Kısaca: Ermenistan'daki Yahudilerin tarihi 2000 yıl öncesine dayanır. ...devamı ☟
Ermenistan'daki Yahudilerin tarihi 2000 yıl öncesine dayanır. Ermenistan Krallığı Tournebize, YahudilerinAsurlular tarafından Habur vadisi yerine direk Ermenistan'a sürüldüğünü, Kevork Aslan ise Samariye Yahudilerinin Ermenistan'a sürüldüğünü belirtir. Büyük miktarda bir Yahudi nüfusu M.Ö. 1.yy'da Ermenistan'a yerleşti. Şehirlerden Vartkesavan önemli bir ticaret merkezi haline geldi. II. Dikranİsrail'den çekilirken 10.000 Yahudiyi kendi safhasına çekip
Ermenistan Krallığı
'na getirmeye ikna etti. Böylece Ermenistan'da bir Yahudi cemaati kurulmuş oldu. Ermenistan'ın diğer nüfusu gibi Yahudiler de ülkeyi bölüp fethetmeye çalışan bölgesel güçlerden nasibini aldı. Aydınlatıcı Gregorios Ermenileri Paganlıktan Hıristiyanlığa geçiriken bile Yahudiler Yahudi olarak kaldı. Moses Khorenatsi gibi Ermeni tarhiçilere göre II. DikranSuriye'yi ve muhtemelen kuzey İsrail'i işgal edip İsrail'deki Yahudileri Ermenistan'a sürdü. Farslılar da Yahudi aileleri Ermenistan'dan İsfahan'a sürdü.
1999'da Vayots Dzor'a bağlı Yeghegis köyünde Orta Çağ dönemine ait Yahudi mezarlığı bulundu. Bulunan 64 mezar taşından 18 tanesinde İbranice 2 tanesinde de Aramice yazılar bulundu. Bu mezarlıklardan en eskisi 1266 yılına aittir. Sovyetler döneminde Ermenistan 19.yy'ın başlarında Doğu Ermenistan Rusların hakimiyeti altına girince Polonya ve İran'dan Yahudiler Yerevan'a yerleşip Aşkenaz ve Mizrahi cemaatleri kurdular. Ermenistan bir Sovyet cumhuriyeti haline gelidiğinde burasının Rusya ve Ukrayna'dan daha hoşgörülü olması sebebiyle Yahudi göçü arttı. II.Dünya Savaşı'ndan sonra Yahudi nüfusu 5000'e kadar çıktı. Sovyetler Birliğinin çözülmesinden sonra halka sunulan hizmetlerin yeteresizliğinden Yahudiler ülkeyi terketmeye başlayınca nüfus 750 kişiye kadar düştü. Az nüfusa ve karışık evliliklere rağmen cemaatin varlığını sürdürmesi için istekle çalışılmaktadır. Ermenistan'da antisemitizm Her ne kadar Ermenistan'la İsrail'in ilişkileri iyiyse de bazı anti-Yahudi unsurlar hala mevcuttur. Nisan 1998'de, ünlü politikacı analist ve ekonomist İgor Muradyan Ermenistan'ın önde gelen gazetelerinden Ermenistan'ın Sesi isimli gazetede antisemitik bir makale yayınladı. Muradyan, tarihteki Ermeni-Yahudi ilişkilerinin "Aryan ve Semit" ırkının çelişkileriyle dolu olduğunu belirtir. Yahudilerin etnik kargaşa yarattığını, Dağlık Karabağ sorununda parmakları olduğunu, İsrail'in Türkiye ile iyi ilişkileri olduğundan ülkedeki Yahudilerin devlet güvenliğine sakıncalı olduğunu savunur. Romen Yepiskoposyan'ın 2002'de yazdığı Milli Sistem isimli kitabında Yahudilerle Türklerin Ermenilerin bir numaralı düşmanı olduğunu; Holokost'un Siyonistlerin Ari ırkını karalamak için uydurduğu bir yalan olduğunu ve gaz odalarında kimsenin ölmediğini hatta gaz odalarının bulunmadığını söylemiştir. Kitabın tanıtımında konuşmacı "milli gelişme ve tarihi anlama" açısından bu kitabın okullarda okutulması gerektiğini savunmuş ve tanıtım sonrasında Ermeni Kırımının Yahudiler tarafından yapıldığı ima edilmiştir. Benzer suçlamalar milliyetçi Ermeni Aryan Düzeni (AAO)'nin lideri Armen Avetssian tarafından da yapılmıştır. Avetssian, 11 Şubat2002'de İsrail Ermeni Kırımını tanımaması sebebiyle İsrail Büyükelçisi Rivka Kohen'i persona non grata ilan etti. 2004'te AAO'nun yayın organı Ermeni-Aryan gazetesinde bu uç fikirler devam edince AAO partisi Ermeni Milliyetçi Cephe'den çıkarıldı. Kısa bir süre sonra Ermeni Halk Partisi lideri ve "ALM" televizyon kanalının sahibi Tigran Karapetyan kanalındaki bir talk-show programında, Yahudileri Ermeni Kırımında Osmanlılarla işbirliği yapmakla suçladı. Konuklardan Armen Avetissian "Ermeni Aryanların Yahudi-Masonlarla savaşmaya devam edip yuvalarındaki şeytanı bastıracaklarını" dile getirdi. Ermenistan'daki Yahudi cemaatine atfen "Kendini Yahudi olarak gösteren 700 Yahudiyi ve gizli 50.000 Yahudiyi Aryanlar Yahudi şeytanını temizlerken ortaya çıkaracaktır" dedi. Ülkenin Yahudi konseyi endişelerini hükümete ve bazı insan hakları örgütlerine bildirip etnik düşmanlığın durdurulmasını ve ALM kanalının kapatılmasını talep etti. Fakat bu istekler dikkate alınmadı. Ermenistan Yahudi Konseyi cumhurbaşkanı Robert Koçaryan'a gönderdiği açık mektupta ülkede artan antisemitizmden kaynaklanan endişelerini dile getirdi. Armen Avetssian buna cevap olarak Iravunq gazetesinde bir antisemitik makale daha yayınlayıp "ülkesinde Yahudi azınlık bulunan her devletin istikrarı tehlike altındadır" diye yazdı. Yahudi Konseyi lideri Rimma Varzhapetian hükümetin antisemitik hareketleri durdurması için ısrar edince Avetissian 24 Ocak2005'te tutuklandı. Ermenistan Yazarlar birliği başkanı Levon Ananyan ve bestekar Ruben Hakhverdian bu tutuklamaya karşı çıktı. Eylül 2006'da Amerikan şirketi olan Global Goldun başkanı için Ermenistan Doğayı Koruma Bakanı Vardan Ayvazyan "cıfıt" kelimesini kullandı.Rimma Varzhapetian'ın protestosu sonucu Aivazian Yahudilere karşı kasten söylenmiş bir kelime olmadığını sadece Global Goldu bağladığını dile getirdi. 23 Aralık2007'de Yerevan'daki Holokost anıtı vandalizme uğrayıp siyah boyayla gamalı haç çizilmiştir. Ayrıca bakınız * Ermeni çeyreği * Ermenistan-İsrail ilişkileri * Ermenistan Yahudileri * İsrail'deki Ermeniler Dış bağlantılar * Official site * Jews in Armenia - A documentary by Vartan Akchyan (aired on PBS Dec. 9, 2008) * Jews of Armenia * Hetq Online: There Have Always Been Jews in Armenia by Hasmik Hovhannisyan * Hetq Online: Photo Story: Armenian Jews Celebrate Passover, Text by Hasmik Hovhannisyan, Photos by Nelli Shishmanyan * Hetq Online: The Jewish Community of Sevan
