Belarus Tarihi

Beyaz Rusların ataları Rusların ve Ukraynalıların da ataları olan Doğu Slavlardır. 6. ve 8. yüzyıllar arasında Doğu Slavlar Beyaz Rusya bölgesine yerleştiler ve daha önce burada yaşayan Fin-Ogur kökenli bazı kavimleri zamanla özümlediler. 9. yüzyılın sonunda bölgede İsveç kökenli Varegler tarafından Polotsk ve Turov prenslikleri kurulduysa da 10. yüzyılın sonunda bu prenslikler Kiev Knezliğine bağlandılar. 10. yüzyılda bu bölgeBizans İmparatorluğu tarafından vaftiz edilen Kiev Knezi I. Vladimir tarafından 988 yılından başlayarak Hristiyanlaştırıldı. 1237 yılında bu prenslikler daha sonra Polotsk Prensliğinden ayrılan Minsk ve Vitebsk prenslikleriyle birlikte özerkliklerini kazandılarsa da aynı yıl Altın Orda Devletinin vasalı oldular. Ancak bölge 1239-1320 yılları arasında Litvanya Büyükdüklüğü tarafından fethedildi. Litvanyalılar, devletlerinin başkentlerini Kernavėden önce Grodno (Beyaz Rusça: ''Hrodna'')ya, sonra Novogrudok (Beyaz Rusça: Navahrudak)a taşıdılar ve devletin resmi dili Beyaz Rusça oldu. Ancak 14. yüzyılda devletin başkenti önce Trakaiye, sonra Vilniusa taşınınca ve Litvanyalılar paganlıktan önce Ortodoksluğa, sonra Lehlerin etkisiyle 15. yüzyılda Katolikliğe geçince, bu durum Ortodoks inancını büyük ölçüde koruyan Beyaz Rusların tepkisini çekti. Bugünkü Beyaz Rusyayı oluşturan bölge Litvanyaya bağlı Brześć Litewski (Bugün Brest), Vitebsk (Beyaz Rusça: Viciebsk), Novogrudok, Minsk (Beyaz Rusça: Mensk), Polock (Polotsk), Mscislaw (Mstislavl) ve Wilno (Vilnius) illerine bölündü.

1386 yılında Litvanya Büyükdükü Jogalia, II. Wladyslaw adıyla Lehistan Kralı olunca, 2 ülke arasında Jagiellon hanedanı aracılığıyla kişisel birlik kuruldu. Bu birliktelik 1569 yılında Lublin Birliği antlaşmasıyla kalıcı bir birlikteliğe dönüştü. Litvanyanın kalıcı birliğe yanaşmada güçlük çıkarması 1567de Podlasya, Volinya, Podolya ve Kijow (Kiev) illerinin Lehistan Kralı II. Zygmunt tarafından ele geçirilmesine yol açtı. Bu arada daha sonra Rus Çarlığına dönüşecek olan Moskova Knezliğinin tehdidi artmaya başladı. 1514 yılında Smolenski ele geçiren Ruslar, 1535 yılında Vilniusa kadar geldiler. Ruslar, Livonya Savaşı (1558-1582) sırasında 1563de Polotsku işgal ederek Litvanya ordusunu Vilniusa kadar sürdülerse de Lehler 1572 yılından itibaren Beyaz Rusyayı geri aldılar ve hatta 1581 yılında Rusyanın Velike Luki ve Sokol kentlerini işgal edip, Pskov kentini kuşattılar.

17. yüzyıl



Lehler 1609 yılında kuşattıkları Smolenski 2 yıl sonra ele geçirdiler ve Moskova1610-1612 yılları arasında işgal ettiler. Ruslar,1612 ve 1617de Smolenski geri almaya çalıştılarsa da başarılı olamadılar. 1618 yılında yapılan Deulino barışıyla Lehler, Smolensk ve Czernihów (Chernigov) illerini Rusyadan geri aldılar. Ruslar 1632de yeniden saldırsalar da 1634te imzalanan Polanów (Polyanovka) anlaşmasıyla başarısızlıklarını kabul ettiler.

Beyaz Rusya, genellikle 17. yüzyılın ilk yarısına kadar ekonomik olarak gelişme gösterdi. Ancak bu süreç 1648 yılında Rus Kazaklarının önderi (atamanı) Bogdan Hmelnitskinin Litvanya Ukraynasında başlattığı isyan yüzünden bitti. Kırım Hanlığıyla ittifak kuran Hmelnitski, 1 yıl içinde Litvanyaya bağlı Ukrayna ve Beyaz Rusyayı ele geçirerek, Lehistana bağlı Lublin kentine girdi. Lehleri 1648de Żółte Wody (Żółte Wody), Korsun ve Piławce (Pilavtsi), ertesi yıl Zborów (Zboriv) savaşında yendi ve onları, kendisine Ukraynada geniş haklar tanıyan Zborów antlaşmasına zorladıysa da, Lehistan meclisi (Sejm) bu anlaşmayı reddetti. Karşı saldırıya geçen Lehistan-Litvanya Birliği kuvvetleri Hmelnitski ve müttefiklerini Beresteczko (Berestechko, Ukrayna) savaşında yenilgiye uğrattı ve onu Biała Cerkiew (Bela Tserkva) anlaşmasıyla, önceki anlaşmada aldıkları hakların çoğunu kaybetmeye razı olmaya zorladı (Örneğin sadece Kiev ili özerk olacak, Braclaw (Bratislav) ve Czernihów (Chernigov) illerinin özerkliği iptal edilecekti). Bunu içine sindiremeyen Hmelnitski, saldırıya geçse de Brześć Litewski savaşında yenilgiye uğradı ve Beyaz Rusyadan çekilmek zorunda kaldı ancak başta Kijow (bugün Kiev) olmak üzere Ukraynanın önemli bir bölümünü elinde tutuyordu.

Hmelnitski, Boğdan voyvodası Basil Lupu ve Kırım Hanı ile ittifak kurarak Lehleri Bitwa pod Batohem (Batoh) savaşında yenilgiye uğrattı. Ancak 1654te Kijow (Kiev) savaşında yenilgiye uğradı ve Rus Çarı I. Alekseye sığındı. Rus Çarıyla Pereyeslav Antlaşmasını yaparak, kendisini Rusyaya bağlı özerk Ukrayna atamanı ilan etti. Bu durum Rusya-Lehistan Savaşının başlamasına yol açtı. Aynı yıl Litvanya asıllı Lehistan soylusu olan ve Litvanyanın büyük Atamanı Janusz Radziwiłł (Litvanca Jonušas Radvila) kuzeni Boguslawla birlikte İsveç Kralı X. Karlla ilişki kurdu ve Litvanyayı Lehistandan koparmak ve İsveçe bağlı bir hükümdar olarak yönetmek için İsveç Kralıyla anlaştı. Bu anlaşma 1655te İsveçin Lehistanı istilasına yol açtı.

1654 yılında başlayan Rusya-Lehistan savaşında Ruslar başlangıçta büyük başarılar kazandılar ve Lehistan-Litvanya Birliğinin sınır şehirlerinden Bely ve Dorogobuzh şehirlerini Eylül ayında ele geçirip, Smolenski kuşattılar. Büyük Litvanya Atamanı Janusz Radziwiłł, Orsha (bugün Beyaz Rusyada)da Rusları karşıladı ve onları 12 Ağustostaki Shklov Çarpışmasında yenilgiye uğrattı. Ancak 12 gün sonraki Szepielewicze Çarpışmasında Aleksey Trubetskoy komutasındaki Rus ordusuna yenildi. Ruslar, geri almak istedikleri Smolenski 23 Aralıkta ele geçirdiler. Ruslar ayrıca güneyden geliştirdikleri saldırıyla Bryansk, Roslavl, Homel (Gomel, bugün Homyel) şehirlerini ele geçirdiler. Pskovdan gelişen saldırıyla da 1 Temmuzda Nevel (bugün Rusyada), 17 Temmuzda Polotsk ve 17 Kasımda Vitebsk düştü. Böylece Ruslar, yıl sonunda Lehistandan Kuzey ve Doğu Beyaz Rusyayı ve Ukraynanın doğusunu aldılar. Ayrıca Rus boyarı Vasil Buturlin, ordusundaki bazı anlaşmazlıklara karşın Volinyaya girdi ve Ostrog ve Rovno (Bugün Rivne) şehirlerini aldı. Ayrıca Rus ordusu, Lehistan Livonyasına girdi ve Ludza ve Rezekne kasabalarını aldı.

1655 yılının başında Janusz Radziwiłł, Orshayı Ruslardan geri aldı ve 3 ay süreyle Mohylew (Mogilev, bugün Mahilyov) şehrini kuşattıysa da alamadı. Ocak ayında Rus komutan Vasil Borisoviç Şeremetyev, kendisiyle birlik olan Lehistan Kazakları atamanı Bogdan Hmelnitskiyle birlikte Kırım Tatarlarıyla ortak hareket eden Lehistan ordusunu Akhmatovda izlemeye aldıysa da Lehistan ordusu Zhashkov kasbasında aniden Rus ordusuna saldırıp onları beklenmedik bir yenilgiye uğrattı. Bu yenilgi üzerine Rus çarı I. Aleksey, Yakov Cherkassky komutasında büyük bir orduyu Litvanyaya yolladı. Litvanya ordusu çok az direnme gösterdi ve 3 Temmuzda Minsk Rusların eline geçti. Lehistan-Litvanya Birliğinin 2. büyük şehir ve Litvanya Büyükdüklüğünün merkezi 31 Temmuzda Rusların eline geçti. Bunu Ağustos ayında Kovno (Kaunas) ve Grodno (Hrodna)nun Ağustos ayında düşüşü izledi.

Ruslar ertesi yıl saldırılarını sürdürdü ve 3 Temmuzda Minsk, 31 Temmuzda Wilno (Vilnius) düştü. Bunu ertesi ay Kowno (Kovno) ve Grodno (Hrodna)nun düşüşü izledi. Güneyden girişilen saldırılar sonucu Pinsk, Slonim, Kleck (Kletsk) Haziaran ayından önce düştü. 17 Haziranda Velizh (Bugün Rusyada) ve Eylül ayının başında Lublin düştü ve Lwów (bugün Lviv) kuşatıldı. Böylece Litvanyaya bağlı bütün yerler Rusların eline düşmüş oldu. Prens Volkonsky komutasındaki Rus ordusu Kievden hareketle Dinyeper ve Pripyat ırmaklarını geçti ve Litvanya ordusunu yenerek Pinske girdi. Trubetskoy komutasındaki ordu Slonim ve Klecke girdi ve Şeremetyev komutasındaki Rus ordusu da 17 Haziranda Velizh (Bugün Rusyada)i ele geçirdi. Bir Litvanya garnizonu Stary Bykhovda Kazaklara karşı direniyordu. Sheremetyev ve Hmelnitski komutasındaki birleşik Rus-Kazak ordusu Galiçyadaki Gródek Jagielloński (Bugün Ukraynada Horodok) savaşında Stanisław Potocki komutasındaki Lehistan-Litvanya ordusunu yenilgiye uğrattı. Ayrıca Jan Paweł Sapieha komutasındaki diğer bir Lehistan ordusunun Brześć nad Bugiem (Bugün Brest) yakınlarında yenilmesiyle Lublin Eylülde Rusların eline geçti ve Lwow şehir Ruslarca kuşatıldı. Lwow kısa bir süre sonra İsveçlilere teslim oldu. Rusların bu başarısı Lehistanın İsveç Kralı X. Karl tarafından istilasına (İngilizcesi The Deluge) yol açtı. Rus Dışişleri Bakanı Afanasy Ordin-Nashchokin, Lehlerin ateşkes önerini kabul etti ve 2 Kasım 1655te ateşkes ilan edildi. Bu arada 1617de imzalanan ve İsveç yararına olan düzenlemelerin yer aldığı Stolbovo Anlaşmasını kendi lehine düzenlemek isteyen Rusyanın 1656 yazında İsveç İngriasındaki Nöteborg (Bugün Rusyada Shlisselburg) ve Nyenskans (Fincesi Nevanlinna, bugün Sankt Petersburg) kasabalarını ele geçirmesiyle Rus-İsveç Savaşına yol açtı. Ruslar Lehistan-Litvanyadan Dyneburg (Bugün Letonyada Daugavpils) ve İsveçten Kokenhuza (Bugün Kokneze) kasabalarını alarak İsveçin 2. büyük kenti ve İsveç Livonyasının merkezi Rigayı kuşatması ve Dorpat (Tartu)nın Ekim ayında düşmesine karşın İsveçliler güçlerini toparladılar ve İngriada kaybettkleri yerleri geri aldılar. Daha sonra karşı saldırıya geçerek Petseri (Bugün Pechory)yi ele geçirdiler. Ruslar bunun üzerine 28 Aralık 1658de imzalanan Vallisaari Antlaşmasıyla Rusya ele geçirdiği Koknese, Aluksne, Dorpat ve Syrensk (Bugün Vaksnarva) kasabalarını elinde tuttu. Ancak Lehistanın karşı saldırıya geçmesi yüzünden İsveçin yeniden saldırmasından endişelenen Rus Çarı I. Aleksey, 1661de imzalanan Kardis Anlaşmasıyla aldığı yerleri geri verdi.

Lehistan Kralı II. Jan Kazimierz Vazanın politikalarından hoşnut olmayan Poznan valisi Krzysztof Opaliński ve Büyük Lehistan valisi Bogusław Leszczyński Ujście (Almancası Usch)de İsveç Kralına teslim oldu ve ülkenin batısının büyük bölümü İsveçin eline geçti. Varşova 29 Ağustosta düştü. Başkent Krakov 18 günlük kuşatmanın ardından 13 Ekimde İsveçlilerin eline geçti. Bunun üzerine II. Jan, Avusturyanın elindeki Silezya bölgesine kaçtı. Savaşın gidişini değiştiren olay, İsveçlilerin başarısız olduğu Częstochowadaki Jasna Góra kuşatması oldu. Bunu üzerine İsveçlilere karşı Tyszowce Konfederasyonu kuruldu. Bir ara Lwowa kadar ilerleyen X. Karl, Rusyanın saldırısı üzerine Galiçya bölgesinden çekildi. Lehler 30 Haziran 1656daki savaşla Varşovayı geri aldılarsa da 1526dan beri Prusya Düklüğünün elinde tutan Brandendurg Krallığının en büyük amacı, düklüğü Lehistanın vesayetinden kurtarmaktı. Bu amaçla Brandenburg Kralı Friedrich Wilhelm, X. Karlla 23 Temmuzda Marienburg (Bugün Malbork) Anlşamasıyla ittifak kurdu. Bu ittifak 23 Kasımda imzalanan Labibau (Bugün Polessk) Anlaşmasıyla kuvvetlendirildi. Bu anlaşmayla İsveç, Lehistana bağlı Krallık Prusyası ve Warmiayla ilgili hak iddiasından Brandenburg lehine vazgeçti. Birleşik İsveç-Brandenburg ordusu, 3 gün süren savaş sonucu 20 Temmuz 1656da Varşovayı yeniden ele geçirdi. Bu arada II. Jan geri döndü ve Lwowda yeniden taç giydi. Bu arada Rusların Lehlerle ateşkes imzalamasını kendisine ihanet olarak değerlendiren Bodgan Hmelnitski, İsveçle ittifak kurmak için girişimlerde bulunduğu sırada 1657de öldü. Yerine Ukrayna Atamanı seçilen Ivan Vyhovsky, Lehistan-Litvanyayla ittifak kurunca Rusyayla ateşkes bozuldu. Bu arada Lehler, bazı yenilgilere karşı İsveç-Brandenburg ordularını 1657de ülkeden attılar. Bu arada Brandenburgu İsveçten koparmak isteyen II. Jan, 19 Eylül 1657de imzalanan Wehlau (Bugün Znamensk) Anlaşmasıyla Düklük Prusya üzerindeki egemenlik hakkından vazgeçti. Bu anlaşma 6 Kasım 1657de imzalanan Bydgoszcz (Almancası Bromberg) ve 1660da imzalanan Oliva Anlaşmalarıyla gözden geçirilerek onaylandı.

Bu arada Leh komutan Jan Paweł Sapieha, Prens Yuri Dolgurokovun elindeki Wilnoyu ablukayı 11 Ekim 1658e kadar sürdürdü ancak kenti alamadı. Ataman Vyhovsky, Haziran 1659da Kijowu General Şeremetyevin almaya çalıştıysa da başaramadı. Ancak Kırım Tatarlarıyla ittifak kurarak 29 Haziran 1659da Prens Aleksey Trubetskoyu yenerek Konotopu aldı. Buna karşın Şeremetyeve karşı Ağustos 1659da yaptığı Chyhyryn (Türkçe Çehrin) savaşını kaybederek Lehistana kaçtı. Bu olay üzerine Yuri Hmelnitski yeni ataman seçildi. Stepan Czarniecki komutasındaki ordu Polonka Savaşıyla Beyaz Rusyanın batısını geri aldı. Hmelnitski, Jerzy Sebastian Lubomirskiyle birleşerek Rus ordusunu Słobodyszczede yenerek onları Beyaz Rusyadan kurtardı. Potocki ve Lubomirski komutasındaki Lehistan ordusu Rus ordusunu Cudnów (Bugün Chudniv)da yenerek Rus komutan Şeremetyevi esir aldılar. 1661de Vilniustan başlayarak Litvanya şehirleri teker teker Ruslardan geri alındı. Doğu Ukrayna, Glukhov dışında savaşsız Lehistan tarafından işgal edildi ve Rus ordusu 1664te Wiciebskte yenildi. Ancak Lubomirskinin isyanı Lehistan-Litvanya1667de imzalanan Andruszow (Andrusovo) Anlaşmasıyla Smolensk ve Kijow dahil Doğu Ukraynayı Rusyaya bırakmaya zorladı.

18. yüzyıl



1700-1721 arasında yapılan Büyük Kuzey Savaşında Beyaz Rusya, 1702de Stanisław Leszczyńskiyi Lehistan tahtına geçirmek isteyen İsveç Kralı XII. Karl tarafından işgal edildi. Bu işgalden İsveç ordusunun Rus Çarı I. Petroya yenildiği 1709daki Poltava Savaşıyla kurtulsa da bölge harabeye döndü ve Leszczyński, 5 sene hüküm sürdükten sonra aynı zamanda Saksonya Kralı olan II. Augustusa tahtını kaptırdı.

Stanisław Leszczyński, Fransanın desteğiyle II. Augustusun ölümünden sonra yeniden tahta geçti. Ancak, III. Augustusu tahta geçirmek isteyen Rusya, I. Petro-Litvanyaya girerek Lehistan Veraset Savaşlarını başlattı. 5 yıl süren savaş sırasında ülke bölge yeniden harap oldu ve savaş Leszczyńskinin 1736da Lehistan tahtından vazgeçip Lorraine-Bar dükü olmasıyla sona erdi.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Belarus Halk Cumhuriyeti
3 yıl önce

Belarus Halk Cumhuriyeti (BHC) (Belarusça: Белару́ская Наро́дная Рэспу́бліка), Belarus Demokratik Cumhuriyeti veya tarihsel adıyla Beyaz Rutenya Halk Cumhuriyeti...

Belarus
3 yıl önce

Belarus (Belarusça ve Rusça: Беларусь, Belarus) ya da resmî adıyla Belarus Cumhuriyeti (Belarusça: Рэспубліка Беларусь (yardım·bilgi); Rusça: Республика...

Beyaz Rusya, Avrasya Ekonomi Topluluğu, Avrupa, Azerbaycan, Bağımsız Devletler Topluluğu, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Liberal, Moldova
Belarus Bayrağı
3 yıl önce

Belarus bayrağı (Belarusça: Сцяг Беларусі, Stsyah Belarusi; Rusça: Флаг Белоруссии; Flag Belorussii) veya tam adıyla Belarus Cumhuriyeti Devlet Bayrağı...

Belarus Arması
6 yıl önce

üzere halk tarafından seçilen, Belarus'un resmi devlet arması. Belarus devlet sembollerinden biri olan armada Belarus haritasının yeşil renkteki ana hatları...

Belarus Futbol Federasyonu
6 yıl önce

Belarus Futbol Federasyonu (BFF) (Belarusça: Беларуская Федэрацыя Футбола) Belarus'un futbol yönetim organıdır.Vışeyşaya Liha, Belarus millî futbol takımı...

Eurovision Şarkı Yarışması'nda Belarus
6 yıl önce

Belarus, Eurovision Şarkı Yarışması'na ilk defa 2004 yılında katılmıştır. Нацыянальная дзяржаўная тэлерадыёкампанія Рэспублікі Беларусь (BTRC) isimli...

Belarus Millî Futbol Takımı
3 yıl önce

Beyaz Rusya millî futbol takımı, ya da Belarus millî futbol takımı, Belarus'u uluslararası organizasyonlarda temsil eden futbol takımıdır. Aşağıdaki oyuncular...

Beyaz Rusya Millí® Futbol Takımı, Beyaz Rusya ülke bayrağı, Beyaz Rusya, Litvanya ülke bayrağı, Litvanya, Beyaz Rusya 1991 ülke bayrağı, Beyaz Rusya 1991, Avusturya ülke bayrağı, Avusturya, 11 Haziran, 1930 FIFA Dünya Kupası
Belarus pasaportu
6 yıl önce

Belarus pasaportu Belarus tarafından vatandaşlarına yurt dışına seyahatleri için verilen belgedir. Rusya ve Ukrayna'nın aksine, Belarus'da "yerli pasaport"...