Türkçe Bilgi: ehl-i hak

Ehl-i Hak (Kürtçe: ﯼاڔﮦساﻥ Yaresan, Farsça: اهل حق Ahl-e Haqq; Çoğunlukla İran’da yaygın olan, heterodoks bir Şii inanışıdır. Musa el-Kazım soyundan geldiği öne sürülen ve Hacı Bektaş-ı Veli ile özdeşleştirilen "Sultan Sahak" tarafından batı İran'da 14. yüzyılın sonlarında Zerdüştlük inancından beslenerek kurulan, Kur'an-ı Kerim'i ve Muhammed'in peygamberliğini kabul etmeyen, fakat Ali bin Ebu Talib'in Tanrılığı temeli üzerine dayanan, ve "Kelam-ı Serencam" adlı kitabı dini öğretilerinin temeli olarak kabul eden inanç. Kürt Aleviliği-Yaresani Tarikatı 14. yüzyılda Azerbaycan'da ortaya çıkan Fadl Allah Astarabadi’nin Hurufiliği, 14. yüzyılın sonlarına doğru "Sultan Sahak" tarafından kurulan Safevi İran’nının "Ali İlahiliği", ve daha sonraları ise 15. yüzyılın sonları ile 16. yüzyılın başlarında Balım Sultan tarafından Anadolu'da kurumsalaştırılan Bektaşiliği her üçünün temelleri de Barak Baba’nın düşünceleriyle atılmıştır. Yaresanik, yukarıda bahsi geçen bu akımlarının etkisiyle tenasüh ve hülul anlayışlarını da ihtiva eden bir şekilde 14. yüzyılın sonlarına doğru "Sultan Sahak" tarafından kurulan bir "gnostik-yezdan" Alevi Kürt tarikatıdır.

Yaresanilik inancının temel ilkeleri

* Tanrı'ın birbirini izleyen yedi suretinin olduğuna inanırlar. İlk sureti dünyayı yaratan Havandagar, ikinci sureti Ali'dir. En önemlisi ise Ehl-i Hak'ın kurucusu "Sultan Sahak"’tır. * İnsanlar sarı kilden yaratılmış olan iyi insanlar ve kara kilden yaratılmış kötü olan insanlar olarak iki ana gruba ayrılır. * Mahşer gününde Şehrezor yaylasında bütün sultanların cezalandırılacağına inanırlar.

Coğrafi nüfus dağılımı

İran'da başta Gurani ve Kelhuri Kürtleri olmak üzere, Fars, Luri ve Azeri inanç mensupları da bulunmaktadır. Coğrafik olarak en çok Kermanşah (Kirmaşah), Güney Sanandaj, Batı Hemedan, Kuzeybatı Luristan ve Kuzey İlam bölgelerinde yaşamaktadırlar. Bunun dışında ise, İran’ın başka yörelerinde de dağınık Ehl-i Hak toplulukları mevcuttur. Kuzey Irak’ta da seyrek olarak varolan Ehl-i Hak toplulukları, bu yörelerde "Kakai" ismiyle anılır. Yaresaniliğin tanınmış mensupları * Nur Ali İlahi, * Burhan el-Hak. Ayrıca bakınız * İmamet * İmamiye * İsnaaşeriyye * Caferilik * Karmatilik * Batınilik * İsmaililik * Nizarilik * Mustalilik * Dürzilik * Nusayrilik * Vefailik * Babailik * Safeviyye * Kızılbaşlık * Alevilik * Bektaşilik * Hurufilik * Dedebabalık * Alicilik * Harabatilik * Babilik * Bahailik * Yarsanizm * Ezidilik * Sabiilik * Mani dini * Nebatiler * Işıkçılık * Luvi mitolojisi * Gnostisizm * Zerdüştlük * Zurvanizm Başvuru kitapları ;Genel tanıtım * Engin, Ismail & Franz, Erhard (2000). Aleviler / Alewiten. Cilt 1 Band: Kimlik ve Tarih / Identität und Geschichte. Hamburg: Deutsches Orient Institut (Mitteilungen Band 59/2000). ISBN 3-89173-059-4 * Engin, Ismail & Franz, Erhard (2001). Aleviler / Alewiten. Cilt 2 Band: İnanç ve Gelenekler / Glaube und Traditionen. Hamburg: Deutsches Orient Institut (Mitteilungen Band 60/2001). ISBN 3-89173-061-6 * Engin, Ismail & Franz, Erhard (2001). Aleviler / Alewiten. Cilt 3 Band: Siyaset ve Örgütler / Politik und Organisationen. Hamburg: Deutsches Orient Institut (Mitteilungen Band 61/2001). ISBN 3-89173-062-4 * Kehl-Bodrogi, Krisztina (1992). Die Kizilbas/Aleviten. Untersuchungen uber eine esoterische Glaubensgemeinschaft in Anatolien. Die Welt des Islams, (New Series), Vol. 32, No. 1. * Kitsikis, Dimitri (1999). Multiculturalism in the Ottoman Empire : The Alevi Religious and Cultural Community, in P. Savard & B. Vigezzi eds. Multiculturalism and the History of International Relations Milano: Edizioni Unicopli. * Kjeilen, Tore (undated). " Alevism," in the (online) Encyclopedia of the Orient. * Shankland, David (2003). The Alevis in Turkey: The Emergence of a Secular Islamic Tradition. Curzon Press. * White, Paul J., & Joost Jongerden (eds.) (2003). Turkey’s Alevi Enigma: A Comprehensive Overview. Leiden: Brill. * Zeidan, David (1999) " The Alevi of Anatolia." Middle East Review of International Affairs 3/4. ;Kızılbaş Kürtler * Bumke, Peter (1979). "Kizilbaş-Kurden in Dersim (Tunceli, Türkei). Marginalität und Häresie." Anthropos 74, 530-548. * Gezik, Erdal (2000), Etnik Politik Dinsel Sorunlar Bağlamında Alevi Kürtler, Ankara. * Izady, Mehrdad R. (1992), The Kurds : a concise handbook, Washington & London: Taylor & Francis, ss. 170 passim, ISBN 0-8448-1727-9. * Van Bruinessen, Martin, (1996). Kurds, Turks, and the Alevi revival in Turkey. Middle East Report, No. 200, pp.7–10. (NB: The on-line version is expanded from its original publication.) * – , (1997). "Aslını inkar eden haramzadedir! The Debate on the Kurdish Ethnic Identity of the Kurdish Alevis." In K. Kehl-Bodrogi, B. Kellner-Heinkele, & A. Otter-Beaujean (eds), Syncretistic Religious Communities in the Near East (Leiden: Brill). * White, Paul J. (2003), “The Debate on the Identity of ‘Alevi Kurds’.” In: Paul J. White/Joost Jongerden (eds.) Turkey’s Alevi Enigma: A Comprehensive Overview. Leiden: Brill, pp.17–32. ;Ghulat Şi’i (Köktendinci) tarikat konularında * Halm, H. (1982). Die Islamische Gnosis: Die extreme Schia und die Alawiten. Zurich. * Krisztina Kehl-Bodrogi, Krisztina, & Barbara Kellner-Heinkele, Anke Otter-Beaujean, eds. (1997) Syncretistic Religious Communities in the Near East. Leiden: Brill, pp. 11-18. * Moosa, Matti (1988). Extremist Shiites: The Ghulat Sects, Syracuse University Press. * Van Bruinessen, Martin (2005). " Religious practices in the Turco-Iranian world: continuity and change." French translation published as: "Les pratiques religieuses dans le monde turco-iranien: changements et continuités", Cahiers d'Études sur la Méditerranée Orientale et le Monde Turco-Iranien, no. 39-40, 101-121.

Kaynaklar

Vikipedi

Ehl-I Hak

Yaresanilik inancının temel ilkeleri

Coğrafi nüfus dağılımı

Kaynaklar

ehl-i hak

Ehl-i hak

Cem (Ehl-i Hakk)

Ehl-i beyt

Sünnilik

Vladimir Minorski

Mürcie

Cizye

Zeyd bin Ali

Ehl-I Hak

Ehl-I Hak Hakkında Detaylı Bilgi

Yaresanilik inancının temel ilkeleri

Coğrafi nüfus dağılımı

Kaynaklar

Ehl-I Hak Sözlük Anlamları

ehl-i hak

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Ehl-i hak

Cem (Ehl-i Hakk)

Ehl-i beyt

Sünnilik

Vladimir Minorski

Mürcie

Cizye

Zeyd bin Ali