Türkçe Bilgi: I. Peloponez Savaşı

I. Peloponez Savaşı, MÖ 460 – 446 yılları arasında, Sparta'nın başat güç olduğu Peloponez Birliği ile Atina İmparatorluğu ve bazı müttefikleri arasında gerçekleşen bir dizi muharebedir. Bu çatışmalara yer yer başta Thebai olmak üzere Sparta müttefikleri ve Atina tarafında Argos da katılmıştır. Savaş, görünürdeki birkaç nedene bağlanmaktadır. Bunlar, Atina'nın kent ile liman arasında "uzun duvarlar" olarak adlandırdığı surları inşa etmesi, Attika'daki Megara kentinin Peloponez Birliği'nden ayrılması ve Atina İmparatorluğu'nun gelişmesinden Sparta'nın duyduğu tedirginlik olarak verilmektedir. Savaş MÖ 460 yılında Oenoe Muharebesi'yle başlamıştır. Atina savaşın ilk evrelerinde üstün donanması sayesinde denizde bazı başarılar elde etmiştir. Kara muharebelerinde de başarılı sonuçlar elde ettiler. Bununla birlikte MÖ 457 yılında Sparta ve müttefikleri karşısında Tanagra Muharebesi'nde yenilgiye uğradılar. Ancak bir Atina karşı taarruzuyla Boeotia kuvvetleri Oenophyta Muharebesi'nde ezici bir yenilgiye uğratıldı. Ardından Atina kuvvetleri Thebai hariç olmak üzere tüm Boeotia topraklarını istila etmiştir. Daha sonra Atina Aegina donanmasını yenerek kenti kuşattı, düşürdü ve Mora Yarımadası kıyılarını yakıp yıkarak savaştaki durumunu sağlamlaştırmıştır. Ancak Atina'nın Mısır'a gönderdiği donanma ve ordunun MÖ 454 yılında yenilgiye uğraması durumu Atina açısından kötüleştirmiştir. Bunun üzerine Sparta ile beş yıllık bir ateşkes antlaşması yapılmıştır. Bu ateşkes süresinin sona ermesinin ardından MÖ 448 yılında savaş, II. Kutsal Savaş'la yeniden başlamıştır. Daha sonra MÖ 446 yılında Boeotia ayaklandı, Atina kuvvetlerini Koronea Muharebesi'nde yenilgiye uğratarak yeniden bağımsızlığını kazandı. I. Peloponez Savaşı, Atina ile Sparta arasında, Otuz Yıl Barışı olarak bilinen bir barış antlaşmasıyla sona erdirilmiştir. Antlaşma MÖ 446 – 445 kışında yapılmıştır. Bu antlaşmanın hükümlerine göre her iki taraf da kendi topraklarına çekilecektir. Atina denizde hakim durumunu sürdürürken Sparta da karada hakim durumda kalmıştır. Savaş sonunda Megara Peloponez Birliği'ne dönmüştür. Aegina ise Attik Delos Birliği'nin vergisini ödeyen otomon bir üyesi oldu. Peloponez Birliği ve Atina İmparatorluğu arasında yeniden, MÖ 431 yılında savaş başladı ve Atina'nın Sparta tarafından işgal edildiği MÖ 404 yılına kadar sürdü. Sonuç, Attik Delos Birliği'nin dağılması ve Atina İmparatorluğu'nun yıkılmasıydı. Antik kaynaklar Hem I. Peloponez Savaşı hem de esas Peloponez Savaşı ya da II. Peloponez Savaşı konusunda günümüzde ulaşan temel antik kaynak Atinalı tarihçi Tukididis'in günümüzde "History of the Peloponnesian War" adıyla bilinen çalışasıdır. Ancak bu çalışma ihtiyatla okunması gereken bir tarih çalışması olarak kabul edilir. Bu ihtiyatla karşılamanın nedeni, Tukididis'in dönemin bazı kişilerine yakınlık duyarken bazılarına antipati beslemesi olarak gösterilir. Diğer kaynaklar arasında Herodot, Diodorus, Aristoteles ve Plutarkhos sayılabilir. Genel Çerçeve Atina imparatoluğu ile Sparta'da dahil olmak üzere Peloponez Birliği'ne bağlı kent devletleri arasında MÖ 460 – 446 yılları arasında gerçekleşen muharebler günümüz araştırmacıları tarafından I. Peloponez Savaşı olarak tanımlansa da, bir savaşta olması beklenen bütünlüğü vermedikleri de ileri sürülmektedir. Bu bağlamda Sparta'nın bu süre içinde sadece zaman zaman Atina ile savaşa giriştiği görülür. Yine de Atina ile Korint arasında deniz ticareti rekabeti dolayısıyla ortaya çıkan sürtüşmeler I. Peloponez Savaşı'ndan sonra da devam etmişti. Bilindiği gibi Peloponez Birliği'nde deniz ticaretine açılan tek kent devleti Korint'tir. Atina'nın, geçmişten gelen deniz ticaret ağı ile Attik Delos'un sağladığı olanakları birleştirmesi sonucu, Korint ile rekabetinde deniz ticaretinin yayılmasında üstünlük sağlaması kaçınılmazdı. Argos topraklarında MÖ 460 yılında gerçekeşen Oenoe Muharebesi'ni I. Peloponez Savaşı kapsamında ele alan yayınlar vardır. Muharebede Sparta kuvvetleri, Atina ve Argos kuvvetleri karşısında yenilgiye uğramıştı. Bununla birlikte Haliea Muharebesi'ni ilk muharebe olduğu görüşü de vardır. Savaşa devam etmekten yana olan Atina, Batı Anadolu ve Ege Adaları'nın kent devletleriyle, mücadeleye devam etmek için Attik Delos Birliği'ni MÖ 478 yılında oluşturmuştur. Atina Birlik'in askeri liderliğini üstlendiği gibi mali olarak yönetiminin de üstüne almıştı. İzleyen yıllar, Pers garnizonlarına ve donanmasına karşı Attik Delos Birliği'nin başarılı taarruzlarıyla geçmiştir.

Atina'nın Yunanistan politikasında değişim

Pers İmparatorluğu'na karşı savaşı sürdürmek konusunda ayrı düşseler de bir süre için Sparta ile Atina arasında dostça ilişkiler hüküm sürmüştür. Sparta karşıtı politikanın en bilinen isimlerinden olan Themistokles MÖ 470'li yılların başlarında Atina'dan sürgün edilmiştir. Themistokles daha sonra İran'a kaçmak zorunda kaldı. Bu ortamda iki kent devleti arasında bir yakınlaşma politikasını savunan Kimon etkili olmaya başlamıştır. Spartalılarla da iyi ilişkiler geliştirmeyi başarmış, Spartalılar tarafından Sparta dostu olarak tanınmıştı. Tüm bunlara karşın Sparta, MÖ 465 yılıındaki Taşoz Ayaklanması sırasında Attika'yı istila etmeye karar vermişti. Ancak MÖ 464 yılındaki, evlerin çok büyük bölümünün yıkılmasına ve binlerce insanın ölümüne neden olan bir depremin hemen ardından köle helotlar ve Sparta hakimiyetindeki Messinialılar vuruşarak İthome Dağı'na sığınmışlardı. Sparta'nın bu insanları yeniden kontrol altına almak için savaşa girişmesi gerekmişti. Dolayısyla bu beklenmedik olaylar, Attika'nın istilası için kuvvet ayırmasına olanak vermedi. Sparta'daki helot ayaklanması ve bunun ardından gerek duyulan İthome Dağı Kuşatması, neticede olayların akışını savaş yönüne çeken etmenlerden biri olmuştur. Ayaklanmayı bastırmakta yetersiz kalan Sparta, MÖ 462 yılında tüm müttefiklerini, özellikle de Atinalıları, Pers istilası sırasında oluşturulan ve halen geçerli olan Grek İttifakı bağlarını da izleyerek yardıma çağırmıştı. Ancak Atina kuvvetlerinin ya tutumları ya da görünüşleriyle ilgili bazı nedenlerle Spartalılar, diğer kentlerden gelen yardımcı kuvvetler kalırken sadece Atina ordusunun geri gitmesini istemişlerdir. Gerekçe bildirilmemiş, sadece kendilerine ihtiyaç olmadığı söylenmiştir. Tukididis Spartalıların, Atinalıların atılgan, cesur ve devrimci karakterlerinden endişe duyduklarını yazmaktadır. Zaten başını Efialtes'in çektiği muhaliflerinin ağır baskısı altındaydı. Sonuçta Kimon on yıl için sürgüne gönderildi. Atina politik yaşamını birincil olarak etkileyen kişi artık Kimon'un tam tersi bir tutum içindeki Perikles'di. Bu ortamda Sparta'nın tutumu düşmanlık olarak değerlendirildi ve karşılıklı alınan tavırlar durumu hızla savaşa götürdü. Atina, bir yandan Pers İmparatorluğu, diğer yandan da Peloponez Birliği ile savaşı sürdürmek kararındaydı. Sonuçta Atina Grek İttifakı'yla bağlarını kopardı.

Atina'nın Yunanistan'daki ittifakları

Perikles'in Atina'nın politikasını belirleyen kişi olduğu MÖ 461 yıllından bir yıl sonra, MÖ 460 yılında Megara ile kurulan ittifak özellikle önemliydi. Megara, tarımsal kaynakları sınırlı, ekonomisi daha çok tilcarete dayanan bir kent devleti olmakla, esasen Atina'nın ticaretteki bir rakibiydi. Ancak bu ittifak Atina için Mora Yarımadası'nın kara yaklaşımını güvenlik altına alıyordu. Dahası Megarid'in Korint Körfezi kıyılarındaki limalarını kullanabilmek sayesinde Korint'in etki alanında bir yarma oluşturmaktaydı. Fakat politik etkileri en başat olan, Argos ile ittifaktır. Atina'nın uzun süredir Sparta ile rekabet halindeki bu kent devletiyle ittifakı, Grek dünyasını birbirine hasım iki kampa ayırmış olmaktadır. Üstelik Atina sadece Uzun Duvarlar'ı inşa etmekle kalmıyor, dönemin tanınmış mimarı Miletli Hippodamus'a Pire'nin plankarelere bölünmüş bir kent planını hazırlatıyordu. Günümüz araştırmacıları bu açıklamayı, Sparta'da savaş yanlısı bir hizibin bulunduğuna bir işaret olarak görme eğilimindedirler. * Atina'nın özellikle Argos ve Megara kent devletiyle kurduğu ittifaklar da olayların akışını sıcak bir çatışmaya doğru sürüklemiştir. Megara ittifakı Atina'ya Korint Körfezi'nde kolayca ulaşabileceği limanlar sağlamakla Korint'in batıya uzanan deniz ticaretine rakip olmasını sağlamıştır. Bu durumda Korint de Atina'ya karşı şiddetli bir hınç oluşmuş ve her ne kadar helot ayaklanmasına karşı yürütülen Ithome Dağı Kuşatması için birlik göndermediyese de onu Sparta'dan destek sağlamaya itmiştir. Böylece Atina güçlerini iki cephede, hem Yunanistan'da hem de Doğu Akdeniz'de savaşa sokmuş oldu. Doğu Akdeniz'de harekattaki amaç, buradaki Fenike deniz ticaretini ele geçirmekti. Mısır'a gönderilen Atina kuvvetlerini taşıyan Atina donanması Nil Deltası'na girmiş ve buradaki ayaklanma güçleriyle birleşmişlerdi ve başlarda duruma hakimdiler. Öncelikle bu güçleri bölmeyi amaçlayan Pers Kralı I. Artaserhas Megabyzus'u, Attika'yı istila etsinler diye Sparta'ya göndermiştir. Bu durumda Atina'nın Mısır'daki kuvvetlerini geri çekmek zorunda kalacağı düşünülüyordu. Megabyzus'un yanında bu işte kullanacağı yeterince para vardı. Tukididis'in anlatımına bakılırsa bu parayla Sparta'da istenilen sonucu elde edilemediği anlaşılıyor. Bu strateji işe yaramayınca Artaserhas, General Megabazus (Megabyzus ile karıştırlmamalıdır) komutası altında bir orduyu Mısır'a göndermiştir. General Megabazus komutası altında güçlü bir Pers ordusu, Memfis Muharebesi'nde Atina ve ayaklanma kuvvetlerini yenilgiye uğramıştır. Muhtemelen Mısır kuvvetlerini tümüyle imha etmişti, fakat Atina kuvvetleri Menfis dışına çekilmeyi başarabildiler. Burada imha edilen gemiler seferin başlarında Mısır'a gönderilen 200 geminin tümü değildi, ama en azından 40 gemi olmalıdır. Ayrıca tüm donanım ve çok sayıda asker de kaybedilmiştir. Tukididis Mısır Seferi'nin altı yıl sürdüğünü yazmaktadır. Buna göre Mısır'daki Atina kuvvetlerinin kesin yenilgisi MÖ 454 yılına denk gelmektedir. Atina'nın önemli kaynakları, Mısır seferinin altıncı yılında ard arda uğranılan bu yenilgiler sonucunda birden bire tıkanma noktasına gelmiştir. == Muharebeler Atina üstünlüğü dönemi Atina kuvvetleri birkaç Peloponez kent devletlerinden oluşan bileşik kuvvetler karşısında MÖ 460 ve 459 yılında önemli iki muharebe vermiştir. Karada Korint ve Epidaurus kuvvetleri karşısında Argolis Körfezi'nin doğu kıyılarındaki Haliea Muharebesi'nde yenilgiye uğrarken MÖ 459 yılında Ancak Saronik Körfezi'nde elde edilen bu başarı Atina için büyük bir sorun teşkil edecektir. Kendi durumu yönünden Atina'yı bir tehdit olarak gören Aegina, Peloponez'den ittifaklarının da desteğiyle güçlü bir filo oluşturarak Atina'ya karşı savaşa girmiştir. Yine de bir deniz muharebesinde, yetmiş Aegina ve Peloponez gemisini bordalayıp ele geçiren Atina Donanması parlak bir zafer kazanmıştır. Atina Donanması bu muharebenin ardından Leocrates komutasında Aegina'da karaya asker çıkarmış ve kent MÖ 459 yılında Atina'nın mevcut kuvvetlerinin Mısır'da ve Aegina'da çakılıp kalmasını değerlendiren Korint, Megarid'i istila etmiştir. Bu harekattan amaç, Aegina'daki Atina kuvvetlerinin, bu yeni tehdidi karşılamak için geri çekilmesini sağlamaktı. Atina ise Aegina'daki kuvvetlerinin geri çekmek yerine normal askerlerden daha yaşlı ve daha genç erkek nüfusu silahaltına alarak yeni bir kuvvet oluşturmuş, bu kuvveti Myronides komutasında Megara'ya sevk etmiştir. Burada gerçekleşen muharebede kesin sonuç alınamadıysa da Atina kuvvetleri durumlarını gün sonunda korumayı başarmışlardır. Oniki gün sonra Korint kuvvetleri saldırıya geçti. Ancak Atinalılar bir çıkış yaparak bu saldırı düzenini bozmuştur. Geri çekilen Korint ordusunun önemlice bir bölümü, peşlerinden gelen Atina kuvvelerinin de baskısıyla yanlış yönde ilerlediler. Sonunda etrafı hendeklerle çevrili bir özel mülk alanında sıkışıp kaldılar ve çıkış bulamadılar. Hafif piyadeyle çevreyi saran ve ağır piyadeyle cephe taaruzu yapan Atina kuvvetleri tarafından büyük ölçüde imha edildiler. Ancak Korint ordusunun büyük kısmı çekilmeyi başarmıştır. Savaşın ilk birkaç yılında Sparta herhangi bir askeri harekata girişmemiştir. Sparta birliklerinin savaşın başlarında bazı dar çerçeveli harekatlara girişmiş olmaları olasıdır. Fakat günümüze ulaşan hiçbir kaynakta bu konuda bilgi yoktur. Sparta'nın giriştiği ilk harekat MÖ 458 yılındadır. Ancak bu askeri harekat da doğrudan Atina'ya karşı bir harekat değildi. Atina'nın müttefiki Fokida, Doris topraklarına saldırmış ve bir kenti ele geçirmişti. Dorisliler etnik olarak Dor'du ve Sparta ile yakın bağları vardı. Bu durumda küçük yaştaki kral Pleistonax adına General Nicomedes komutasında, 500 Spartalı ve onbin diğer müttefik askerlerinden oluşan bir orduyla Korint Körfezi'nin karşı kıyısına destek kuvveti olarak gönderilmiştir. Bu Sparta ordusunun gelişi üzerine Fokida kuvvetleri geri çekilmiştir. Ancak bu sırada bir Atina filosu, Megaris'in batı kıyılarından Korint Körfezi kıyılarına gelerek Sparta ordusunun geri dönüş yolunu kontrol altına almıştır. Bunun üzerine Nicomedes ordusunu güneye, Boeotia içlerine götürmüştür. Bu şekilde hareket etmesine yol açan bir neden daha vardı. Atina'da demokrasiyi devirek siyasi iktidarı ele geçirmek ve Uzun Duvarlar'ın inşasına son vermek amacındaki bir siyasi hiziple gizli görüşmeler sürdürülmekteydi. Diğer yandan Yale Üniversitesi'nden Prof. Donald Kagan, General Nicomedes'in, Boeotia'yı Thebai liderliğinde birleştirmek için Thebai ile temas içinde olduğunu ileri sürmektedir. Ordusu ile Boeotia'ya geçmekle bunu sağlamaya yönelmiş olmalıdır. Bundan kısa bir süre sonra MÖ 458 yılında Atina'da demokrasiyi devirmek için bir komplonun hazırlıkları olduğu öğrenilmiş olabilir. Öte yandan Boeotia'da 12 bin kişilik Orduda bin kişilik bir Argos birliğinin yanı sıra Attik Delos Birliği'nden güçlü bir birlik de yer almıştır. İki ordu arasındaki MÖ 457 yılındaki Bu galibiyete karşın Sparta ordusu Attika'yı istila etmeye yanaşmadı ve Sparta'ya dönmek üzere Korint Kıstağı yönünde hareket etti. Atina Tanagra yenilgisinden sonra hareketlenmiş, 62 gün sonra Bu kuvvet Boeotia ordusu ile Oenophyta Muharebesi'nde karşılaşmıştır. Muharebe Atina kuvvetlerinin açık bir galibiyetiyle sonuçlanmış ve Thebai hariç olmak üzere tüm Boeotia ile Fokida ve Lokris istila edilmiştir. Fokida ve Lokris Attik Delos Birliği'ne katıldılar. Ayrıca Atina Mora Yarımadası'nda Troezen ve Achaea üzerinde de hakimiyet kurmuştur. Ardından Korint Körfezi'ne yelken açan filo, körfezin çıkışında, en dar yerinde, kuzey kıyıda yer alan Korintlilerin Chalkis kentini almıştır. Yine de Megaris'in Atina kontrolünde tutulmasının güç olduğu ileri sürülmüştür. Görece küçük bir Sparta birliğinin Geraneia geçitlerini tutabileceği ve Saronik Körfezi'yle Korint Körfezi arasındaki ulaşımı kesebileceği kabul edilmektedir.

Mısır yenilgisi sonrası

Mısır'da uğranılan ağır yenilgi Atina'da büyük bir telaş yaratmıştır. Ege Denizi'ne ve Yunanistan tarafındaki adalara bir Pers saldırısından duyulan endişe büyüktü, öyle ki Attik Delos Birliği hazinesi MÖ 454 yılında Delos'tan Atina'ya taşınmıştı. Hem böylesi bir tehdidin varlığı, hem de Mısır'da uğranılan yenilgi, Atina İmparatorluğu içindeki kontrolü de zorlaştırıyordu. Bunun sonucunda Atina'nın tüm dikkati Attik Delos Birliği'nin yeniden düzenlenmesi ve bölgenin güçlüce tutulmasına yönelmiştir. Diğer yandan Sparta da Mora Yarımadası dışında savaş konusunda isteksizdir. Bu durumda her iki tarafın savaş konusundaki azmi ve kararlılığı zayıflamıştır. Bu arada Tesalya kralının sürgüne gönderilmiş oğlundan bir yardım çağrısı alan Atina Tesalya üzerine yürüme kararı vermiştir. Atina kuvvetleri Boeotia ve Fokida kuvvetleriyle birlikte Tesalya'nın güneyindeki Farsala üzerine yürüdüler. Ancak Tesalya süvarisi yüzünde hedeflerine ulaşamadan geri dönmek zorunda kaldılar. Tukididis bu seferden kısa bir süre sonra bu kez Perikles komutası altında bin kadar askerle Sikyon'a bir sefer daha yapıldığını, bu muharebede de Sikyon kuvvetlerinin yenilgiye uğratıldığını yazmaktadır. Buradan yeniden gemilere binip Korint Körfezi'nin kuzey kıyılarına yelken açtılar. İtalya'ya giden deniz rotası üzerinde stratejik bir konumda olan Acarnania'nın Oiniades yerleşimini kuşattılar. Ancak kuşatma sonuçlandırılamadı. Perikles'in bu Korint Seferi MÖ 453 yılında gerçekleşmiştir., Kimon MÖ 451 yılında sürgünden döndüğünde Atina artık Sparta ile ateşkes görüşmeleri yapmak eğilimindeydi. Kimon'un girişimiyle aynı yıl içinde beş yıllık bir ateşkes sağlanmıştır. Günümüzde araştırmacılar bu kararın esas amacı konusunda hemfikir değildir. Bir yandan bunun bir propaganda aracı olduğu düşünülürden diğer yandan, ulaşılan barışı kalıcı kılmak amaçlı iyi niyetli bir çaba olarak görülmektedir. Ne şekilde olursa olsun, Sparta'nın katılmamasıyla bu girişim sonuçsuz kalmıştır. Aynı yıl Sparta Delfi'yi Fokida'dan ayırarak bağımsızlığını verdi. Bunun üzerine İkinci Kutsal Savaş başladı. Perikles MÖ 448 yılında, Sparta kuvvetleri Delfi'den çekilir çekilmez bölgeyeye bir ordu göndermiştir. Delfi tapınağı yeniden Fokida kontrolüne verilmiştir. Boeotia'da MÖ 446 yılında baş gösteren bir ayaklanma, Atina imparatorluğu'nun Yunanistan anakarasındaki varlığının da sonunu getirmiştir. General Tolmides komutasında bir Atina ordusu Boeotia'ya ilerledi. Başlardaki başarılarına karşın Tolmides Coronea Muharebesi'nde yenilgiye uğramıştır. Bu yenilginin ardından Perikles daha ılımlı bir tavır takındı ve Atina, Boeotia, Fokida ve Lokris'ten çekildi. Boeotia'da, büyük kentler çerçevesinde Thebai'nin lider durumda olduğu federatif bir siyasi düzenleme yapıldı. Ancak MÖ 447 ve 446 yıllarındaki olaylar, Atina'nın tek güç olarak Grek dünyasına hakim olma düşlerini yıkmıştır. Otuz Yıl Barışı artık Grek dünyasında iki güç odaklı bir askeri – siyasi durum ortaya koyacaktır. Atina'nın Yunanistan'daki etki alanlarından çekilmesiyle Sparta ile arasındaki gerginliklerde bir durulma kendini göstermiştir. Barış antlaşması MÖ 445 yılında yapılmıştı ve 30 yıllık olarak öngörülmüştü. Ancak mö. 431 yılında Sparta ve Atina Peloponez Savaşı olarak bilinen savaşa girdiler. Bu savaş birinciden çok daha kesin sonuçlu bir savaş olmuştur. MÖ 404 yılında sona eren savaşla Atina, Sparta saldırıları karşısında teslim olmuş, Atina İmparatorluğu çözülmüş, buna bağlı olarak Attik Delos Birliği dağılmıştır. == Kaynaklar == * Tukididis, The Peleponnesian War * Diodorus, Library 11 * Donald Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War * Philip Souza, The Peloponnesian War – The 'First' Peloponnesian War * Sarah B. Pomeroy, Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History * The Athenian Empire Open Yale Courses * G.E.M. de Ste. Croix, The Origins of the Peloponnesian War

Kaynaklar

Vikipedi

I. Peloponez Savaşı

Atina'nın Yunanistan politikasında değişim

Atina'nın Yunanistan'daki ittifakları

Mısır yenilgisi sonrası

Kaynaklar

Peloponez savaşı

Attika-Delos Deniz Birliği

MÖ 404

Sybota Deniz Muharebesi

Argos Savaşı

Mora Yarımadası

Uzunada

Pasifizm

I. Peloponez Savaşı

I. Peloponez Savaşı Hakkında Detaylı Bilgi

Atina'nın Yunanistan politikasında değişim

Atina'nın Yunanistan'daki ittifakları

Mısır yenilgisi sonrası

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Peloponez savaşı

Attika-Delos Deniz Birliği

MÖ 404

Sybota Deniz Muharebesi

Argos Savaşı

Mora Yarımadası

Uzunada

Pasifizm