Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Yupik Halkları

Kısaca: Yupik halkları ya da Yupik Eskimoları , Rusya Federasyonunda Çukçi Yarımadasının birbirinden ayrı iki kıyısında ve Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol İnuit halklarıdır. ...devamı ☟

Yupik halkları ya da Yupik Eskimoları , Rusya Federasyonunda Çukçi Yarımadasının birbirinden ayrı iki kıyısında ve Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol İnuit halklarıdır. Rusya Federasyonundaki Yupikler (Sibirya Yupikleri ve Naukan ile Sirenik Yupikleri) büyük ölçüde Çukçilerin kültürünü benimsemiş, hatta birçoğu zamanla Çukçileşmişlerdir. Çukçilerin ayrıldığı iki koldan biri olan Kıyı Çukçilerinin Çukçileşmiş Yupik olduğu tahmin edilir. Pasifik Yupikleri de denilen Supiklerin kültürü Aleutlarla aynıdır. Supikler, kültürel açıdan Aleutlara en çok benzeyen Eskimolardır. Günümüzde Alaska'daki Eskimoların üç kültür grubundan birini Aleutlar ile Supikler oluşturur. Ruslar, Aleutlar ile Supikleri bir tutup aynı adla (dönemin Rusçasıyla Алеутъ) anmışlardır. Merkezi Alaskada yaşayan ve nüfuslarıyla en büyük Yupik grubunu oluşturan Alaska Yupikleri ya da yaygın adlarıyla Yupikler, kültürlerini en iyi korumuş olan gruptur. İngilizce bilmiyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı % 42 lik oranla Yupikler çeker. Adlandırma Literatürde Yupikleri adlandırmak için iki terim kullanılır: # Bunlardan en az kullanılanı Yuk (sg) / Yuit (pl) kelimesidir ve daha çok Ruslarca tercih edilir. Yupik dillerinde 'insan' anlamına gelen yuk (şivesine göre: cuk ya da suk ; pl: yuit , yuut , cuut) kelimesinden köken alır. # En çok kullanılan yaygın adları Yupik kelimesidir. Yupik dillerinde 'gerçek insan' anlamına gelen yupik (ya da yupiaq ve şivesine göre: cupik , sugpiaq) kelimesi, 'insan' anlamına gelen yuk kelimesi ile 'gerçek' anlamına gelen -pik ya da -piaq ekinden türetilmiştir. Eskimo halkları içindeki yeri * Eskimo - Aleut halkları ** Aleutlar ** Eskimolar *** Yupik halkları ****Sirenik Yupikleri (Bazen Yupiklerin dışında tutulur ve Eskimoların üçüncü grubunu oluştutur) ****Öz Yupik halkları *****Sibirya Yupikleri *****Naukan Yupikleri *****Alaska Yupikleri (Yupikler & Çupikler & Nunivak Çupikleri) *****Supikler *** İnuit halkları **** İnyupikler **** Batı Kanada İnuitleri **** Doğu Kanada İnuitleri **** Grönland İnuitleri Nüfus Alaska Yerli Dil Merkezine göre Eskimo-Aleut halklarının nüfusu ve anadillerini konuşabilen kişi sayısı: Dil ve Eğitim Tarih Dil verileri ve arkeolojik kalıntılar Eskimo halklarının Bering Boğazı'nın buzlarla kaplanıp kara köprüsü olduğu zamanlarda günümüzden 10.000 yıl önce iki ayrı etnik grup (Eskimo ve Aleut) olarak Alaska'dan Kamçatka'ya kadar olan bölgede bulunduklarını göstermektedir. Eskimo ve Aleutların denizde avlanma tekniklerinin geliştirilmesinden önce bölündüklerini gösteren dil verileri arasında ok ve yay için ortak kelimelerin bulunması, bunun yanında deniz avcılığı terimlerinin Eskimo ve Aleutlarda farklı olması gösterilebilir. Eskimo ve Aleutlar deniz avcılığını birbirlerinden bağımsız olarak geliştirmişlerdir. kişinin yaşadığı Karluk (Supikçe Kal'uq) şehrinde yapılan arkeolojik kazılar şehrin 5000 yıldır insan yerleşimine açık olduğunu göstermektedir. Arkeolojik siteler yönünden gerçekten zengin olan Kodiak'ta tarihöncesine (prehistorik) ait 900 kadar site bulunur. Sosyal yaşam

Aile

Köy odası

Köy odası

 (Yupikçe Qasgi ya da Qasgiq (sg) Qasgit (pl) ; Çupikçe Qaygiq (sg) Qaygit (pl) ; Nunivak Çupikçesi Kiiyar ; Naukan Yupikçesi Qaygi ; İnyupikçe Qargi (sg) Qargit (pl) ; İngilizce community house, traditional community house, communal men's house, men’s community house, men's house, ceremonial house, council house, dance house, communal gathering place) : Alaska'da İnyupikler ile Yupiklerde görülen geleneksel yapı ve yapılanmadır. Yalnızca erkeklerce kullanılan, genelde yarı yarıya toprağa gömülü tek odalı geniş ve büyük evdir. Geçmişte her klanın 200 ila 400 kişiyi alabilen yarısına kadar yere gömülü büyük toplumsal konutu (Ныӈлю / Nenglyu) bulunduğu için köy odası yapılanması Sibirya Yupiklerinde görülmez. Sibirya'daki Eskimolar içinde yalnızca Naukan Yupiklerinde görülür.

Şenlik ve Törenler

Avcılık ve Toplayıcılık Bütün Eskimo halkları gibi Yupik halkları da avcı ve toplayıcıdır. Din Şamanizm

Hıristiyanlık

== Giyim Kuşam Giyecek

Takı ve beden süslemesi

Mutfak Ayrıca bakınız * Inuit Circumpolar Council * Awa’uq Katliamı

Dip notlar

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.