Türkçe Bilgi: I. Basileios

| ölüm yeri = | defin tarihi = | mezar yeri = |}} I. Basileios, Makedonyalı (Yunanca: , Basileios ho Makedhon; (d. yak. 811 – ö. 29 Ağustos 886) imparatorluğu gasp etmiş Ermeni asıllı bir kişi olup 867 ile 886 döneminde Bizans İmparatorluğu imparatoru olmuştur. Trakya'da bir basit köylü ailenin çocuğu olan Basileios, Konstantinopolis'e gelip çeşitli şahsi hizmetlerde bulunmuş; güreşciliği dolayısıyla imparator III. Mikhail'in gözünü çekip imparatorun sahsi arkadasi ve muhafızi olmustur. İmparator'un gözdesi olan bir hanımla evlenmiş ve bu evlilik sırasında da imparatorun Basileios'un eşi ile olan ilişkisi kesilmemiştir. Bu ilişki nedeniyle Basileios kendine rakip olanları ortadan kaldırtmış; yüksek Sezar rütbesine yetişmiş; 866da III. Mikhail'e ortak imparator olmuştur. 867de imparator III. Mikhail'e karşı yaptığı başarılı bir suikast ile tam yetkili olarak imparatorluğu eline geçirmiştir. Basileios imparatorluk döneminde de üstün devlet idareciliği yeteneklerini göstermiş; hemimparatorluk siyasal gücünün tekrar zirveye erişmesine hem de Bizans sanatında "Makedonyalılar Renösansı" adı verilen bir yenilik akımına kaynak olmuştur. Zamanında ve sonradan Bizanslılar tarafından en büyük imparatorlar listesinin başında geldiği kabul edilmişti. Kurmuş olduğu Makedonyalılar Hanedanı saltanat dönemi Bizans için çok görkemli ve en refahlı bir çağ olduğu kabul edilmektedir. İmparatorluktan önceki yaşamı Basileios Trakya'da, o zaman Adrianopolis (Edirne) merkezli Makedonya themasında doğmuştur.

Ailesi

nin Ermeni asıllı olduğu genellikle kabul edilmektedir. Bazı tarihçiler Basileios'un ana dilinin Ermenice olduğunu ve hayatının sonuna kadar Ermenilere özel aksanla Rumca konuştuğunu bildirmişlerdir.Diğer tarihçiler ise, özellikle Arap tarihçiler, Basileois'un İslav asıllı olduğunu yazmaktadırlar. Ama bu iddiaya karşıt olarak Arapların Balkanlar doğumlu her kişiyi İslav asıllı gördükleri ifade edilmiştir. Bazı kaynaklar Basileois'un ailesi ile Bulgar Kralı Krum tarafından esir alınarak Bulgar'ın topraklarına taşındıklarını, Basileois'un Bulgar idaresinde kölelik altında 836ya kadar yaşadığını ve bu tarihte birkaç yoldaşı ile Trakya'nın Bizans idaresi altında bulunan kısmına kaçtığını yazarlar. Basilieous Konstantinoopolis'e gelip, İmparator III. Mikhail'in dayısı olan Caesar ünvanlı Bardas'ın yakın akrabası olan Theophilitzes'in hizmetine girdiği ve bir seyis olarak onun ahırında çalıştığı bildirilir. Bu işi yaparken Patras şehrini işvereni ile ziyaret etmekte iken o şehirdeki kadınların, özellikle yaşlı olan Danielis'in dikkatini çekmiş; bu kadının hizmetine girmiş ve onun vasıtası ile bir şahsi servet edinmiştir. Bu zamana kadar Basilieous'un ilgisi atlara, güçlü fiziği ile güreşçiliğe ve servetli yaşlı kadınlara çekilmişti. Bu sıralarda katıldığı bir amatör güreş müsabakasında karşılaştığı her rakibini yenmekle ünü bilinen bir Bulgar şampiyon güreşçiyi yenmesi sonucu bu müsabakayı seyreden imparator III. Mikhail'in gözüne girmiştir. Rezil rüsva yaşamı; etrafına topladığı serseri kişiler grubu ve devamlı sefahat alemleri yapması ile, kendine verilen "Sarhoş" ünvanını çok uygun olarak taşıyan imparator III. Mikhail, Basilieos'u kendine bir sefahat arkadaşı olarak seçmiş; ona kendi güreş şampiyonu ve şahsi koruyucusu (parakoimomenos) olarak görev vermiş ve bundan sonra devamlı Basilieos imparatorun maiyetinde bulunmuş ve ilgisini siyasete yöneltmiştir. 865 civarlarında imparator III. Mikhail'in emirlerine uyan Basileous, karısı olan Maria'dan boşanmış ve imparatorun uzun zamandır gözdesi ve metresi olan "Eudokia İngerina" adlı bir kadın ile evlenme yapmıştır. Fakat Basileios ile Eudokia İngerina'nın evlenmeleri ile birlikte, imparator Mikhail ile metresi Eudokia İngerina arasındaki yakın ilişki kesilmemiş ve devam etmiştir. Basileios'un bu evliliği ile Eudokia İngerina güya kocası Basileios'un yanında yaşamak üzere saraya yerleşmiş ve Mikhail'in devamlı yanında olabilmiştir. Çok genel olarak, Basileios'un Eudokia İngerina'dan birinci oğlu olarak kabul ettiği; imparator olduktan sonra varis kabul ettiği ve Basileios'un imparator olup ölümünden sonra onun yerine tahta geçen VI. Leo Akıllı Basileios'un oğlu değildir ve III. Mikhail'in oğlu olduğu kabul edilmektedir. Basileios'un da bunu bilip kabul ettiği; Leo'yu bu nedenle hiç sevmediği bilinmektedir. Bu ortak imparatorluk onsekiz ay sürdü. İki imparator bu sırada ortaya çıkan Franklar'ın kralı ile olan ilişkiler sorunları ve dinsel sorunlarla uğraştılar. Mikhail gittikçe sefih hayata daha da dalmaya başladı. Ayık olduğu zamanlarda da sadece hipodromda at yarışları ile ilgilenmeye başladı. At yarışı için özel bir takım topladı, bu takıma halkın serseri saydığı birçok genci yerleştirdi ve çok süslü ahırları ve geniş at yetiştirme pistleri olan yeni bir saray yaptırdı. O zamana kadar arkadaşı olan Basileios'un serzenişlerini dinlememeye ve at arabası yarışçılarından yeni gözde arkadaşlar bulmaya başladı. Basileios kendinin iktidar gücünü kaybedeceğinden korkmaya başladı ve III. Mikhail'e karşı bir komplo hazırladı. Sonunda 23/24 Eylül'da özel at yarışı için, yeni yapılmış olan sarayda bulunan imparator, Basileios ve Evdikiya'nın katıldığı bir yemek aleminden sonra sarhoş olarak kendi odasına geçildi. Gecenin geç saatlerinde Basileios 7 kişilik bir grup başında İmparator'un yatak odasını bastı. İmparatorun önce ellerini kestiler ve sonra Basileios'un kuzeni onu öldürecek katil kılıç darbesini vurup III. Mikhail'in hayatına son buldurdu. Sonra Basileios Haliç'i geçip büyük saraya gidip tam yetkili imparator olarak göreve başladı. İmparatorluk yaşamı I. Basileios ortaya çıkardığı Makedonyalılar Hanedanı adlı yeni henedanla Bizans İmparatorluğu tarihinde yeni bir çağ açmıştır. Bu hanedanın hüküm sürdüğü dönemde Bizans İmparatorluğu arazileri genişletilmiştir ve Bizans İmparatorluğu Avrupa'da en nüfuzlu siyasi güç olmuştur.

İçişleri politikası

Kendi ailesinin yeni bir hanedan olarak imparatorluk tahtında devam etmesi maksadıyla I. Basileios 869da büyük oğlu Konstantin'i ve 870de ise ikinci oğlu Leo'yu ortak imparator ilan etti ve onlara tac giydirtti. Basileios döneminde -I. Justinianos döneminden sonra ilk defa olarak- Bizans-Roma kanunları yeniden sistematik olarak toplanıp birleştirilmiştir. Bu yeni toplanan kanunlar sistemine Basilica adı verilmekte ve bu sistem 60 tane kitap ile Prochiron ve Epanagoge olarak anılan daha küçük özet hukuki danışma kitaplarından oluşmaktadır. Bu temel Roma-hukuku eserleri VI. Leo döneminde tamamlanıp bitirilmistir. Basileios devlet maliyesini çok ustalıklı şekilde kullanmış ve özel savurgan harcamalardan ve yüksek vergilendirmeden kaçınmıştır. Buna rağmen Basileios döneminde, yine I. Justinyanos döneminden özenilerek, Konstantinopolis'un imarına önem verilmiş ve şehre yaygın olarak eski eserler restore edilip güzellestirilmiş ve yeni mimari eserler inşa ettirilmiştir. Yapılan yeni mimari eserlerden en iyi bilineni Nea Eklezya adlı yaptırdığı büyük basilikadır. Ne yazıktır ki Basilieos'un dönemi eserlerinden şu anda İstanbul'da hiç nişane kalmamıştır. Basilieos'un dinsel sahada politik stratejisi Roma'da bulunan papa ve idaresi ile iyi ilişkilerin kurulup devam ettirilmesi olmuştur. Basilieos tahtı eline geçir geçirmez Roma ile çok kötü ilişkileri olan Konstantinopolis Patriği Fotios'u yerinden uzaklaştırmak ve yerine Papa II. Adrian ile iyi ilişkisi olan İgnatios'u geçirmek olmuştur. Fakat Basileios Roma kilisesi ve Papa'ya fazla taviz vermekten kaçınmıştır. Yeni kurulan Bulgar Kilisesi'ni Papa kendine bağlamak istemekle beraber Basileios'un desteği ile Bulgar Kralı I. Boris Bulgar Kilisesi'ni Konstantinopolis Patrikliğine bağlamıştır. Fakat İgnatios öldükten sonra Konstantinopolis Patriği olarak yeniden Fotios göreve getirilmiş ve Roma-Konstantinopolis kilise ilişkileri sanki buzluğa konulmuştur. Basileios döneminde kilise ve devlet birbirini devamlı korumuştur. Örneğin Patrik Fotios tarafından bir hazırlanan ve içeriği çok geniş olarak yayımlanan yeni bir secere listesi ile Basileios'un sülalesinin basit köylülerden gelmediği ama Ermenistan kıralları "Arşakuni Hanedanı"ndan geldiği ilan edilmiştir.

Dışişleri politikası

Basileios döneminde Doğu Anadolu'da Bizans Arap sınırında yerleşmiş Paulusçuluk mezhebine inanclılara karşı dinsel asıllı savaşlar devam etmiş ve hatta daha şiddetlenmiştir. 856da Divriği (o zamanki Tephrike) civarında yerleşip o kaleyi üs alan Paulusculara Abbasi Araplarla müteffik olarak Bizans arazilerine hücumlarda bulunmaktaydılar. Başlarında bulunan Chrysoceres adlı dinsel-siyasi lider idaresindeki Pauluscu ordular bu hücumlarda İç Anadolu'da ilerlediler; birçok Bizans şehrini tahrip edip 867de ta İznik (o zamanki Nicea) ve Efes'e kadar akıncı hücumlarını ilerlettiler. Birçok Bizans papazını esir olarak geriye kendi arazilerine köle olarak götürdüler. 868de İmparator Basileios Petrus Siculus adlı bir elçiyi bir barış imzalamak için ve özellikle köle olarak alınmış Bizanslı papazları kurtarmak hedefiyle Pauluscuların üssü olan Divriği'ye gönderdi. Burada 9 ay kalan Petrus derin gözlemler yaptı ve dönünce de Pauluscularin hayatlarını ve tarihlerini kendi Tarihi'nde yazdı. Fakat bu muüakereler çıkmaza girerek bir barış anlaşması imzalamak imkanı olmadı. Savaş yeniden başlayıp Basileios damadı olan general Kristof komutası altında bir Bizans ordusunu Pauluscular üzerine sevketti. Bu ordu 872de Pauluscuların lideri Chrysoceres'i öldürmeyi başardı ve onun etrafında bulunan daha askeri hedefli Pauluscuların gücünü de kırdı. Fakat diğer Pauluscular daha barışcı olarak Bizans arazilerinde yaşamaya devam ettiler ve hatta V. Konstantin tarafından Balkanlara göç ettirilerek İslav barbar kavimlere karşı sınır bekçileri olarak kullanıldılar. Basileios zamanında Araplarla Doğu Anadolu'da sınır hücumları karşılıklı olarak devam etmekle beraber bunlar çok önemli sonuç çıkarmadı. Ancak 280 yıllardır bir Kıbrıs Arap-Bizans Kondominiyumu şekilde idare edilen Kıbrıs adasını 868de Bizans'lılar tekrar işgal ettiler ama bu işgal ancak 7 yıl sürüp sonunda ada yine Araplar eline geçti. Batı'da Basileios, Kutsal Roma Germen İmparatoru II. Louis ile ittifak kurarak Araplara karşı mücadeleye girişti. 870de 139 kadar gemiden oluşan bir Bizans donanma filosu Arapların Adriyatik Denizi'nde kıyılara yaptıkları hücumları önlemek uzere bu denizde faaliyet gösteren Arap korsan gemilerine karşı gönderildi. 871de karadan II. Louis Bari şehrini Araplardan geri aldı ve sonunda 876da bu şehir Bizans idaresi altına geçti. Fakat Sicilya'da Bizans idaresi daha da zorlandı. 878de önemli bir Bizans şehri olan Siraküza Arap Sicilya Emirliği eline geçti. Bunda Basileios'un bir hatası olduğu yazılmaktadır; Siraküza'yı destek için gönderileceklerine Bizans donanma gemileri İstanbul'a yeni yapılan Nea Eklezya isimli kiliseye mermer taşımak için emir almışlardı. Fakat ana İtalya'daki Bizans generali Yaşlı Nikeforos Fokas 880 yılında Kalabriya'nin büyük bir kısmını ve Taranto'yu Araplardan almayı başardı. Böylece İtalya'da bulunan Bizans topraklari için yeni bir çığır açılmış oldu. Basileios zamanında bu başarılarla Bizanslılar Güney İtalya'da, Akdeniz'in bu kısmında ve Adriyatik Denizi'nde yeniden en önemli güç oldular. Gücünü kaybetmesi ve ölümü Basileios büyük oğlu olan Konstantin'i çok beğenmekte; onun kendini takip eden imparator olacağını beklemekte ve bu nedenle bu oğluna devlet idaresinde tecrübe kazanması için çeşitli önemli görevler vermekte idi. Fakat 879da Konstantin hiç beklenmedik bir şekilde öldü. Basileios bu kaybını çok fena karşıladı ve etrafındakiler yaşama ve idare etme gücünü kaybettiğini yazmaktadırlar. Bu sefer ikinci oğlu olan Aleksandros'a bu şekilde önem vermeye başladı. Buna karşılık, gerçekte III. Mikhail'in oğlu olduğunu sandığı ama resmen kendi oğlu olarak görülen, Leo ile devamlı sürtüşmelerle geçinememekteydi. Basileios'un nasıl öldüğü de çok gizemlidir. Apamea Myrleanos (şimdiki Mudanya) yakınlarındaki av köşkünden Ağustos 886da bir sürek avına iştirak etti. Zamanın tarihçileri bu sürek avında ortaya çıkan bir kaza sonucu öldüğünü söylemekle yetinirler. Fakat Simon Logothete ve bir diğer adı bilinmeyen tarihçi bunun ayrıntılarını verirler. Bu avda kendisine refakat eden Fergana'lı Türk asıllı özel muhafızlara ragmen Basileios yalnız başına bir büyük geyiği su içerken görmüş; bu geyik kaçacağına ona hücum etmiş; Basileios'u kemerinden büyük boynuzlarına takarak atından düşürüp epeyce uzun bir mesafe (20 km kadar) onu ormanda sürüklemeye başlamış, sahipsiz kalan atının geri dönmesi ile Ferganalı Turk muhafızları onu aramaya koyulmuşlar ve bir Ferganalı muhafız geyiği kılıcıyla öldürerek imparatoru boynuzlardan kurtarmıştır. Ancak Basilieos aklı başına gelince kendini öldürme niyetli olduğu kuşkusuyla bu muhafızı hemen idam ettirmiştir. Basilieos saraya getirilerek çok ciddi mide kanaması ile 9 gün daha yaşadıktan sonra 74 yaşında 29 Ağustos 886da gözlerini hayata kapamıştır. Bu gizemli, inanılmayacak kadar acayip olaylar sonunda ölümüne nedenin bir komplo olabileceği söylentileri tarihlere geçmiştir. Bunlara göre av sırasında kendisini aramaya koyulan Fergana'lı Türk muhafızları birliğinin komutanının, İmparator'un oğlu ve onun yerine geçen varisi Leo'nun Ermeni metresi olan kızın babası, "Stylian Zautes" olup; bu kişinin Leo döneminde önemli mevkilere geldiği bildirilmekte ve bu kişinin Basileios'u öldürdüğü iddia edilmektedir. Ailesi I. Basileios ve birinci karısı Maria'nin birkaç çocuğu olmuştur ve bunlardan ismi bilinenleri şunlardır; * Symbatios, verilen yeni adıyla Konstantin; (d. yak.865 - o. 3 Eylül 897). 6 Ocak 868den ölümüne kadar I. Basileios'la ortak imparator. Tarihçi Ostrogorsky'ye göre Konstantin 869da Kutsal Roma İmparatorluğu İmparatoru "II. Louis" ve "Engelberga"nın kızı olan Provans'li Ermengrd ile nişanlanmıştı ama nişan 871de Basileios ile Louis arası açılınca bu nişan bozulmuştur. * Anastasia, general Kristofor ile evlenmiştir. İmparator III. Mikhail'in gözdesi ve Basileious'un ikinci karısı olan Eudokia İngerina ile I. Basileios'un resmen üç oğlu olmuştur: * VI. Leo Akillı, babası yerine imparator olmuştur. Gercekte III. Mikhail'in oğlu olduğu kabul edilmektedir. * Patrik I. Stephen, Ortodoks Kilisesi Konstantinopolis Patriği. III. Mikhail'in oğlu olması da mümkündür. * Aleksandros, 912de imparator olmuştur. Ayrıca bakınız * Bizans imparatorları * Bizans imparatorları Dış kaynaklar * Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5.baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara:Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1.baskı:1940) * Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2 * Norwich, John Julius, (1988) Byzantium: Early Centuries, Londra:Penguin ISBN 0-14-011447-5, say.366-375 * "Basil I" maddesi Kazhdan, Alexander (ed) (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium - 3 Cilt New York: Oxford University Press . ISBN 0-19-504652-8 * İngilizce Wikipedia "Basil I" maddesi

Kaynaklar

Vikipedi

I. Basileios

Ailesi

İçişleri politikası

Dışişleri politikası

Kaynaklar

II. Basileios

Basileios Lekapenos

Aleksandros

Makedon Hanedanı

Eudokia İngerina

811

Bardas Fokas (genç)

I. Fotios

I. Basileios

I. Basileios Hakkında Detaylı Bilgi

Ailesi

İçişleri politikası

Dışişleri politikası

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

II. Basileios

Basileios Lekapenos

Aleksandros

Makedon Hanedanı

Eudokia İngerina

811

Bardas Fokas (genç)

I. Fotios