ikonuna tıklayınız.
Filipinler
Türkçe Filipinler kelimesinin İngilizce karşılığı.n. Philippines, philippine islands
Ülkede yaşayan çoğu Filipinli'nin kökeni Avusturyalı'lara dayanır. Bunların yanında Çinli, İspanyol, Amerikan ve Arap kökenliler de bulunmaktadır. Zengin bir tarihe sahip olan Filipinler, doğu kültüründen büyük izler taşır. Filipince ve İngilizce resmi dillerdir.
Filipinlerin coğrafi yapısı, milli birliği kurmasını zorlaştırır. Takım adalar 1851 km uzunluğunda ve 1062 km genişliğinde bir alanda, 4° 30’-21°20’ kuzey ve 116° 55’-120° 36’ doğu koordinatlarında yer alır. Doğu ve kuzeydoğuda Filipin Denizi, batı ve kuzeybatıda Güney Çin Denizi güneyde Celebes Denizi ile çevrilidir.
Tarih
Arkeolojik ve Paleontolojik teori, Homo Sapiens'in yaklaşık i.ö. 50 bin yıl önce Palawan'da (Filipin in Western Visayas bölgesinin bir ada vilayeti) var olduğunu ileri sürer. Atea'ların (yerli halk) şimdiki Filipinler'den 30 bin yıl önce kara köprüsüyle buraya vardığı düşünülür. Çünkü bu alan, Buzul Çağı'nda Asya kıtası'na bağlıydı. Filipin halkının çok büyük bir çoğunluğunun ataları Austronesian (Okyanus ve güney Asya, Tayvan halkı)lar, Luzan'ın uç kuzeyine İ.Ö. yaklaşık 3.yy'da yerleştiler. Filipinlerin geri kalan alanlarına yayıldılar ve daha sonra Güney Asya kıyıları ve Batı Pasifik adalarında kolonileştiler. Arap, Çinli ve Hintli tüccarlarlar Filipili'lerle temas halindeydi.İspanya için denize açılan Portekizli kaşif Ferdinand Magellan ve onun tayfaları, takımadalara 1521'de varan ilk Avrupalılardı. Macellan, yerli savaşçılar tarafından Mactan Adasında Lapu-Lapu ve adamlarıyla politik çatışmaya karıştığı savaşta öldürüldü. Kolonileşmenin başlangıcı, İspanya kralı II. Philip (Filipin adı buradan gelir) sefer emrini verdiği zamandır. Fetihçi, Miguel Lo'pez de Leguzpi,Meksika'dan 1565'de ulaştı ve Cebu'da ilk kolonileşmeyi şekillendirdi. 1571'de Manila'yı Yeni İspanya'nın başşehri olarak tesis etti.
Romalı misyonerler yerli halkın çoğunun dinini değiştirdiler. Sonraki 333 yıl içinde İspanyol ordusu, yerel halkın isyanları ve çeşitli dış koloni meydan okumalarıyla savaştı. Böyle isyanlar, İngiliz, Çin, Alman, Fransız, Japon ve Portekizler'den geldi. İspanya için en büyük kayıp, Yedi yıl savaşlarında Manila'nın İngilizler tarafından kalıcı işgali oldu. Filipinler, Yeni İspanya'nın bir toprağı olarak 1565'den 1821'e kadar yönetildi. Önceleri İspanya tarafından yönetiliyordu. Manila Galleon (İspanyol ticaret gemisi) 16. yüzyılın başlarında yılda bir veya iki kez Manila, Acapulco, Meksika arası sefer yapıyordu. Filipinliler ise dünya ticaretine 6 Eylül 1834'te açıldılar.
Filipinlere, Malaya göçlerini, Hint ve Çinliler takip etmiştir. İslamiyet, 14. yüzyılda Borneolu tüccarlar tarafından buralara girmiştir. İslamiyeti kabul etmeyenler, kabileler halinde medeniyetten uzak bir hayat sürerken, Müslümanlar bölgenin en medeni devletlerinden birini kurmuşlardı. Magellan, çıktığı Dünya seyahatinde, 1521’de burada öldürüldü. 1542’de bir İspanya seyyahı, Kral İkinci Philip adına buraya Las Felipinos (Philippines) ismini verdi. İspanyollar 1565’ten sonra hızla sömürgeye başladılar. Ancak İspanyol idaresine karşı isyanlar devam etti. 1898 İspanyol-Amerikan Harbi sonucuAmerikalılar, Filipinleri 20.000.000 dolara satın aldılar.
Filipinler, Amerikan yönetiminde fazla kalmadılar. Yavaş yavaş imtiyazlar sağladılar. 1934 yılında kabul edilen bir kanunla, 10 yıl içinde tamamen bağımsızlığına kavuşmasına karar verildi. 1942 yılında adaların, Japonlar tarafından işgal edilmesi, direnme hareketlerini komünist HUK hareketi etrafına itti. Mc. Arthur Japonlarla yaptığı savaşta galip geldi ve ada Japonlardan temizlendi. 1946’da Filipinler Cumhuriyeti resmen kuruldu. Marcos 1972 yılında sıkıyönetim ilan edip, ülke idaresine el koydu. 1973 Anayasası ile de geniş yetkilere sahip oldu. 7 Şubat 1986 devrimlerini hazırladığını iddia eden Marcos, aynı ayın sonunda ülkesinden kaçtı. Devlet başkanlığına Aquino (öldürülen muhalefet liderinin karısı) geçti. Ona karşı 1990 yılına kadar 5 başarısız askeri darbe yapıldı.
Fiziki Yapı
Dağlık bölgeler, kayalıklar ve volkanlardan meydana gelir. Mayon Dağı yeryüzündeki susmuş volkanlardan biridir. Dara Dağı (2400 m), Kuzey Luzonda Apa Dağı (2900 m), Mindanaove Carlaon Dağı (2462 m), Negrada’dır. Dünyanın en derin çukuru(11000 m) Mindanao kıyısındadır. Manilada, Loguna de Bay ve Teal Gölü, Mindanao Lanao Gölü vardır. Nehirler yönünden son derece zengin olmasına rağmen, bu nehirler kısadır. En önemli nehirler Luzonda Cagayan, Agna, Pampanua, Pasig ve Bical Mindanao’da Rio Grande ve Agusan nehirleridir. En önemli adalar kuzeyde Luzon, Babuyan, Botan adaları ortada Visayan adaları güneyde Mindanao ve Sulu takım adalarıdır. Filipinlerde geniş düzlükler pek yoktur. En büyük düzlükler Luzon ve Mindanao’dadır. Ovalar Central ve Agusan ovalarından meydana gelir. Cagayan veCotobata vadileri pirinç üretimi için elverişlidir. En büyük yayla ise Bukidnon’dur (610-914 m).
İklim ve Bitki Örtüsü
Filipin iklimi coğrafik faktörlere göre her bölgede farklıdır. Baguio yüksekliklerinde ılıman iklim, orta Luzon’un alçak ovalarında sıcak ve nemli iklim vardır. Deniz seviyesinde ortalama sıcaklık 26,7°C’dir. Yağmur bol miktarda olup, mevsime ve bölgeye göre değişiklik arz eder. Bir bölge 1020 mm yağmur alırken, başka yerde 5080 mm olabilir. Yağmur daha çok ekim ve nisan ayları arasında düşer. Hint Okyanusu’ndan buharlaşan hava, muson yağmuru olarak gelir. Yaz ve sonbahar mevsimlerinde adalar, güney ve güneydoğudan gelen tayfunlar, Baguios tarafından dökülür. Baguios’da yıllık yağmur, 1080-4320 mm iken, tayfun zamanı 72 saatte 1830 milimetreye ulaşır.Tabii Kaynakları
Filipinlerin yaklaşık % 44’ü ormanlıktır. Ama çok azı kerestecilikte kullanılır. Arazinin % 24’ü bataklıktır. Kıyılar hindistancevizi ağaçlarıyla kaplıdır. Tropik ormanlarda 3000 çeşit ağaç vardır. Ormanların % 75’i, yüksekliği fazla olan 1,5 m çaplı Filipin maunu(Lauan veya Dipterocarpacede) ile kaplıdır. Diğerleri narra, santol, hintkirazı(Mangol), talisau, abanoz legonylı ipil dao ve Mola ağaçlarıdır. Toplam arazinin % 18’i cogonal veya vahşi otlarla kaplıdır. Cogon veya lalono her türlü arazide yetişir. Kalın kabuklu olup, boyu 2 m’dir.Ekilebilir alanın % 2’sini kaplayan muz ağaçlarının 60 çeşidi vardır. Meyve yaygın değildir. En çok atiş dacktruit, star apple ve kalamansi yetişir.
Filipinlerde nadide çiçekler çoktur. Mesela orkidenin 1000 çeşidi vardır. En nadide orkidelerden waling-waling (Vanda sanderiano) ot davao yılda bir kere açar. Milli çiçek ise sampaguita’dır. Yabani hayvanlar çeşitleri ve miktar bakımından oldukça boldur. Ormanlık bölgelerde yaşayan kuşların 750’den fazla türü olması, Filipinlere ayrı bir özellik kazandırır. Maymun, yarasa, yaban domuzu, büyük kertenkeleler, piton ve zehirli kobra yılanları ülkenin yarısını kaplayan ormanlara vahşi güzellik kazandırır. Bunlardan başka targule denilen bir cins küçük geyik, takarau denilen cüce manda ile yine cüce maymun çeşidi olan Cadi Maki bu ülkeye aid önemli özellik kazandıran hayvanlardır.
Filipinlerde birçok maden çıkarılır. Ancak petrol kafi değildir. Önemli madenleri: Altın, gümüş, bakır, krom, demir, çinko, kurşun, manganez, alçıtaşı ve kömürdür. Filipinlerin krom kaynakları dünyada baş sıralardadır. Altında dünyada sekizinci ve bakır üretiminde ise Asya’da öndedir.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Filipinler 85 milyonu (2005 yılı tahmini) aşkın nüfusuyla dünyanın en çok nüfusuna sahip 12. ülkesidir. Manila dünyanın en ünlü 11. başkentidir. Okur-yazarlık oranı %92.5'dir (2003) ve bunda erkeklerin oranı kadınlarınkine hemen hemen eşittir. Yaşam süresi kadınlarda 69.91 ile 72.28 arasında, erkeklerde 66.44 yıldır. Nüfus yılda yaklaşık olarak %1.92 artmaktadır. 1903'den beri 100 yılda nüfus 11 kat arttı. Bu da gösteriyor ki, büyüme oranı bölgedeki diğer ülkelere göre daha hızlıdır. (Endonezya aynı sürede sadece 5 kat büyüdü).Filipinler, nüfus artış oranı en fazla olan ülkelerdendir. 1900’lü yılların başında 7.000.000 civarında olan nüfusu, yaklaşık 40 senede % 100 artarak 1937’de 14.000.000’a ulaşmış, bu artış günümüzde şimdiki rakama varmıştır. Nüfus yoğunluğu çok değişiktir. Düzgün bir dağılıma sahip değildir. Nüfus üç bölgede yoğundur. Kuzeyde Luzon, güneyde Mindanao ve ortada Visayan adaları. Bu durum bölgelerarası irtibatı zorlaştırmakta ve halkın arasında kopukluk olmaktadır.
Nüfusun çoğunluğu (% 72’si) 20 yaşın altındaki gençlerdir. Çoğunluğunu Malaysia veEndonezyalılar meydana getirir. Çin, Arap ve Avrupalıların sayısı da kayda değerdir. Halkın % 68’i köylerde, genellikle bambudan yapılmış damları palmiye yapraklarıyla kaplı evlerde yaşarlar. Çiftçilik ve balıkçılık halkın çoğunluğunun uğraştığı mesleklerdir. Eğlenceyi seven halkın, pekçok bayram günleri vardır. Halkın temel besin maddeleri pirinç, mısır, balık, patates ve manyoktur. Ülkede en çok konuşulan dil togal denilen yerli dilidir ki, yaklaşık 80 farklı lehçe halinde kullanılır. Resmi dili Filipina lisanı olmakla birlikte, İspanyolca ve İngilizce de kullanılır. Nüfusun % 2’si dinsiz, % 5’i Müslüman, % 93’ü Hıristiyandır. Roma Katoliği toplam nüfusun % 84’ünü temsil eder.
Başşehri Manila, Lucon Adasındadır. Yine bu adadaki Metro Manila 7.211.753 nüfusu ile en büyük şehirdir.
Parlamento ve ülkenin en büyük ticaret ve kültür merkezi Metro-Manila’dadır. Okuma-yazma bilenlerin oranı % 88,7 gibi çok yüksek bir rakama sahiptir.
Filipinler bazı yönleriyle komşularından farklıdır. Asya’daki yegane Hıristiyan devlettir ve batı kültürünü kabul etmiştir. Politik kurumları ve yönetim biçimi Amerikan yönetimidir. Filipinliler, esasında Batılılarca, Avrupalı kabul edilmemekte ve Asyalılarca da şüpheyle karşılanmaktadır. Bu durum bazan iç huzursuzluğa sebeb olmaktadır.
Etnik Gruplar
Filipinliler çeşitli Avustralyanca kelimelerinin birbirini takip eden bin yıldan daha uzun bir süre boyunca etkisi altında kalmıştır. Filipinliler şu anda, çeşitli etnik guruplar içeren, fakat sınırlanmayan şu guruplara bölünmüştür: Visayanlar, Tagaloglar, Ilocanolar, Morolar, Kapampangan, Bicolano, Pangasinense, Igorot, Lumad, Mangyan, Ibanag, Chabacano, Bajau, Ivatan ve Palawantribes.Siyasi Hayat
Filipinler 4 Temmuz 1946’da bağımsızlığını kazandıktan sonra, 1972’ye kadar sakin yaşadı. Başkan Ferdinand Marcos 1972’de sıkıyönetim ilanıyla beraber anayasayı iptal etti. 1973 Anayasası ile Marcos geniş yetkilere sahip oldu. 1986 seçimlerine hile karıştırdı ve sonra kaçtı. Aquino devlet başkanı oldu.Filipinlerde başbakan güçlüdür. Kabinesini kendi arzusuna göre kurar. Meclis altı ayda bir seçilir. Başbakanın kararlarına 2/3 oy çoğunluğuyla karşı gelinebilir. Filipinler 70 idare merkezine bölünmüştür. Yönetim sistemi ABD’ninkine benzer. 1000’den fazla Belediye, seçimle gelen başkan ve konsey tarafından idare edilir.
Birleşmiş Milletlerin kurucu unsurlarından olan Filipinler, Milletlerarası politikada aktiftir. 1954’de Güneydoğu Asya Paktı Antlaşması (SEATO) üyesi olmuştur. Çoğu dünya meselelerinde ABD yanında yer almaktadır. Asya ülkeleri ile bağlarını kuvvetlendirmek için Asya ve Pasifik Konseyi (ASPAC) ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Cemiyeti (ASEAN)ne girmiştir.
Ekonomi
Tarım ve madenciliğe dayanan bir ekonomik yapısı vardır, halkın ekseriyeti tarımla uğraşır. Başlıca tarım ürünü pirinçtir. Manila çevresinde sebze ve tropikal meyveler yetişir. Ayrıca şekerkamışı, hindistancevizi yağı, tütün, Manila keneviri ürünleri arasındadır. Hayvancılık manda, inek ve öküze dayanır. Sığır besleyiciliği önemli ölçüde değildir. Buna karşılık domuz çoktur. Maden kaynakları, altın, gümüş, krom, demir ve manganez ihraç ürünlerindedir.Hindistancevizi yağı, şeker, tekstil, puro sigara fabrikaları, kimya sanayii, istiklalini kazanmasından sonra gelişti. Balıkçılık kıyı bölgelerde yapılmaktadır. Tamamı iç tüketime harcandığı gibi, ithal de edilmektedir. Kopra denen hindistancevizi yağı ülke ihracatında önemli bir yer tutar. Bunun yanında şeker, tütün, narenciye ve abaka denilen Manila keneviri ihracatta önemli tarım ürünleridir. Orman ürünlerinden istifade oldukça fazladır. Dünya kereste ihracatçıları arasında ilk altı sıraya giren Filipinlerin en çok ihraç ettiği maun kerestesidir. Kahve, ananas ve kauçuk üretimi de her geçen gün artmaktadır. İhraç ettiği diğer bir bölüm ise maden ürünleridir. Altın üretiminde dünya sekizincisidir. Madenleri genellikle işleyerek ihraç eder. İthal ürünleri arasında elektronik aletler, motor, besin maddeleri sırasıyla önem arz eder. Ülkenin fiziki yapısı icabı deniz ve hava ulaşımı gelişmiştir. Karayolları ve demiryolları büyük adalarda ihtiyaca yetecek kadardır.
Diller
1987 Yasasında Filipince ve İngilizce'nin her ikiside resmi dil ilan edilmiştir. Birçok Filipinli İngilizce'yi, Filipince'yi ve yerel dillerini anlayabilir, yazabilir ve konuşabilir. On iki büyük bölgesel dil, yerel bölgelerinin yardımcı resmi dillerinin her birine konuşan bir milyondan daha fazla kişiden olumuştur. Bu diller: Tagalog, Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Waray-Waray, Kapampangan, Bikol, Pangasinan. Kinaray-a, Maranao, Maguindanao ve Tausug.Din
Filipinliler Ferdinand Magellan'ın 1521'de ülkeye gelmesiyle Hristiyanlıkla tanıştılar. Filipinler'in yaklaşık %86'ı Hristiyan olmakla beraber bunların %81'i Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır. Güney Asya'da ticareti geliştiren Arapların teklifiyle 14.yüzyılından kısa bir süre sonra İslamiyetle tanıştılar. Filipinler'in yaklaşık olarak %9'u Müslüman'dır ve yerel dilde 'Moros' olarak bilinirler ve genelde ülkenin kuzeyindedirler. 1899'da Amerikan askerlerinin ülkeye gelmesiyle Presbiteryen ve Metodist (Protestan mezhebi) ile de tanıştılar.Kültür
Filipin kültüründe, Filipinlerin İspanyol ve Amerikan kültürleriyle karışık yerli Avustralya uygarlıklarının etkileri görülür. Filipin kültürü İspanyolların üçyüz yıldan fazla süreyle Meksika Şehri kanunları kullanarak Filipinleri sömürmesiyle oluştu. Bu İspanyol tesirleri çok belirgin bir şekilde edebiyat, halk müziği, halk dansı, dil, yiyecek, sanat ve din'de, (Roma Katolik Kilisesi dinsel festivalleri gibi) kendini gösterir.Sayısız cadde, kasaba, ilçe adları İspanyolca isimlerden oluşmuştur. İspanyol mimarisi de ülkede genişçe yeralır. Bu etki özellikle ülkenin kiliseleri, hükümet binaları ve üniversitelerde görülebilir. Vigan şehrindeki İspanyol sömürge kasabasında olduğu gibi birçok İspanyol stili ev ve bina koruma altına alınmıştır.
Filipin mutfağında Çin etkisi çok belirgindir. Yerel dilde mami olarak bilinen şehriyenin varlığı, Çin mutfağını andırır.
Filipinler'de kullanılan İngilizce dili çağdaşdır ve Amerikan mirası olarak görülür.
Filipinler'deki en temel oyun sporları basketbol ve bilardodur. fest-fut ve film aşkı gibi Amerikan Pop Kültür Trentleri'nin geniş bir etkisi vardır. Birçok cadde köşesinde fest-fut büfeler bulunur.
Filipinli'lerin şanlı ulusal kahramanları çalışarak ve halkına yol göstererek Filipin'in ulusal şeklini kazanmasında katkıda bulunmuştur.José Rizal halkının ulusal kimliğini kazanmasına yazdığı yazılar ve yaptığı konuşmalarla katkıda bulunmuş, yenilikçi, ileriyi gören bir kahramandır. Orjinali İspanyolca olan Noli Me Tangere ve El Filibusterismo adındaki romanları İspanyol yönetimi altındaki sömürge yaşamını anlatır ve Filipin okullarında okutulur.
Müzik (geleneksel müziği içerir) ve serbest etkinlikler Filipin toplumunun önemli bir özelliğidir.
Boks, basketbol, badminton, bilardo, futbol, ve bovling gibi çeşitli sporlar da beğenilen sporlardır.
Geleneksel Filipin dövüş sanatı (Eskrim gibi) üçyüz yıllık İspanyol sömürgesi zamanında ortadan kaldırıldı, ancak sonradan yeniden ilgi görmeye başladı. Böylece Filipin Dövüş Sanatı 20. yüzyılda Filipin askeriyesinde, polisiyede ve mevcut birçok külüpte bütün üyelere zorunlu kılındı.
Kültür
Filipin kültüründe, Filipinlerin İspanyol ve Amerikan kültürleriyle karışık yerli Avustralya uygarlıklarının etkileri görülür. Filipin kültürü İspanyolların üçyüz yıldan fazla süreyle Meksika Şehri kanunları kullanarak Filipinleri sömürmesiyle oluştu. Bu İspanyol tesirleri çok belirgin bir şekilde edebiyat, halk müziği, halk dansı, dil, yiyecek, sanat ve din'de, (Roma Katolik Kilisesi dinsel festivalleri gibi) kendini gösterir.Sayısız cadde, kasaba, ilçe adları İspanyolca isimlerden oluşmuştur. İspanyol mimarisi de ülkede genişçe yeralır. Bu etki özellikle ülkenin kiliseleri, hükümet binaları ve üniversitelerde görülebilir. Vigan şehrindeki İspanyol sömürge kasabasında olduğu gibi birçok İspanyol stili ev ve bina koruma altına alınmıştır.
Filipin mutfağında Çin etkisi çok belirgindir. Yerel dilde mami olarak bilinen şehriyenin varlığı, Çin mutfağını andırır.
Filipinler'de kullanılan İngilizce dili çağdaşdır ve Amerikan mirası olarak görülür.
Filipinler'deki en temel oyun sporları basketbol ve bilardodur. fest-fut ve film aşkı gibi Amerikan Pop Kültür Trentleri'nin geniş bir etkisi vardır. Birçok cadde köşesinde fest-fut büfeler bulunur.
Filipinli'lerin şanlı ulusal kahramanları çalışarak ve halkına yol göstererek Filipin'in ulusal şeklini kazanmasında katkıda bulunmuştur.José Rizal halkının ulusal kimliğini kazanmasına yazdığı yazılar ve yaptığı konuşmalarla katkıda bulunmuş, yenilikçi, ileriyi gören bir kahramandır. Orjinali İspanyolca olan Noli Me Tangere ve El Filibusterismo adındaki romanları İspanyol yönetimi altındaki sömürge yaşamını anlatır ve Filipin okullarında okutulur.
Müzik (geleneksel müziği içerir) ve serbest etkinlikler Filipin toplumunun önemli bir özelliğidir.
Boks, basketbol, badminton, bilardo, futbol, ve bovling gibi çeşitli sporlar da beğenilen sporlardır.
Geleneksel Filipin dövüş sanatı (Eskrim gibi) üçyüz yıllık İspanyol sömürgesi zamanında ortadan kaldırıldı, ancak sonradan yeniden ilgi görmeye başladı. Böylece Filipin Dövüş Sanatı 20. yüzyılda Filipin askeriyesinde, polisiyede ve mevcut birçok külüpte bütün üyelere zorunlu kılındı.
Kaynaklar
- Rehber Ansiklopedisi
- http://tr.wikipedia.org/wiki/Filipinler Vikipedi Filipinler maddesi
Linkler
- http://harita.turkcebilgi.com/Filipinler_haritasi/ Filipinler haritası
- http://bayrak.turkcebilgi.com/Filipinler Filipinler Bayrağı
misafir - 9 yıl önce
misafir - 9 yıl önce