Türkçe Bilgi: Muş (merkez)

} } Türkiye | altbölüm_türü2 = Bölge | altbölüm_adı2 = Doğu Anadolu | altbölüm_türü3 = Bölüm | altbölüm_adı3 = Yukarı Murat-Van Bölümü | altbölüm_türü4 = İl | altbölüm_adı4 = Muş | kuruluş_tarihi = | yönetim_dipnotlar= | önder_türü = Belediye Başkanı | önder adı = Necmeddin Dede | önder_adı = Necmeddin Dede | önder_parti = AKP | önder_türü1 = Vali | önder_adı1 = Erdoğan Bektaş | önder_parti1 = | yüzölçümü_toplam_km2 = 2729 (merkez ilçe) | yüzölçümü_su_km2 = | nüfus_as_of = 2008 | nüfus_urban = 69.507 (kent merkezi) | nüfus_toplam = 168.817 | nüfus_not = (TÜİK) | nüfus_metro = | nüfus_yoğunluğu_km2 = 1.6 | nüfus_yoğunluğu_urban_km2 = | nüfus_yoğunluğu_metro_km2 = | nüfus_metro = | zaman_dilimi = DAZD | utc offset = +2 | zaman_dilimi_DST = DAZD | utc_offset_DST = +3 | utc offset DST = +3 | latd = 39| latm = 52| lats = | latNS = N | longd= 32| longm= 52| longs= | longEW= E | rakım_m = 1400 | posta_kodu = 49000 | alan_kodu = 0436 | website = Yapım aşamasında. }} Muş şehri, Muş ilinin merkezi olan ve ile ismini veren şehirdir. Ayrıca Muş ilinin merkez ilçesidir. Muş şehri, Muş ilinin batısında yer almaktadır. Çavuş Dağı'nın kuzeydoğu eteklerinde kurulmuş olan kentin tarihsel çekirdeği kalenin çevresidir. İstasyonun yer aldığı Muş Ovası'na doğru sekiler halinde gelişen kentin eski ve yeni kısımları arasında 200 metre yükseklik farkı vardır. Muş ovası'nın kenarında kurulan bu Doğu Anadolu şehri, lalesi ve üzümü ile tanınır. Kent ve daha çok il Selçuklu dönemi eserleri; Malazgirt Savaşı ve Alparslan ile özdeşleşmiştir. Muş şehri, 1929 yılında Bitlis vilayetinden ayrılarak müstakil bir il olarak, il merkezi konumu haline gelmiştir. 2008 yılı itibariyle merkez nüfusu 70 bin dolaylarındadır. Coğrafi açıdan, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Murat-Van Bölümü içerisinde yer alır. Muş ili ve şehri ayrıca Doğu Anadolu Bölgesi Kalkınma Projesi içinde yer almaktadırhttp://www.dpt.gov.tr/bgyu/bkp/dap.html. Muş merkez ilçesi, kuzeyden Varto; doğudan Bulanık, Hasköy ve Korkut ile komşudur. Malazgirt ilçesi ile sınırı yoktur. Solhan ve Kulp ile de sınırdaştır. Kökenbilim Muş isminin nereden geldiğine yönelik farklı tezler vardır. Ancak bunlardan en çok kabul göreni, Muşkilerden geldiğine yönelik olanıdır. Trakya'dan Ege'ye girip oradan Anadolu'ya giren Muşki kavmi, Muş güneyi dağlarında barınmışlar ve kuvvetli bir ihtimalle de bugün Kızıl Ziyaret tepesinde bulunan kaleyi de onlar yapmışlardır. Bu kale daha sonra Kanuni Sultan Süleyman tarafından yıkılmıştır. Muş çevresinde bulunan birçok tarihi eserde Muşkilerin alameti olduğu söylenen yonca kabartmasına rastlamak mümkündür. Tarihçe Asur kaynaklarına göre Muş yöresi M.Ö. 13. yüzyılda Urartulara bağlı Nairi ülkesinin sınırları içerisindeydi. Daka sonraki kaynaklarda Taron adıyla geçen yöre sırasıyla İskit, Med, Pers, Makedon, Selevkos, Roma, Part, Arsakes ve Bizans yönetiminde kaldı. Birkaç kez Romalılar ile Partlar ve Bizanslılar ile Sasaniler arasında el değiştirdi. Daha sonra Emevilerin ve Abbasilerin egemenliğine girdi. Daha sonra göçebe Türkmen topluluklar yöreye yerleşmeye başladı.Türkiye İller Ansiklopedisi, 2. Cilt, Milliyet Yayınları, s. 296 Türkmenler geldiğinde yörede Ermeniler ve Kürtler vardı. Malazgirt Savaşı'ndan sonra Selçuklu toprağı haline gelen Muş kenti, Sökmenoğulları (Ahlatşahlar) daha sonra da Eyyubiler egemenliğine girdi. Şehir 13. yüzyılda Anadolu Selçuklularınca imar edildi. Kısa süre sonra Moğollar (İlhanlılar) tarafından yağmalanan şehir daha sonra da Timurlularca yağmalandı. Karakoyunlu ve Akkoyunlu egemenliğinin ardından kısa süre Safevilere bağlanan kent, Safevilerin karşısında yer alan Şerefhanların etkisiyle 1514'de Osmanlı egemenliğine girdi. 19. yüzyıl sonlarında Bitlis vilayetine bağlandı. Osmanlı döneminde nüfusun büyük çoğunluğunu Ermeniler oluşturuyordu. 1916-1917 yılında Rusların ve Ermenilerin nüfuz bölgesi olan şehir, Ermeni tehcirine sahne oldu. Kurtuluş Savaşı sırasında 1920 yılında yörede Hallo Ayaklanması yaşandı. Bu olaylardan sonra 1924 yılında şehir, il merkezi yapıldı. Daha sonra Şeyh Said Ayaklanması yaşanan yörede, kısa süreliğine tekrar Bitlis'e bağlanan şehir, 1929'da tekrar il merkezi oldu. Nüfus 2008 Yılı

Nüfus

Sayımına göre İl merkez nüfusu 69.507, toplam il nüfusu ise 500 bin civarındadır. Ortalama yıllık nüfus artış hızı % 2.07 olan Muş'ta, nüfus yoğunluğu kmÂ²'de 55 kişidir. Toplam nüfusun % 65'i kırsal alanda, %35'i de şehirde yaşamaktadır. 19. yüzyılın sonlarında çoğunluğunu Ermeniler'in oluşturduğu şehirin nüfusu 27 bin civarındaydı. Savaşlar ve kıtlık nedeniyle sürekli azalan bir nüfus seyri izleyen şehirin 1950'deki nüfusu 7.050'ydi. 1955'te 10.888'e, 1965'te 15.687'e, 1970'te 23.058'e yükselmiştir. Aniden yükselişe geçmesinin nedeni il merkezi olması nedeniyle ilçelerden ve özellikle Varto'dan gelen göçlerdir. 1980'de şehir nüfusu 40 bini, 1990'da 45 bini, 2000 de de 67 bini aştı. Bu kadar hızlı nüfus artışının sebebi yine kırsaldan gelen göçtür. 2007 sonunda nüfus 70 bine yaklaşmıştır. Ekonomi Muş kenti, ekonomik açıdan geri kalmış şehirlerdendir. İklimsel ve coğrafi özellikler sebebiyle ekonomik gelişme gösterememektedir. Muş ilinde sanayi gelişmemiştir. Kent ekonomisinde sanayi ve ticaret tüm sektörün %10'unu, hizmet sektörü ise %70'ini oluşturmaktadır. Merkez köyler de katıldığında hizmet sektörü yerini tarım sektörüne bırakır. Merkez ilçe genelinde ekonomik yapı temelde tarım ve hayvancılıka dayalıdır ve halkın büyük kısmı kırsal alanda yaşadığı için, merkez ilçe nüfusu düşüktür. Tarım ve hayvancılık da büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapıldığı için verim çok düşüktür. Muş ovasında yetiştirilen ürünler, şekerpancarı, nohut ve tahıldır. Bunun yanında tütün üretimi de yapılmaktadır. Muş†˜ta kişi başına düşen gelir 578 Dolar'dır. Karasal ve sert bir iklime sahip olan Muş kentinde, hayvancılığa dayalı sanayi geliştirilmesi ve üniversiteye önem verilmesi planlanmaktadır. Ancak hayvancılığın geliştirilmesi ve hayvancılıktan verim alınması için çalışmalar yapılması da gündeme gelmektedir. Kurulan Muş Alparslan Üniversitesi'nin kente canlılık katması beklenmektedir. Şeker fabrikası bölgenin önemli sanayi tesisidir. Süt ürünleri, un, yem, çivi ve tel fabrikası yanında kırsal kesimdeki el tezgahlarında dokunan halılar ekonomiye katkıda bulunur. Eğitim Şehirde Muş Alparslan Üniversitesi faaliyet göstermektedir. Özellikle Ön-lisans programlarında kontenjanları fazla olup fakülteleri yeni açılmıştır.

Eğitim

Fakültesi Fen Edebiyat Fakültesi ile İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi kurulmuş olup 500'e yakın öğrencisi vardır. Kültür Muş lalesi, şehrin önemli tanıtım objesidir. Muş lalesi, Muş'un Türkiye çapında markalaşmasına öncülük eden bir kültürel değeridir. Muş lalesi Nisan sonu ile Mayıs başlarında çiçek açar ve 15 günlük kısa bir ömrü vardır. Bu dönem zarfında Muş ve çevresi görülmeye değerdir. Her yıl Mayıs ayında festival düzenlenir. Muş üzümü de meşhur ürünüdür. Üzümcülüğün gelişmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Muş yöresi, Halkoyunları açısından halay bölgesine girer. Tipik Doğu Anadolu halay oyunları bu yörede de görülür.

Şehirdeki Tarihi Mekanlar

Kent merkezinde çokça eski eserlere rastlamak mümkündür. Yıldızlı Han, Muş kent merkezinde yukarı çarşıda yer alır. 1307'de yapıldığı kayıtlara geçmiştir. Selçuklu dönemi eseridir. Bir bölümü yıkılmıştır. Aslanlı Han diğer bir Selçuklu eseridir. Bu hanın yanında Alaeddin Bey Çeşmesi ile Alaeddin Bey camisi yer alır. Alaeddin Bey Hamamı ve Ulu Cami ile Hacışeref Camisi diğer eski camilerindendir. Şehir merkezinde önemli türbeler de vardır. İbrahim Samidi ve Şeyh Muhammed-i Mağribi gibi. Şehir silüetine, Alaeddin Bey damgasını vurmuştur. Merkez ilçede bulunan diğer kültürel varlıklar şunlardır; Dere Kilisesi, Surp Karabet Manastırı, Hasbet Kalesi, Mercimek Kalesi, Muşet Kalesi, Alaeddin Cami, Hacı Şeref Cami ve Şadırvanı, Muş Ulu Camii, İbrahim Samidi Türbesi, Kesik Baş Türbesi, Şeyh Halil Türbesi, Şeyh Muhammed-i Mağribi Türbesi, Alaeddin Bey Hamamı, Dere Hamamı, Arslanlı Han, Yıldızlı Hanı, Alaeddin Cami Çeşmesi, Murat Köprüsü. Mercimek Kalesi Höyüğü de Merkez İlçede bulunan kültürel varlıklar içerisindedir. Murat Irmağı Köprüsü 1977'de yapılmış olup Muş-Varto yolu üzerindedir. 12 gözlü olup 143 metredir. Surpda bulunan kilise ise yıl içindeki günleri simgelediği yönünde bilinen 360 odadan oluşmaktadır. Sivil Mimarlık örneği yapıları ise, Anadolu Lisesi ve Atatürk İlkokulunun binaları örnek gösterilebilir. Öte yandan, Tahsin Saraç Evi bir diğer örnektir.

Doğal güzellikler

Muş kenti ve çevresi doğal güzellikleri de olan bir kenttir. Kış aylarında yerden kalkmayan kar örtüsünün beyazlığı ile ilkbahar ve yaz aylarında toprağın canlanması yöreye ayrı bir güzellik katmaktadır. Merkez ilçedeki Kızıl Ziyaret Tepesi, Kale Parkı, Mongok Parkı, Karni Deresi çevresi, Arıncık Regülatörü, Karasu Regülatörü görülmeye değerdir. Ulaşım Van ve Bitlis'i batıdaki Buğdan Geçidi üzerinden Bingöl'e bağlayan karayolu şehirden geçer. Bu yol bir noktada Hınıs üzerinden Erzurum'a bağlanır. }}; text-align:center" |+ Mesafe Cetveli (km) ! Adana ! Ankara ! Bingöl ! Erzurum ! Diyarbakır ! İstanbul ! İzmir ! Trabzon |- | 747 | 1.015 | 114 | 246 | 259 | 1.422 | 1.563 | 547 |- | colspan="14" style="text-align:center;font-size:90%;"|Kaynak: Karayolları GM |} Şehire demiryolu ile ulaşmak da mümkündür. Buradan Vangölü Ekspresi geçer. } Dış bağlantılar * Muş Valiliği * Muş Alparslan Üniversitesi * Muş Milli
Eğitim
Müdürlüğü * Muş Belediyesi * Muş Hakkında Her Şey * Muş Resimleri * Muş Yöresi Halk Oyunları
Kaynaklar
Vikipedi

Muş (Merkez)

Nüfus

Eğitim

Şehirdeki Tarihi Mekanlar

Doğal güzellikler

Eğitim

Kaynaklar

Muş

Aydoğan, Muş

Bilek, Muş

Ağıllı, Muş

Kırköy, Muş

Kayaşık, Muş

Ilıca, Muş

Boyuncuk, Muş

Muş (Merkez)

Muş (Merkez) Hakkında Detaylı Bilgi

Nüfus

Eğitim

Şehirdeki Tarihi Mekanlar

Doğal güzellikler

Eğitim

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Muş

Aydoğan, Muş

Bilek, Muş

Ağıllı, Muş

Kırköy, Muş

Kayaşık, Muş

Ilıca, Muş

Boyuncuk, Muş