ikonuna tıklayınız.
Tibet
İngilizce Tibet kelimesinin İspanyolca karşılığı.s. El Tíbet
Tarihi
Tibet'in bilinen tarihi M.S. 520 yılında bir kabile reisi olan Songstan Campo'nun, Tsangpo Nehri vadisinde bir krallık kurmasıyla başladı. Kısa zamanda güçlenerek Çin için bir tehlike haline geldi. Daha sonraları da güçlenmeye devam eden Tibet, 8. yüzyılda Orta Asya'nın bir güç merkezi oldu.Daha sonraki yıllarda ortaya çıkan iç karışıklıklardan dolayı zor durumda kalan Tibet'i dış tesirlerden etrafını çevreleyen dağlar korudu. Fakat 13. yüzyılda Moğollar ülkeyi istila edince, 1270'te Moğol Hakanı Kubilay Han, Çin İmparatoru oldu ve Lamanizmi resmi din olarak kabul etti. Bunun üzerine Tibet asırlarca Çin'in himayesi altında, burada bulunan “Lama” adı verilen din adamları tarafından yönetildi.
1904 senesinde İngiltere ile Tibet arasında ortak ticaret antlaşması imzalandı. 1913-1914 senelerinde Çin, Tibet ve İngiltere'nin katıldığı üçlü bir konferans yapıldı ve ülkeler arasındaki münasebetler gözden geçirildi. Bu konferansın sonunda Mc Mahon adıyla bilinen Tibet'le Hindistan arasındaki sınır hattı tespit edildi.
1950 senesine kadar Tibet, Dalai Lama tarafından bağımsız bir devlet olarak yönetildi. 1950'nin Eylülünde Çin Ordusu Tibet'e girdi ve yapılan bir antlaşmayla Tibet, Çin'in kendi kendini yöneten bir bölgesi oldu. Çin ülkenin her işine karışıyordu. Bunun üzerine 1959'da Çin baskısından kurtulmak isteyen Tibetliler, isyan ettiler. Çin tarafından kısa zamanda bastırılan ayaklanmayla alakası olan Dalai Lama, Hindistan'a kaçtı. Soyluların ve ibadet yerlerine ait olan mal ve araziler Çin yönetimi tarafından devletleştirildi. Tarım kollektif olarak yapılmaya başlandı. Budacıların toplu halde ibadet yapmaları yasaklandı. 1980'den sonra Çin yönetimi bölgedeki baskısını yumuşatarak bazı dini ibadet ve törenlerin yapılmasına müsade etti. Ekonomik reformlara gitti.
Bu tarihten (1959'dan) itibaren Tibet hükümeti dağıtılarak Tibet'in yönetilmesi, Pekin hükümetinin eline bırakıldı. Bugün hala aynı durum devam etmektedir (1994).
Fiziki Yapı
Dünyanın en yüksek dağlarıyla çevrili olan yüksek Tibet Platosunun ortalama yüksekliği 4500 metredir. Yüzölçümü yaklaşık 1.300.000 km2 olan ülke, kuzeyde Kunlun Dağları, güneydeyse Himalaya Dağlarıyla çevrilidir. Batıda Kunlun ve Himalayalar arasında Karakurum dağ silsileleri vardır. Himalayalarda bazı doruklar 6100 m'yi geçer. Doğudaysa diğer bölgelere nazaran daha alçak dağlar vardır. Tibet'in üç büyük nehri olan Yangtze, Mekong ve Sahveen doğudaki alçak dağları paraleller halinde keser.Tibet Platosu; Tsanpo Vadisi, Chang Tang ve Khanı olmak üzere üç büyük bölgeye bölünmüştür. Tsangpo Vadisi ekonomik, kültürel, dini ve politik bakımlardan Tibet'in merkezidir. Kuzey Ovası adı da verilen Chang Tang bölgesiyse en yüksek bölgedir. Bu bölgenin havası soğuk ve sert olup birçok buz gölü vardır. Tibet'in doğu tarafına Kham adı verilir. Kham bölgesi diğer bölgelerden daha fazla yağmur aldığından bu bölge geniş ormanlık alanlara ve zengin mineral kaynaklarına sahiptir.
İklim
Tibet'in büyük bir bölümünde senenin tamamı soğuk ve kuru geçer. Bazı istisna haller hariç ülkenin senelik yağış ortalaması 2500 mm civarındadır. Sert rüzgarlar, tipi ve kar fırtınaları bu bölgeye hastır. Ülke sıcaklığı ortalama olarak yazın 32°C kışın ise -40°C'dir. İklim, yükseklik ve dağların pozisyonuna göre değişir. Aynı bölgede bile ısı bir yerden başka bir yere göre değişiklik arz eder.Doğal Kaynakları
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Tibet'in yağmuru bol bir bölgesi olan Kham geniş ormanlarla kaplıdır. Yabani hayvanlardan büyük panda, yabangeyiği, yabanöküzü Tibet'in büyük bölümüne yayılmıştır.Madenler: Tibet'te bulunan başlıca madenler kömür, tuz, boraks, altın ve demirdir.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Bölgenin nüfusu iki milyon civarındadır. Tibetliler Moğol ırkına mensupturlar. Halkın hemen hepsi Lama budizmine bağlıdırlar. Bölgenin resmi dili Tibet dilidir. Bu dil Tibeto-Burmese ailesine bağlı olup, Tibet alfabesi eski bir Hint dili olan Sanskritçe üzerine kuruludur.Tibet'in önemli şehirleri başşehir Lhasa, Shigatse ve Gyangtse'dir.
Ekonomi
Tibet bir tarım ülkesidir. Halkın büyük kısmı tarımla uğraşır. En çok üretilen sebze ve ürünler, buğday, arpa, bezelye ve fasulyedir. Tarımın yanında hayvancılık da önemli bir yer tutar. En önemli hayvanı katıra benziyen yak'tır. Bu hayvanın etinden ve derisinden faydalanılır. Ayrıca koyun, keçi, katır, deve ve at yetiştiriciliği yapılmaktadır.Son zamanlarda demir işçiliği ve oymacılık sanatlarına önem verilmiş. Halkın bir kısmı bu kesimde çalışmaya başlamıştır. 1950 senesinden beri ülkenin en önemli endüstrisi kömür ocaklarıdır.
Tibet kürk, yün ve deri gibi mallar ihraç ederken çay, pirinç, pamuklu maddeler ve ev eşyaları ithal eder.
Ulaşım: Ülke topraklarının ulaşıma imkan vermemesi yüzünden bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Son zamanlarda birkaç bin kilometrelik otoyol yapılmış, bölgeyi Çin'in diğer bölgelerine bağlayan bir tren yolu ve hava ulaşım şebekesi kurulmuştur. Tibet'le Pekin arasında 1956'dan beri hava ulaşımı yapılmaktadır. Posta ve telgraf hizmetleri çok sınırlıdır.
