Maddeleri
Tamamı 34 madde olan Paris barış antlaşmasının getirdiği başlıca hususlar şunlardı :- Taraflar savaş sırasında işgal ettikleri toprakları iade edeceklerdir.
- Osmanlı Devleti Avrupa devletler topluluğunun bir üyesi olacak, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı Avrupa devletlerinin ortak garantisi altına konacaktır.
- Osmanlı Devleti ile antlaşmayı imzalayan devletlerden biri veya birkaçı arasında anlaşmazlık çıkarsa, taraflar kuvvet kullanmadan önce, diğer imzacı devletlerin aracılığını kabul edeceklerdir.
- Osmanlı padişahının 28 Şubat 1856`da ilan ettiği "Islahat Fermanı" devletlere tebliğ edilecek ve devletler de bunu kabul edeceklerdir. Bu ferman, ilgili devletlere, Osmanlı Devleti`nin iç işlerine karışma hakkı vermeyecektir.
- Boğazların kapalılığını öngören 1841 Boğazlar Sözleşmesi esaslarının devamlılığı kabul edilecektir.
- Karadeniz tarafsız olacak ve askerlikten tecrit edilecektir. Karadeniz`deki tüm tersaneler yıkılacak ve hiçbir devletin donanması bulunmayacaktır.
- Tuna`da ulaşım serbestisi yeniden kurulacak ve bunu sürekli kılmak için antlaşmayı imzalayan devletlerin temsilcilerinden bir "Tuna Komisyonu" kurulacaktır.
- Eflak ve Boğdan`a muhtariyet verilecek ve muhtariyet devletlerin ortak garantisi altına alınacaktır. Her iki eyaletin de birer meclisi olacak ve hiçbir devlet Eflak ve Buğdan`ın iç işlerine karışmayacaktır.
- Sırbistan`ın daha önce Osmanlı Devletlinden almış olduğu hak ve imtiyazlar devletlerin ortak garantisi altında olacak ve Osmanlı Devleti izinsiz olarak Sırbistan`a askeri müdahalede bulunmayacaktır.
Sonuçları
- Antlaşmanın Avrupa için önemi, Rusya tarafından bozulan uluslararası dengenin tekrar tesis edilmesidir.
- Osmanlı Devleti açısından ise: Başlangıçta Rus tehlikesi bertaraf edildi; Osmanlı Devleti, devletler genel hak ve hukukundan faydalanma imkanı elde etti; Avrupa konseyine girme hakkını kazandı. Ancak, toprak bütünlüğü ve bekası Avrupa büyük devletlerinin kefilliği altına girdi. Karadeniz`de Rusya ile aynı muameleye tabi tutulması haksızlık olarak ortaya çıktı. Keza devletin tamamen bir iç meselesi olan Islahat Fermanı`na antlaşma metni içinde yer verilmesi, müteakip yıllarda iç işlerine müdahale zemini hazırladı.
- İngiltere, Akdeniz ve Hindistan`a giden ticaret yollarını güvenceye aldı. Özellikle Rus Karadeniz donanmasının yok edilmesi, İngiltere`nin sömürgeleri ve Akdeniz ticareti için değerli bir garanti oldu.
- Fransa`da İngiltere gibi ekonomik çıkarlar elde etti. Doğu Akdeniz`e yönelik Rus tehlikesi bertaraf edildi ve Napolyon döneminde Fransa`ya karşı kurulmuş olan devletler cephesi parçalanmış oldu.
- Piyemonte, İtalya Birliği konusunu Avrupa siyasetinin gündem konusu olmasını sağladı.
- Rusya, kuvvetli bir devlet olduğunu kanıtladı. Osmanlı Devleti konusunu ileri bir döneme erteledi.
Paris Antlaşması ile yeniden kurulan uluslararası denge 1870`de Prusya`nın Fransa`yı mağlup etmesi ve Alman Milli Birliği`nin kurulmasına kadar devam etti. Bu tarihten itibaren Avrupa`da Alman üstünlüğü dönemi başladı.
