, günümüzdeki Peru'da, yaklaşık MÖ 1000 - MÖ 300 döneminde Çavin uygarlığı gelişmiştir. Çavin uygarlığının en önemli sanat katkısı küçük çaplı seramikler olmuştur; bu seramikler çok kere insan şekilli, ama hayvan uzuvlarını da içeren (örneğin kuş gibi ayakları olan; sürüngenler gibi gözleri bulunan; veya vahşi kediler gibi sivri dişleri olan) küçük çaplı heykeller şeklindedir. Çavin sanatında jaguarların temsil edilmesi de çok kere görülen temalardandır.

Çavin kültürü

aynı zamanda ana dinsel merkezi olan Çavin de Huantar arkeolojik bölgesi çok gözalıcı duvar resimleri ve duvar roliyef yontuları çok iyi bilinmektedir. Bu mevkide bulunan Çavin sanat eserleri arasında "Raimondi taş sutunu", "El Lanzon monoliti" ve "Tello dikili taşı" bulunmaktadır. Bu arkeolojik bölge UNESCO Dünya Mirasları listesine dahil edilmiştir. Dosya:Chavín de Huántar.JPG|Çavín de Huántar arkeolojik bölgesi Dosya:El Lanzón.jpg|

Çavin kültürü

tanrı heykeli El Lanzon monoliti Dosya:Chavín tunnel.jpg|Çavin yapımı bir tünel Dosya:Chavinmuseolarco.jpg|Çavin altından bir taki

Paracas kültürü

Günümüzdeki Peru'nun güney sahillerinde,

Çavin kültürü

ile aynı tarihsel dönemde

Paracas kültürü

 gelişmiştir. Bu kültürün geride bıraktığı en önemli sanat eserlerinin başında çok özenle hazırlanmış tekstiller gelmektedir. Bu tekstil kumaşlar, ki bazıları yaklaşık 30m boyunda olmaktadır, özellikle Paracas mumyalarını sarmak için hazırlanmıştır. Paracas tekstil sanatının

Çavin kültürü

nden çok etkilendiği açıkça görülmektedir; çünkü her iki kültürün sanat eserleri üzerinde bulunan motifler birbirine çok benzemektedir. Dosya:Paracas Mantle.jpg|Paracas dokunmuş kolsuz manto Dosya:Paracas textile, British Museum.jpg|Paracas tekstil kumaşı, British Museum Nazca dönemi Günümüzdeki Peru'nun güney sahillerinde Paracas Kültürü sonbulurmaz, "Nazca Nehri" vadisinde çok önemli bir sanatsal uygarlığın geliştiği görülmektedir. Nazca dönemi uygarlığı arkeolog ve sanat kritikleri tarafından hazırladıkları seramik eserlerde işledikleri motiflere göre birbirini tarihsel olarak takip eden 8 fazdan oluştuğu kabul edilmiştir. Bu fazlar önce realistik hayvan ve insan motifleri olup giddikçe daha abstre şekiller oluşturmaktadırlar. Bu fazlar için tahmin edilen tarihler: Faz 1'ın yaklaşık MÖ 200 tarihinde başlayıp Faz 8'ın M.S. 8. yüzyılda bittiği kabul edilmektedir. Nazca halkların bu seramikleri bu bölgede en güzel çok renkli seramik oldukları iddia edilmektedir. Nazca kültürünün diğer bir ürünü de boş çöl arazisine çizilmış çok büyük ölçekli ve özel desenli "Nazca Çizgileri"'dir. Dosya:Orca mitica nasca.jpg|Nazka kültürü seramik orka şu kabı Dosya:BLW Bowl with fish and cup with warrior's head.jpg|Nazca kültürü balıklı seramik tabak Dosya:Huaco Nazca.jpg|Nazca kabı Dosya:Nazca colibri.jpg|Nazca Çizgileri ile bir "sinek kuşu"

Moche kültürü

Günümüzdeki Peru'nun kuzey sahilerinde

Moche kültürü

 yaklaşık M.S. 100-M.S. 800 döneminde gelişerek Chavin kültürünü hemen takip etti.

Moche kültürü

Kolomb öncesi sanat içinde en iyi sanatkar uygarlık olarak kendisini göstermiştir. Bu kültüre ait seramik ustalarının elinden çıkan çok güzel zevkle yapılmış portre vazolar, hem realisttirler ve diğer taraftan çok derin olarak günümüzde nasıl tanımlanacağını bilemediğimiz, dinsel inanç özellikleri taşımaktadırler.

Moche kültürü

için hazırlanmış olan seramik sanat eserleri başta olarak kültürel fikirleri ve bilgileri taşımak için yapılmışlardır. Moche seramik kapları birçok gerçek soyut maddeleri taklit edip yeniden yaratmışlardır: örneğin meyvalar, bitkiler, hayvanlar, insan portreleri, tanrılar, şeytanlar. Bu seramik eserler arasında cinsel ilişkileri gisteren seramikler bile bulunmaktadır.

Moche kültürü

çok ileri sayılabilecek metal sanat eserleri de bırakmıştır. Örneğin "Sipan Efendisi" mezarında birçok altın ve gümüş taki ve eser bulunmuştur.

Moche kültürü

nün verdiği çok güçlü mimari, resim ve roliyef heykel sanat eserleri Moche Nehri vadisinde bulunan "Hbppariuaca de la Luna" ve "Huaca de la Luna" arkeolojik alan kazılarında açıkca ortaya çıkartılmıştır. Dosya:Mochica Portrait.jpg|

Moche kültürü

seramik portre Dosya:Condormuseolarco.jpg|

Moche kültürü

kondor şekilli seramik kap Dosya:Lombards Museum 162.JPG|Moche duvar halisi Dosya:Nariguera Moche2.JPG|Moche altın ve kıymetli taşlardan yapılma boyun takısı Dosya:Cerro Blanco and Huaca de la Luna.jpg|

Moche kültürü

"Huaca de la Luna" kazı alanı Dosya:Huaca de la Luna - Aout 2007.jpg|Moche duvar resim ve roliyefleri, "Huaca de la Luna" arkeolojik kazi alaninda, Peru, M.S. 100–700

Huari kültürü

Günümüzdeki Peru And Dağları bölgesinde

Moche kültürü

nün gerileyip çökmesi ile bu bölgede birlikte bulunan iki büyük uygarlık ortaya çıkmıştır. Kuzeyde ana merkez şehirleri olan "Huari" şehrine atıfla isimlendirilen Huari Kültürü bulunmaktadır. Huarı Kültürü taştan mimari eserleri ve heykelcilikleri ile tanınmıştır; ama bu kültürün en iyi ustalıkla eserler verdiği sanat seramikçiliktir. Bu seramiklerin çoğu, Andlar bölgesinde Huari döneminde, günümüzde Peru-Bolivya sınır bölgesi olan Titikaka Gölü etrafındaki bölgede çok önemli bir tanrı olduğu kabul edilen "Asalı Tanrı"'yı gösteren büyükçe seramik heykellerdir. Dosya:Wari tunic.jpg|Huari kumaş giysi Dosya:Vaso Huari.jpg|Huari seramik vazo 01.png Dosya:Huari pottery 01.png|Huari seramik su kabı 01.png Dosya:Peru Huari Standing Dignitary 1 Kimbell.jpg|Huari ileri geleni seramik heykeli Tiwanaku İmparatorluğu Günümüzdeki Peru And Dağları bölgesinde

Moche kültürü

nün gerileyip çökmesi ile bu bölgede ortaya çıkan Wari Kültürü ile aynı dönemde gelişen diger buyuk uygarlık güneyde başkentleri "Tiwanaku" (günümüzdeki ismi Tiahuanaco) olan Tiwanaku İmparatorluğudur. Tiwanakü kültürü Titicaca Gölü civarında MÖ 400'den itibaren kurulduğu ve yaşadığı bilinmektedir. Ama M.S. 375 ile M.S. 700 döneminde gelişmeleri ile bir imparatorluk kültürel zirvesine erişmiştir. Bu kültür de Wari kültüründeki gibi "Asalı Tanrı" önemli rol aynadığı bilinmektedir. Günümüzde Bolivya'da Titicaca Golü güneyinde bulunn Tiwanaku adlı başşehri çok önemli bir arkeolojik sit olarak kabul edilmektedir. Bu imparatorlukta günümüzde de Bolivya'da geniş olarak konuşulan Ayamara dili konuşulduğu bilinmekte ve Tiwanaku sözcüğünün Aymara dilinde anlamı "merkezdeki taş'"'tır. Bu şehir kalıntıları arasında devasa taştan yapılı "Güneş Kapısı" ve üzerinde bulunan "Asalı Tanrı" heykeli ve diğer günes takvimi olduğu sanılan röliyef kazıntıları ise çok tarihsel ve turistik ilgi çekmektedir. Bu antik şehirde bulunan "Akapana" Piramidi de çok ilgi çekicidir. Bazı otoriteler bu piramidin güneşe göre ayarlanmış olup astronomik gözlemler ve ölçümlerin yapılması için kuruldugunu iddia etmektedirler. Kalınıtlar 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası'dır. Dosya:Tiwanaku0.jpg|Tiwanau şehri kalıntıları arasında "Güneş Kapısı"kalıntısı Dosya:Tiwanaku1.jpg|Tiwanaku şehrinde bir taştan monolit heykel Dosya:Tiwanaku Statue Der Moench.jpg|Tiwanaku şehrinde "Keşiş" adı verilen büyük taştan heykel Çimu kültürü Yaklaşık M.S. 900 yıllarında Huari İmparatorluğu'nun gücünü kaybetmesi ile "Çimor" adlı başkentleri etrafında gelişmiş olan Çimu halkları günümüzdeki Peru'nun kuzey ve merkezi sahillerinde bir imparatorluk kurmaya başladılar. Çimu kültürünün ortaya çıkmasından önce M.S. 700-M.S. 900 döneminde Sican Kültürü adlı bir uygarlık basit seramik stilleri ile tanınmaya başlamış; bu stil geliştikçe daha da süslü olmaya başlamış ve M.S. 1000'li yıllar başlarında Çimu kültürü seramik sanatları ile cok benzer hale gelmıştır. Çimu Kültürü seramiklerinin bir niteliği bütün seramik eserlerin siyah renkli olmasıydı. Çimu seramikleri iki değişik kullanma usulü için hazırlanmıştı. Günlük ev işlerinde kullanılan seramikler fazla özenti gösterilmeden ve fazla süslü olmadan yapılmaktaydı. Cenaze için kullanılan seramikler ise daha yüksek estetik değerleri ihtiva etmekte, gayet süslü olarak yapılmaktaydı. Çimu Kültürü metalden, dikkat çekercesine altından ve özellikle gümüşten, çok güzel portre ve süs eşyası üretmişlerdir. Çimu Kültürü kuştüylerinden yaptıkları sanat eserleri de dikkat çekmektedir. Çeşitli nadir tropik kuştüyleri kullanarak ve bunlarla Çimu'lar tarafından özel yaratıklar olarak kabul edilen kuş ve balık desenleri yaparak, birçok bayraklar ve başlıklar üretmişlerdir. Çimu Kültürü mimaride de çok güzel örnekler vermişdir. Günümüzdeki Trujillo, Peru güneyinde bulunan muhteşem saray kompleksi yapıları bugün UNESCO, Dünya Mirasları listesine alınmıştır. Çimu Kültürü 15. yüzyıl ortalarından sonra çok hızlı bir düşüş göstermiştir. Buna başlıca neden dışsaldır. İnka İmparatorluğu'nun genişlemesi sırasında politik baskılar ve sonra bu imparatorluk tarafından fethedilmesi nedeniyle ile Çimu Kültürü önemini kaybedip büyük İnka İmparatorluğu içinde bir taşra kültürü haline geçmiştir. Dosya:Atuendoritualchimumuseolarco.jpg|Çimu kültürü altın takılar Dosya:Vasija chimú caballito de totora (M. América 10788) 01.jpg|Çimu kültürü balık heykelli seramik kap

İnka İmparatorluğu sanatları

Francisco Pizarro tarafından İspanyol Fetihi sırasında İnka İmparatorluğu Cuzco'daki başkenti ile "Dünya'nın Dört Köşesi Ülkesi" adıyla dünyanın en büyük yüzölçümlü ülkesiydi. Bu muhteşemlik İnka sanatında da yansımaktaydı. İnkalar altın ve gümüş madenleri işletmekteydiler ve bu madenlere çok büyük değer vermekteydiler. Özellikle altın baş tanrıları olan Güneş Tanrısı İnti ile bağlantılı görülmekteydi. Bu nedenle başkent Cuzco'dea bulunan önemli devlet binaları gerçekten altından damlı binalardır ve şehirdeki binaların çoğu çok sayıda altın ve gümüşten yapılmış heykellerle dolu idi. Sanat eserlerinin çoğu kült objesi veya sus olarak tapınaklar için yapılmaktaydı Bu heykeller genellikle realist değil abstre olarak yapılmışlardı. Bilezik, kolye, küpe (kulaklara takılan diskler) gibi takılar ise imparator ailesinin veya yüksek mevkidekilerin süslenmesi için üretiliyordu. Bu şehri ve imparatorluğu ele geçiren İspanyollar bu eserleri anlayacak kalitede insan değil çapulculardı. Bu nedenle bütün altın ve gümüş yapı elemanları, heykeller, şahsi takılar ve sanat eserleri İspanyollar tarafından yağma edildi ve İspanya'ya metal külçe olarak gönderilmek için eritildi. Böylece İnka uygarlığının en önemli sanat eserleri yok oldu ve elimizde kalan İnka sanat eserleri mimarı eserler, tekstiller ve seramik eserlerdir. İnka seramikleri özellikle büyük çapta çömlek ve küp sekilde olup üzerleri abstre geometrik desenlerle kaplı idi. İnka kumaş giysileri ve diğer tekstil eşyalar da aynı şekilde abtsre geometrik desenlerde dokunmaktaydı. Örneğin kareli şekillerle dokunan kumaşlar daha çok Aztek soylu eliti tarafındna kullanılmakta ve İnka ordusu subayları tarafından giysi olarak giyilmekteydi. Fakat fetihten sonra ve günümüze kadar bu abstre desenli kumaşlar pek ilgi çekmemekteydi ve bu nedenle Aztek desenleri pek devam etmemektedir. Böylece 20. yüzyıl vasına kadar ve hatta günümüze kadar, sanat kritiklerin ilgidini çeken İnka sanatı mimarı sanatı olmuştur. İnka mimarisi çok büyük taş bloklarından yapılmıştı. Bu bloklar çok ince işçilikle aralarında hiç harç koymadan birbirine çok sıkışıkıya uyacak şekilde yontulmuştu. Bugün bile eski İnka başkenti olan Cüzco'da İnkalar tarafından bu büyük çok iyi birbirine geçecek şekilde yontulmuş ve aralarına hiç harç bulunmadan yapılmış duvarlar birçok modern yapının daha temellerini ve alt duvarlarını oluşturmaktadır. İnka İmparatorluğu sadece 95 yıl hüküm sürmekle beraber İnkalar bu şekilde taş bloklardan yapılma binlerce büyük mikyaşlı kale, tapınak ve saray binası yapmışlardı. Başkent Cuzco'nun hemen kuzey-batısında bir dağ tepesinde bulunan ve arkeologlar tarafından ancak 20. yüzyıl başlarında bulunup açılan Maçhu Picchu şehri ve binaları bugün çok büyük bir turist çekici merkezdir. Dosya:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.2.jpg|Panorama Maçhu Picchu Dosya:Inka mauern cuzco.jpg|Cüzco'da İnkalar tarafından yapılan bir taş duvar Dosya:Tupa-inca-tunic.png|İnka kolsuz manto Dosya:Ceramio Inca Provincial.jpg|Bir İnka taşra şehirinden seramik küp Dosya:Pachacamac Mamacona2.jpg|Pachacamac arkeolojik İnka kalıntısı Dosya:Inca Auch 2.jpg|Tipik İnka seramik küpü Kaynakça * Fransizca Wikipedia "Arts précolombiens" maddesi * Ingilizce Wikipedia "Pre-Columbian_art" maddesi Ayrıca bakınız *Alaska Yerli sanatı *Kolomb öncesi Amerika *Olmek *

Toltek

ler *Maya uygarlığı *

Zapotekler

 *

Aztekler

 *Nazca *Tiwanaku *İnka İmparatorluğu *Yupik maskeleri Dışsal bağlantılar *Esther Pasztory,(1998) Pre-Columbian Art (Kolomb öncesi sanat) Everyman art library. Londra:Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0297824074 * Olmek,

Toltek

, Teotihuacan, Zapotek, Mixtek, Maya ve Aztek sanatından örnekler

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Kolomb Öncesi Okyanus Ötesi Temas
7 yıl önce

Kolomb Öncesi Okyanus Ötesi Temas, Kristof Kolomb’un 1492 yılında Amerika kıtasına ayak basmasından önce Amerika yerli halklarıyla diğer kıta halkları...
Kristof Kolomb
3 yıl önce

Arana'yı yanına aldı ve bu birliktelikten ,gayrimeşru olarak, Ferdinand Kolomb doğdu. Kolomb çoğunlukla kendi kendini eğitmiş olsa da coğrafya, astronomi ve tarih...

Kolomb öncesi Amerika, Amerika'nın keşfi, 1492, 1506, 20 Mayıs, Amerika, Atlantik Okyanusu, Avrupa, Cenova, Coğrafi keşifler listesi, Hindistan
Chac Mool
7 yıl önce

Chac Mool Kolomb öncesi sanatında taş heykellere verilen isimdir. Midenin üzerinde bir tepsi tutuyormuş gibi görünen, kafası ve vücudu bir tarafa dönük...
Kimbell Sanat Müzesi
7 yıl önce

Asya ve Kolomb öncesi eserlere olduğu kadar gezgin sanat sergilerine ev sahipliği yapar. Yapı Louis Kahn tarafından dizayn edilmiştir. Kimbell Sanat Vakfı...
Olmekler
3 yıl önce

koleksiyoncuların 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Kolomb öncesi sanat pazarından satın aldıkları eserlerle tanımlandı. Olmek eserleri,...

Olmekler, Arkeoloji, Aztek, Aztekler, Büyük Okyanus, Kosta Rika, Mayalar, Orta Amerika, Piktogram, Tarih, Taslak
Toltekler
3 yıl önce

Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden (Mayalar, Toltekler, Olmekler) biri...

Atlantis, Aztek, Aztekler, Edgar Cayce, Mayalar, Meksika, Mu kıtası, René Guénon, Teotihuacan, Tüylü yılan
Santo Domingo
3 yıl önce

kuruluşlar arasında Ulusal Tiyatro-Güzel Sanatlar Okulu, müzik konservatuvarı ve Ulusal Senfoni Orkestrası, Kolomb öncesi dönemden kalma yapıtların sergilendiği...
Alaska Yerli sanatı
7 yıl önce

edilmektedir. İnuit sanatı Amerika yerli sanatı Kolomb öncesi sanat Native Art Center at the University of Alaska Fairbanks Pasifik Kuzeybatısı sanatı Çilkat dokuması...