Anna Dalassene (}}, (1025–1102), önemli bir Bizans soylusu. Komnenos Hanedanı'nın 11. yüzyılda yükselişinde önemli rol oynamıştır. Oğlu I. Aleksios Komnenos tarafından karısının yerine kendisine Augusta ünvanı verilmiştir. Oğlunun Türklere ya da diğer saldırılara karşı yaptığı uzun askeri seferler sırasında imparatorluğu yönetmiştir. İmparator annesi olarak, Dukaina ailesinin geçmiş entrikaları nedeniyle nefret ettiği imparator eşi İrene Dukaina göre daha etkili ve güçlüydü.
Hayatı
Erken dönem
İtalya'da imparatorluk teğmeni olarak görev yapan Aleksios Charon ile Adriana Dalassene'nun kızıdır. Anne tarafı Fırat ırmağı kenarında bulunan Dalasa-Teresh'tan gelir ve Ermeni oldukları düşünülür. Annesinin soyadını, evlendikten sonra bile korumasının, en azından o dönemde annesinin soyadının Komnenos soyadından daha prestijli olduğunu gösterir. Bizans saray protokol ve beklentilerine rağmen, öncülü Eudokia Makrembolitissa gibi yeni model güçlü matriarch (reis anne) figürüdür. 1044 yılında, çok yaşlı ve beceriksiz VI. Mikhail Bringas yerine bir grup general tarafınan imparator seçilen I. İsaakios Komnenos'un erkek kardeşi Yannis Komnenos ile evlendi. Sonuçya, Yannis, kouropalates ve Domestikos tōn scholōn (Batı orduları komutanı) ünvanı aldı. Anna, bu ünvanların kendi karşılığı kouropalatissa ve domestikissa olarak mühürler kullanmıştır. Sarayda çok yüksek bir dereceye sahipti, imparatoriçe ve kızından sonra ikini dereceydi. En büyük çocuğu Manuel 1045 yılında doğdu. Ondan sonra 7 çocuk daha doğurdu: Maria, İsaakios, Eudokia, Theodora, Aleksios, Adrianos and Nikeforos. I. İsaakios, çok hastalandı ve patrik Mikhail Keroularios ve Konstantin Leichoudes tarafından tacı bırakması için 1059 yılında ikna edildi. İsaakios, tacın kardeşi Yannis'e geçmesini istiyordu. Ancak Yannis bunu kabul etmedi ve X. Konstantin Doukas yerine geçecek kişi olarak seçildi. Komnenos Hanedanı'nın tarihçisi Nikeforos Bryennios'a göre, Anna, "göz yaşı ve inilti" ile Yannis'i kararını değiştirmesi için çalıştı ama Yannis ailesi için herhangi bir avantaj görmediği için kararını değiştirmedi. Anna ise sonuçları kabul etmek kaldı. Tarihsel olarak, torunu Anna Komnena da kocası Nikeforos Bryennios'u, 1118 yılında I. Aleksios'un ölümünden sonra kardeşi II. Yannis Komnenos'a karşı tacı alması için ikna etmekte başarısızlığa uğramıştır.
Doukas ailesi ile rekabeti
İmparatorluk tacını almak konusunda bu başarısız teşebbüsleri sonrası, Doukas ailesine karşı bir kızgınlıkla ile "oğlunun tacı almasını başarana kadar entrikalar içinde yaşadı". 1067 yılında kocasının ölümünden sonra, Anna matriarch (reis anne) olarak ailesini yönetti ve daha iyi duruma gelmeleri için devamlı manevralar yaptı. X. Konstantin Doukas'ın hükümdarlığının sonunda, Konstantin'in dul karısı Eudokia Makrembolitissa ile onun yeni kocası IV. Romanos Diogenes'i, Eudokia'nın bu evliliğini onaylamayan önceki kocasının ailesine karşı destekledi. Anna, yeni imparatorun en büyük destekçisi oldu ve oğlunu onun seferlerine katılması için cesaretlendirdi. Anna'nın en büyük oğlu Manuel henüz 14 yaşında kouropalates ve strategos autokrator rütbeleri almıştı. Türkler tarafından esir alınsada, Chrysokoulos'un diplomasisi sayesinde kurtulmuştu. Ancak Manuel bir kulak iltihabı sonucu 1071 yılında öldü. Oğlunun cenaze töreninden sonra, Anna üçüncü oğlu Aleksios'u onun yerine hizmet etmesi için yolladı. Anna'nın ikinci oğlu İsaakios, zaten ordusunda bulunduğu için, Romanos Diogenes Aleksios'a, annesinin dileği dışında, görev vermedi. Romanos Diogenes'in 1071 yılında Selçuklular tarafından Malazgirt Meydan Muharebesi'nde yenilmesinden sonra Doukas ailesi tekrar iktidara geldi. Romanos Diogenes'e sadakatinin devam etmesi, kısa sürede yeni hükümetin (İmparator VII. Mikhail Doukas'ın amcası ve eski düşmanı Caesar Yannis Doukas) dikkatini çeker. Romanos Diogenes'e yolladığı bir mektubun imparatorluk ajanları tarafından ele geçirilmesi ile mahkemeye çıkarılır. Fakat Komnenos'lar sorguları sırasında mektubun sahte olduğu iddia ettiler. Nikeforos Bryennios'a göre, imparatorluk sarayında, ihanet suçlaması ile yargılanırken, dış elbisesinden bir İsa ikonası çıkartmış ve "İsa, en yüksek yargıç, onlarla benim aramdaki yargıç olan kalbimin sırlarını biliyor" diyerek masum olduğunu söylemiştir. Yargıçlar, yücelik ve vakarlığından etkilenmişler ama 1072 yılında ihanet suçlamasından suçlu bulmaları için zorlanmışlardır. Kadınlar tarafından en çok tercih edilen ceza infaz yeri olan, Büyükada'da bulunan bir manastıra kapatılmıştır. Onun bazı mühürlerinde kouropalatissa yanında monache ("rahibe") ünvanları kullanırdı, bu, Anna'nın ya kocasının ölümünden sonra ya da adaya sürgüne gönderildiğinde rahibe olduğunu gösterir. Ancak, talihi kısa bir süre sonra döndü ve Nikeforitzes'ın üstünlüğü ile Sezar Yannis Doukas'ın VII. Mikhail üzerindeki etkisini kaybetmesini izleyen 1073 yılında Konstantinopolis'e geri çağrıldı.
Komnenos'ların isyanında oynadığı rol
1081 yılında yaşanan darbede, mevcut imparatoriçe Alanialı Maria ile beraber baskın bir rol oynamıştır. Maria, önce VII. Mikhail Doukas ile sonra III. Nikeforos Botaneiates ile evlenmişti, tüm dileği VII. Mikhail'dan olan oğlu Konstantin Doukas'ın geleceğin imparatoru olmasıydı. III. Nikeforos'un, tacı Konstantin yerine kendi bir yakın akrabasına bırakma isteği, Komnenos'lar ile ittifak yapmasına neden oldu. Bu ittifakın arkasındaki gerçek yürütücü güç, Anna Dalassene'ydi. Aynı zamanda Gürcü kralı IV. Bagrat'ın (1027–1072 arası hükümdar) kızı olan Alanialı Maria, kuzeni bir başka Gürcü prensesi İrene'nin, Anna Dalassene'in ikinci oğlu İsaakios Komnenos ile evlenmesiyle Komnenos ailesi ile yakın bağ kurmuştu. Böylece Komnenos kardeşler arkadaş ziyareti görünümünde imparatoriçeyi rahatlıkla görebiliyorlardı. Bununda ötesi, komploya yardımcı olması için, Maria kendisinden beş yaş büyük Aleksios'u evlatlık aldı. Maria'yı bunu yapmaya, İsaakios Komnenos'un teşvik ettiği, Alanlar ile Maria'nın "eunuch" kadrosunu ikna etti. Böylece Maria'nın oğlu Konstantin Doukas ile Anna'nın oğlu Aleksios kardeş oldular ve İsaakios ile Aleksios, Konstantin'in imparator olarak haklarının koruyucuları olacaklarına dair yemin ettiler. İçerden, Komnenos ailesine sürekli bilgi sağlaması ile, Maria çok değerli bir müttefikti. Torununun III. Nikeforos Botaneiates'in bir akrabası ile nişanlanması bile, Anna'nın yeni rejime karşı entrikalarını durdurmadı. İsaakios ile Aleksios, Nikeforos Botaneiates'e karşı bir ordu kurmak için Konstantinopolis'i 1081 yılının şubat ayının ortalarında terk ettiler, Anna, çabucak ailesinin geri kalanı ile Aya Sofya'ya sığındı. Oradan onları almaya gelen askerlere gayet teatral bir şekilde;
"Ancak ellerimi keserseniz bu bu kutsal yerden ayrılım. Ayrılmamın tek istisnası güvenliğimin garantisi imparatorun kutsal haçını almamdır."
dedi. Sonuçta oğullarının düşmanca eylemlerini protesto ederken, imparator ile ailesinin başkentte geri kalanın güvenliği için uzlaşmaya vardı ve Petrion kadınlar manastırına gönderildi. Bu isyanda üç konuda çok başarılı olmuştur: # Oğullarının ahırdan atları çalıp, şehirden kaçmaları için zaman kazandırmak, # İmparatorun dikkatini dağıtarak, kendi birliklerini toplamalarına fırsat vermek, # İmparator Botaneiates'e sahte bir güvenlik duygusu vererek, kendisine karşı bir darbe hazırlığı olamadığını düşünmesini sağlamıştır.
İktidarı
İsaakios ile Aleksios, 1 Nisan 1081 tarihinde başkente zafer edasıyla girdiler. Oğullarının bu dönüşü, Anna'nın Doukas ailesini iktidardan uzak tutma arzusunu başarmasını sağlayamamıştır. Hiç bir zamna onaylamasada, oğlu Aleksios, İrene Dukaina ile evlenmiştir. Aleksios, 4 Nisan günü tac giymiştir. Anna ve Maria, İrene'i elimine ederek Aleksios ile birlikte "anne" ve "eş" olarak yönetime girmek istiyorlardı. Maria zaten iki kere imporatoriçelik yapmış olması ile, çocuk ve çocuksuz İrene'e göre daha deneyimliydi. Torunu ve adaşı tarihçi Anna Komnena Aleksiad adlı kitabında Komnena ailesinin, Maria'nın saraydan ayrılmasına onun kibarlığı ve "yabancı bir ülkede, akrabalarından uzak, arkaşı olmadığı, kendi kültüründen kimsenin olmadığı" nedeniyle karşı çıktığını yazar. Fakat sonunda Konstantinopolis patriği I. Cosmas, İrene'e taç giydirdi. Anna Dalassene ise bunun karşılığı sonraki patrik Eustratius Garidas'ı seçme hakkını aldı.
Aleksios iktidarında hayatı
Komnenaların 1081'de gücü elde etmelerinden, öldüğü 1100 ya da 1102 yıllarına kadar, Anna imparatorluğun askeri ve sivil yönetiminde, görünen ve etkili bir rol oynadı. Aleksios, bu dönemde onun etkisi altındaydı. Gelini İrene ile ilişkileri çok kötüydü, ancak torunu Anna Komnena'nın tüm eğitim ve büyütülmesini üstlendi. Soyundan gelenler * Manuel Komnenos, protostrator * Maria Komnene, Mikhail Taronites ile evlendi * İsaakios Komnenos, sebastokratōr, Gürcü Prensesi İrene ile evlendi * Eudokia Komnene, Nikeforos Melissenos ile evlendi * Theodora Komnene, Konstantin Diogenes ile evlendi * I. Aleksios Komnenos, general ve imparator (1081–1118 yılları arasında hükümdar), İrene Dukaina ile evlendi * Adrianos Komnenos, protosebastos, Zoe Dukaina ile evlendi * Nikeforos Komnenos, Bizans Deniz Kuvvetlerinde droungarios ==KaynakçaKaynaklar * Cheynet & Vannier, Etudes prosopographiques, 95-9 * K. Varzos, Η γενεαλογία των Κομνηνών, Thessaloniki, 1984, vol.1,51-7 * C. Diehl, Figures byzantines, ed 2, Paris: Armand Colin, 1938–39, v.1,317-42 * *
