Familyası: Sansargiller (Mustelidae). Yaşadığı yerler: Avrasya ve Amerika’da. Özellikleri: Tıknaz gövdeli, keskin tırnaklı, tilki iriliğinde bir memeli. Başı siyah-beyaz çizgilidir. Köstebek gibi yeraltı inlerinde barınır. Gece ininden çıkarak avlanır. Ömrü: 15 yıl kadar. Çeşitleri: Avrupa porsuğu, Amerikan porsuğu, Borneo porsuğu meşhurlarıdır.
Sansargiller ailesinden, Avrupa, Asya ve Amerika’da yeraltı dehlizlerinde yaşayan tilki büyüklüğünde bir memeli. Tombul gövdeli, kısa bacaklıdır. Postu uzun ve sert kıllarla örtülüdür. Uzun tırnakları sayesinde usta bir kazıcıdır. Birkaç çıkışı olan inler kazarak burada barınır. Çok odalı, karmaşık tünelli yuvalarına havalandırma delikleri açmayı ihmal etmez. Yuvasını kuru yaprak ve otlarla döşeyerek gündüzleri uyur. Gece yuvasından çıkarak avlanır. Ürkek ve tedbirlidir. Koku alma duyusu çok hassastır. Yavaş ve sessiz yürür. Engerek yılanlarının baş düşmanıdır.
Genel olarak bitki kökü, tahıl, küçük memeliler, bal, yumuşakçalar, solucanlar, ağaç kurdu, böcek ve palamut dahil her şeyi yer. Kötü kokmasına rağmen son derece temiz bir hayvandır. Yuvasında kullandığı ot ve yaprakları her gece dışarı çıkararak havalandırır. Sabah olmadan tekrar yuvaya taşır. Dışkılarını özel çukurlara yaparlar. Aile fertlerinden biri ölünce onu gömerek örterler.
Avrupa porsukları toplu halde yaşamayı severler. Birkaç grup bir arada bulunabilir. Emniyetli zamanlarda eşler ve yavrular birbirinin üzerinden atlayarak şakalaşırlar. Anüs çevresindeki bezlerden salgılanan pis kokulu sıvı ile avlanma alanlarını işaretlerler ve yerdeki bu kokuyu takip ederek rahatça yuvalarına dönerler. Koku ayrıca yabancı cinsler için ikaz işaretidir. Üreme devrelerinde de karşı cinsleri etkileyici özelliği vardır. Kuzeydeki porsuklar kış uykusuna yatarlar. Ilıman bölgelerde yaşayanlar yağlı vücutlarıyla kışın sakin bir hayat geçirirler.
Porsuk zararlı bir hayvan olarak tanındığından acımasızca avlanır. Köpeklerle takip edilerek ininde kıstırılır. Yuvasına duman gönderilerek çıkmaya mecbur edilir. Oysa porsuğun kimseye zarar vermeden hayatını devam ettirmesi en büyük özelliğidir. Kemiricileri ve zararlı birçok böcekleri avladığından, bahçıvan ve çiftçilere zarardan çok faydası vardır. Buğday tarlalarına bazan ziyan verdiğinden kötü yönde şöhret olmuştur. Kılından elbise fırçaları yapılır. Kuyruklu tüylerinden kaliteli traş fırçaları imal edilir. Kolaylıkla ehlileştirilebilir.
Amerikan porsuğunun çok ilgi çekici bir kabiliyeti vardır. Toprak üzerinde gezerken yer sincaplarının veya solucan gibi canlıların toprak altında bulundukları kısmı tespit edebilirler. Tam üzerlerinden bir kuyu kazarak onları yuvalarında avlar. Hesabında hata yaptığı pek enderdir. Dört ayağını birden kullanarak birkaç saniye içinde toprak altına girerek kaybolur. Köşeye kıstırıldığında kaçmaz. Keskin tırnakları ile kendini hırsla savunur.
Malaya porsuğunun bütün vücudu kahverengi veya siyahtır. Sumatra, Cava ve Borneo’da bol rastlanır. Gelincik porsuk (veya Borneo porsuğu) en küçük porsuk türüdür. Tünel kazabildiği gibi ağaçlara da ustalıkla tırmanır. Hint porsuğunun sırtı beyaz, karın ve ayakları siyahtır. Bala çok düşkündür. Kılavuz kuşu daldan dala atlayarak onu yabani arı kovanlarına götürür. Hint porsuğu balla karnını doyurduktan sonra, kılavuz kuşu kalanları ve balmumunu yer.
Porsuklar genellikle ilkbahar ve yaz aylarında eşleşir. Dişi 5-6 ay sonra yeraltı ininde 3-5 yavru dünyaya getirir. Yavrular ancak 2 ay sonra toprak yüzeyine çıkarak anneleriyle dolaşır. Yurdumuzda en çok Antalya bölgesinde porsuk avlanmaktadır.
Botanik
Porsuk çok yavaş büyüyen bir ağaçtır. Bütün Avrupa'da ve Akdeniz havzasında bulunur; yer yer, tek olarak yetişir; boyu 13 m'yi aşar; son derece uzun ömürlü olduğu için iyice irileşebilir; gövdesi dik, çevresi oluklu veya kabarık çizgili olur. Esmer damarlı kırmızı-kestane rengindeki odunu marangozlukta, heykel ve torna işlerinde kullanılır. Sivri uçlu, yassı yaprakları uzun süre dökülmez ve taraklı köknarınkini andırır, fakat rengi daha koyu yeşildir, yaprakların alt yüzünde, köknarınkindeki iki beyaz çizgiden farklı olarak iki tirşe çizgi bulunur. Taze sürgünlerinde olduğu gibi bu yapraklarda da zehirli bir alkaloit vardır. Bahçelerde porsuğa budama yoluyle istenilen her türlü şekil verilir. Porsuk batıda mezarlıklarda, ölülere saygı için yetiştirilen ağaçlardandır.
alicebobby - 11 ay önce