Türkçe Bilgi: Ekberilik

Ekberilik, Muhyiddin İbn Arabi'nin temel kavramlarını geliştirdiği sufi metafiziğinin Vahdet-i Vücud denilen meşrep veya okuluna bağlı olan sufileri tanımlamakta kullanılan bir terim. Tanım Batı dillerinde İkiliksizlik (non-dualism) denilen ve fenomenal dünyada çokluk-zıtlık olarak görülen ögelerin özlerindeki birliğinin vurgulandığı Vahdet-i Vücud, Ekberiliği tanımlayan bir öğretidir. Tasavvuf aleminde ekberi sufilerin görüşlerine muhalif olan sufiler de bulunmaktadır. Her ne kadar öğretisinin Vahdet-i Vücud veya Ekberi öğretiye aykırı olup olmadığı tartışmalı da olsa Hindistan'da yaşamış sufilerden İmam Rabbani'nin Vahdet-i Şuhud öğretisi bu muhaliflerden bazılarınca benimsenmiştir. Ekberilik sıfatı Şeyh'ül Ekber lakaplı Muhyiddin İbn Arabi'nin adına izafetle konulmuştur. Muhyiddin İbn Arabi'nin herhangi bir tarikat kurucusu olmadığı bilinmektedir. Ancak bir makam veya meşrep anlamında onun görüşlerini benimseyen tarikat önderleri olmuştur. Bunun yanı sıra Vahdet-i Vücud öğretisi Muhyiddin Arabi'den önce İmam Gazali, Nifferi, Cüneyd Bağdadi gibi sufilerin metinlerinde de bulunmaktadır. Ancak Muhyiddin İbn Arabi ve özellikle de onun öğrencisi Sadreddin Konevi tarafından geliştirilmesi, daha geniş şekilde izah edilmesi bu metafiziği benimseyen sufileri tanımlamakta Ekberi tabirinin daha kullanılmasını kolaylaştırmıştır. Bir sıfat olarak kullanılan Ekberi tabiri 1911'de İsveçli sufi Abdülhadi Aguéli Paris'de kurduğu ve Al Akbariyya adını verdiği gizli sufi topluluğundan farklıdır. Topluluğun amacı Muhyiddin İbn Arabi'nin öğretisi üzerinde araştırmalar yapmak ve bu öğretiyi eğitimli kitle arasında yaygınlaştırmaktı. Akademik dünyadaki yeri Muhyiddin İbn Arabi ve ondan doğrudan ders veya ilham alan çok sayıda Arap, İranlı, Türk ve Hint kökenli sufiler Türkistan'dan Ortadoğu ve Kuzey Afrika'ya hatta Hintaltkıtasına

Bazı ekberi sufiler

# İbn Sevdekin (ö.646/1248) # Sadreddin Konevi (1210-1274) # Afifüddin Tilimsani (ö.690/1291) # Fahreddin Iraki (1213-1289) # Aziz Nesefi (v.1300?) # Sadeddin Fergani (v. 699/1300) # Mahmud Şebüsteri (1288-1340) # Abdürrezzak Kaşani (v.1329) # Haydar Amuli (v.1385) # Abdülkerim el-Cili (1366-1424) # Şah Ni'metullah-i Veli (1330–1431) # Abdurrahman Cami (1414-1492) # Abulvehhab Şarani (1493-1565) # Abdülaziz Debbağ (v.1717) # Abdülgani Nablusi (1641–1731) # Şah Veliullah Dehlevi (1703–1762) # Ahmed İbn Acibe (1747-1809) # Emir Abdülkadir (1808–1883)
İbn Arabi ekolünü Osmanlılar ve Cumhuriyet Türkiye'sinde devam ettiren ekberilerden bazıları
# Sadreddin Konevi (1210-1274): Muhyiddin İbn Arabi'nin manevi oğlu ve halifesi olduğu kadar onun öğretisini açıklayan eserleriyle Vahdet-i Vücud öğretisinin önemli yazarlarından biridir. Talebe ve müridlerinin etkisiyle Osmanlı Türkiye'sinde Ekberi geleneğin devamlılığı mümkün olmuştur. # Müeyyidüddin el-Cendi (v. 691/1291?): Konevi'nin talebelerindendir. # Davud-i Kayseri (v. 751/1350): Konevi'nin talebelerinden Kemaleddin Kaşani'nin talebesidir. # Şeyh Bedreddin (v./1420): Şeyh Bedreddin Simavni Davud Kayseri'nin Füsus Şerhi'ne bir haşiye yazmıştır. Müridlerine İbn Arabi'nin eserlerini okutmuştur. # Molla Fenari (v. 834/1430): Babası Konevi'nin halifelerindendir. # Muhammed Kutbuddin İzniki (v. 855/1450): Molla Fenari'nin talebesidir. # Yazıcızade Muhammed Efendi (v. 855/1451): Muhammediye isimli meşhur eserin müellifidir. # Akşemseddin (v. 863/1459): Fatih Sultan Mehmed'in hocasıdır. "Risaletü'n-Nuriyye" ve "Def'u Metaini's-Sufiyye" adlı eserlerinde İbn Arabi'nin görüşlerini savunmuştur. # Kudbuddinzade Muhammed Muhyiddin İzniki ( v. 885/1480): Kutbuddin İzniki'nin oğludur. İbn Arabi'nin Füsus'una ve Sadreddin Konevi'nin Nüsus ve Miftahü'l Gayb adlı eserlerine şerh yazmıştır. # Cemal Halveti (v. 899/1493): Halvetiyye tarikatının Cemaliye kolunun kurucusudur. # İdris Bitlisi (v. 926/1520). İbn Arabi'nin Füsus'una ve Mahmud Şebüsteri'nin Gülşen-i Raz ile Hakkü'l-Mübin adlı eserlerine şerh yazmıştır. # Sofyalı Bali Efendi (v. 960/1552): Füsus şarihi. # Nureddin Musliheddin Mustafa Efendi (981/1578). # Üftade Muhammed Muhyiddin (v. 968/1580): Bursalı ve Helvetiye Tarikatı büyüklerindendir. # Abdullah-ı İlahi (v. 15.yüzyıl) # Aziz Mahmud Hüdayi (v. 1038/1629): Üftade Hazretlerinin talebesidir. # İsmail Ankaravi (v. 1041/1631): Meşhur Mesnevi şarihidir. # Abdullah Bosnevi (v. 1046/1636): Füsus şarihidir. # Sarı Abdullah Efendi (v. 1071/1660). # Sunullah Gaybi (v. 1087/1676?). Keşfü'l Gıta adlı eserinde Vahdet-i vücud açıklanmaktdır. # Karabaş Veli (Ali Alaeddin Atvel, v. 1097/1685). # Atpazari Osman Fazlı İlahi (v. 1102/1690). # Niyazi-i Mısri (v. 1105/1693): En yaygın ve meşhur tasavvufi divanın sahibidir. # İsmail Hakkı Bursevi (v. 1137/1724). # Nasuhi Mehmet Efendi (v. 1130/1717). # Neccarzade Mustafa Rıza Efendi (v. 1159/1746). # Abdülaziz Debbağ (v.1717) # Abdülgani Nablusi (1641–1731) # Kırımlı Selim Baba ( Doğumu ?/v.1756). # Şah Veliullah Dehlevi (1703–1762) # Abdullah Salahi-i Uşşaki (v. 1196/1781). # Ahmed İbn Acibe (1747-1809) # Köstendilli Süleyman Şeyhi (1750-1820?). # Safranbolulu Mehmed Emin Halveti (v. 1283/1867). # Haririzade Seyyid Muhammed Kemaleddin (v. 1299/1881). # Muhammed Nur'ül Arabi (v. 1305/1887). # Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevi (v. 1311/1893): Tercüme-i Canibü'l-Garbi fi Halli Müşkilati İbn Arabi adlı bir eseri vardır. # Ahmed Amiş Efendi (v. 1920). Muhammed Nuru'l-Arabi'den de icazet alan son devrin önemli sufilerinden biridir. Eser kaleme almamış ancak sohbetlerinden tutulan notlar Süheyl Ünver tarafından Âmişname adıyla derlenmiştir. # Hüseyin Vassaf (1872-1929). Uşşaki şeyhlerinden yazar. # Abdurrahman Sami Uşşaki (1878-1935): Halveti-Uşşaki şeyhlerindendir. İbn Arabi'nin bazı eserlerini tercüme ve şerh etmiştir. # Ali Salahaddin Yiğitoğlu (v. 1937). Ahmed Avni Konuk ve Yakub Han Kaşgari ile birlikte Osmanlı'nın son Füsus şarihlerindendir. İbn Arabi'nin Füsusu'l-Hikem'ini ve İbn Farız divanını Türkçe'ye tercüme ve şerh etmiştir. Eserleri basılmamıştır. # Ahmed Avni Konuk (1868-1938): İbn Arabi'nin Füsus'unu hem tercüme hem şerh etmiştir. Ayrıca Mevlana'nın Mesnevisini, Fahrüddin Iraki'nin Lemaat'ını da Türkçe'ye tercüme etmiştir. # Hüseyin Şemsi Ergüneş (1872-1968) Muhammed Nur'ul Arabi'nin talebelerindendir. Çok sayıda tercümelerinden çok azı günümüz Türkçesine aktarılmıştır. # Lütfi Filiz (1911-2007) Ayrıca bakınız * Vahdet-i Vücud * Tasavvuf * Sadreddin Konevi * Abdülkerim el-Cili * Davud-u Kayseri * Fusus'ül Hikem * Fütuhat-ı Mekkiyye ;Genel * Prof.Dr. Mustafa Tahralı, Muhyiddin İbn Arabi ve Türkiye'ye Tesirleri, Endülüs'ten İspanya'ya (TDV, İst. 1996) * William C. Chittick, Hayal Alemleri, İbn Arabi ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi, çev. Meh-met Demirkaya, Kaknüs Yay., İstanbul 1999 * Michel Chodkiewicz, The Diffusion of Ibn 'Arabi's Doctrine * Al Akbariyya (Sufi school) * The Muhyiddin Ibn Arabi Society * Akademik Yazılar ;Özel İleri okuma * Yetkin İlker Jandar, İbn Arabi ve Ekberilik, Ataç Yayınları * Tahir Uluç, İbn Arabi'de Sembolizm, İnsan Yayınları * İbn Arabi Anısına, ed. İbrahim Medkur, Çev: Tahir Uluç, İnsan Yayınları * Suad El-Hakim, İbnü'l Arabi Sözlüğü, Çev: Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınları * Claude Addas, İbn Arabi-Kibriti Ahmer'in Peşinde, Çev: Atila Ataman, Gelenek Yayınları * Michel Chodkiewicz, Sahilsiz Bir Umman: Muhyiddin İbn Arabi, Çev: Atila Ataman, Gelenek Yayınları * Şeyh Mekki Efendi ve Ahmed Neyli Efendi, Yavuz Sultan Selim'in Emriyle Hazırlanan İbn Arabi Müdafaası, Gelenek Yayınları * Seyfullah Sevim, İslam Düşüncesinde Marifet ve İbn-i Arabi, İnsan Yayınları * İsmail Fenni Ertuğrul, Vahdeti Vücud Ve İbn Arabi, Hazırlayan: Prof. Dr. Mustafa Kara, İnsan Yayınları * Mustafa Fevzi, Vahdet-i Vücud Meselesi, Hece Yayınları * Metin Yasa, İbn Arabi ve Spinoza’da Varlık, Elis Yayınları * William Chittick, Hayal Âlemleri, İbn Arabi ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi, çev: Mehmet Demirkaya, Kaknüs Yayınları Dış bağlantılar * Sufism and Akbarian Tradition * Practical Sufism: An Akbarian Foundation for a Liberal Theology of Difference by Vincent Cornell * Early Bestsellers in Akbarian Tradition * A French Sufi-Akbarian Order * A General Outline of the Influence of Ibn 'Arabi on the Ottoman Era * The Self and Other * The Reflection of the Wahdat al Wujud * Akbarian Turn * The Academic Study of Sufism at American Universities
Kaynaklar
Vikipedi

Ekberilik

Bazı ekberi sufiler

İbn Arabi ekolünü Osmanlılar ve Cumhuriyet Türkiye'sinde devam ettiren ekberilerden bazıları

Kaynaklar

Bayramilik

Afifüddin Tilimsânî

Celvetilik

Kırımlı Selim Baba

Safranbolulu Mehmed Emin Halvetî

Tarikat

Lütfi Filiz

Abdullah Bosnevi

Ekberilik

Ekberilik Hakkında Detaylı Bilgi

Bazı ekberi sufiler

İbn Arabi ekolünü Osmanlılar ve Cumhuriyet Türkiye'sinde devam ettiren ekberilerden bazıları

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Bayramilik

Afifüddin Tilimsânî

Celvetilik

Kırımlı Selim Baba

Safranbolulu Mehmed Emin Halvetî

Tarikat

Lütfi Filiz

Abdullah Bosnevi