ikonuna tıklayınız.
beyaz rusya
Türkçe beyaz rusya kelimelerinin İngilizce karşılığı.White Russia, Belarus
Ancak, yeni doğalgaz krizi sonrasında zor ekonomik koşullarla karşılaşan Beyaz Rusya yeniden Rusya İle birleşmek için görüşmelerde bulunmaktadır. Bunun için yapılması gerekli ilk şey olan aynı para birimini kullanma şeklindeki adımların atılması için Beyaz Rusya, Rusya Devlet Başkanı ile görüşme talebinde bulunmuştur.
Tarih
6. ve 8. yüzyıllar arası Beyaz Rusların ataları olan kavimler, bu ülkeye yerleşti ve daha önce burada yaşayan Fin-Ogur kökenli bazı kavimleri zamanla özümlediler. 9. yüzyılın sonunda bölgede İsveç kökenli Varegler tarafından Polotsk ve Turov prenslikleri kurulduysa da 10. yüzyılın sonunda bu prenslikler Kiev Prensliği'ne bağlandılar. 10. yüzyılda bu bölge Bizans İmparatorluğu tarafından vaftiz edilen Kiev Prensi 1. Vladimir tarafından 988 yılından başlayarak Hristiyanlaştırıldı. 1237 yılında bu prenslikler daha sonra Polotsk prensliğinden ayrılan Minsk ve Vitebsk prenslikleriyle birlikte özerliklerini kazandılarsa da aynı yıl Altınordu İmparatorluğu'nun vasalı oldular. Ancak bölge 1239-1320 yılları arasında Litvanya Büyükdüklüğü tarafından fethedildi. Litvanyalılar, devletlerinin başkentlerini Kernavė'den önce Grodno (Beyaz Rusça: Hrodna)'ya, sonra Novogrudok (Beyaz Rusça: Navahrudak)'a taşıdılar ve devletin resmi dili Beyaz Rusça oldu. Ancak 14. yüzyılda devletin başkenti önce Trakai'ye, sonra Vilnius'a taşınınca ve Litvanyalılar paganlıktan önce Ortodoks'luğa, sonra Polonyalıların etkisiyle 15. yüzyılda Katolikliğe geçince, bu durum Ortodoks inancını büyük ölçüde koruyan Beyaz Ruslar'ın tepkisini çekti. Bugünkü Beyaz Rusya'yı oluşturan bölge Litvanya'ya bağlı Brześć Litewski (Bugün Brest), Vitebsk (Beyaz Rusça: Viciebsk), Novogrudok, Minsk (Beyaz Rusça: Mensk), Polock (Polotsk), Mscislaw (Mstislavl) ve Wilno (Vilnius) illerine bölündü.
1386 yılında Litvanya Büyükdükü Jogalia, 2. Wladyslaw adıyla Polonya Kralı olunca, 2 ülke arasında Jagiellon hanedanı aracılığıyla kişisel birlik kuruldu. Bu birliktelik 1569 yılında Lublin Birliği antlaşmasıyla kalıcı bir birlikteliğe dönüştü. Litvanya'nın kalıcı birliğe yanaşmada güçlük çıkarması 1567'de Podlasya, Volinya, Podolya ve Kijow (Kiev) illerinin Polonya Kralı 2. Zygmunt tarafından ele geçirilmesine yol açtı.
Bu arada daha sonra Rus Çarlığı'na dönüşecek olan Moskova Büyük Düklüğü'nün tehdidi artmaya başladı. 1514 yılında Smolensk'i ele geçiren Ruslar, 1535 yılında Vilnius'a kadar geldiler. Ruslar, Livonya Savaşı'nda (1558-1582) 1563'de Polotsk'u işgal ederek Litvanya ordusunu Vilnius'a kadar sürdülerse de Polonyalılar 1572 yılından itibaren Beyaz Rusya'yı geri aldılar ve hatta 1581 yılında Rusya'nın Velike Luki ve Sokol kentlerini işgal edip, Pskov kentini kuşattılar. Hatta Polonyalılar, 1609 yılında kuşattıkları Smolensk'i 2 yıl sonra ele geçirdiler ve Moskova'yı 1610-1612 yılları arasında işgal ettiler. Ruslar,1612 ve 1617'de Smolensk'i geri almaya çalıştılarsa da başarılı olamadılar. 1618 yılında yapılan Deulino barışıyla Polonyalılar, Smolensk ve Czernihów (Chernigov) illerini Rusya'dan geri aldılar. Ruslar 1632'de yeniden saldırsalar da 1634'te imzalanan Polanów (Polyanovka) anlaşmasıyla başarısızlıklarını kabul ettiler.
Beyaz Rusya, genellikle 17. yüzyılın ilk yarısına kadar ekonomik olarak gelişme gösterdi. Ancak bu süreç 1648 yılında Rus Kazakları'nın önderi Bogdan Hmelnitski'nin Litvanya Ukraynası'nda başlattığı isyan yüzünden bitti. Kırım Hanlığı'yla ititfak kuran Hmelnitski, 1 yıl içinde Litvanya'ya bağlı Ukrayna ve Beyaz Rusya'yı ele geçirerek, Polonya'ya bağlı Lublin kentine girdi. Polomyalı'ları 1648'de Żółte Wody (Żółte Wody), Korsun ve Piławce (Pilavtsi), ertesi yıl Zborów (Zboriv) savaşında yendi ve onları, kendisine Ukrayna'da geniş haklar tanıyan Zborów anlaşmasına zorladıysa da, Polonya meclisi (Sejm) bu anlaşmayı reddetti. Karşı saldırıya geçen Polonya-Litvanya Birliği kuvvetleri Hmelnitski ve müttefiklerini Beresteczko (Berestechko, Ukrayna) savaşında yenilgiye uğrattı ve onu Biała Cerkiew (Bela Tserkva) anlaşmasıyla, önceki anlaşmada aldıkları hakların çoğunu kaybetmeye razı olmaya zorladı (Örneğin sadece Kiev ili özerk olacak, Braclaw (Bratislav) ve Czernihów (Chernigov) illerinin özerkliği iptal edilecekti). Bunu içine sindiremeyen Hmelnitski, saldırıya geçse de Brześć Litewski savaşında yenilgiye uğradı ve Beyaz Rusya'dan çekilmek zorunda kaldı ancak Ukrayna'nın önemli bir bölümünü elinde tutuyordu.
Hmelnitski, Boğdan (Moldova) voyvodası Basil Lupu ve Kırım Hanı ile ittifak kurarak Polonyalılar'ı Bitwa pod Batohem (Batoh) savaşında yenilgiye uğrattı. Ancak 1654'te Kijow (Kiev) savaşında yenilgiye uğradı ve Rus Çarı Aleksey'e sığındı. Rus Çarıyla Pereyeslav Anlaşmasını yaparak, kendisini Rusya'ya bağlı özerk Ukrayna atamanı ilan etti. Bu durum Rus-Polonya savaşı'nın başlamasına yol açtı. Aynı yıl Litvanya asıllı Polonya soylusu olan ve Litvanya'nın büyük Ataman'ı Janusz Radziwiłł (Litvanca Jonušas Radvila) kuzeni Boguslaw'la birlikte İsveç Kralı 10. Karl'la ilişki kurdu ve Litvanya'yı Polonya'dan koparmak ve İsveç'e bağlı bir hükümdar olarak yönetmek için İsveç Kralı'yla anlaştı. Bu anlaşma İsveç'in Polonya'yı istilasına yol açtı.
1654 yılında başlayan Rus-Polonya savaşında Ruslar başlangıçta büyük başarılar kazandılar ve Polonya-Litvanya Birliği'nin sınır şehirlerinden Bely ve Dorogobuzh şehirlerini Eylül ayında ele geçirip, Smolensk'i kuşattılar. Büyük Litvanya Atamanı Janusz Radziwiłł, Orsha (bugün Beyaz Rusya'da)'da Ruslar'a katılsa da kendisi Shklov'da yenilgiye uğradı. Ruslar, geri almak istedikleri Smolensk'i 23 Aralik'ta ele geçirdiler. Ruslar ayrıca güneyden geliştirdikleri saldırıyla Bryansk, Roslavl, Homel (Gomel, bugün Homyel) şehirlerini ele geçirdiler. Pskov'dan gelişen saldırıyla da 1 Temmuz'da Nevel (bugün Rusya'da), 17 Temmuz'da Polotsk ve 17 Kasım'da Vitebsk düştü. Böylece Ruslar, yıl sonunda Polonya'dan Kuzey ve Doğu Beyaz Rusya'yı ve Ukrayna'nın doğusunu aldılar.
Ruslar ertesi yıl saldırılarını sürdürdü ve 3 Temmuz'da Minsk, 31 Temmuz'da Wilno (Vilnius) düştü. Bunu ertesi ay Kowno (Kovno) ve Grodno (Hrodna)'nun düşüşü izledi. Güneyden girişilen saldırılar sonucu Pinsk, Slonim, Kleck (Kletsk) Haziaran ayından önce düştü. 17 Haziran'da Velizh (Bugün Rusya'da) ve Eylül ayının başında Lublin düştü ve Lwów (bugün Lviv) kuşatıldı. Böylece Litvanya'ya bağlı bütün yerler Ruslar'ın eline düşmüş oldu.
Belarus Coğrafyası
- Konum: Doğu Avrupa, Polonya'nın doğusunda yer almaktadır.
- Coğrafi konumu: 53 00 Kuzey enlemi, 28 00 Batı boylamı
- Harita konumu: Doğu Avrupa
- Yüzölçümü: toplam: 207,600 km²
- kara: 207,600 km²
- su: 0 km²
- Sınırları: toplam: 2,900 km
- Sınır komşuları: Letonya 141 km, Litvanya 502 km, Polonya 407 km, Rusya 959 km, Ukrayna 891 km
- Sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili)
- İklimi: Kışlar soğuk, yazlar serin ve nemli geçer. Karasal ve deniz iklimi arasında geçiş yaşanır.
- Arazi yapısı: Arazi genellikle yatık olup, çok sayıda bataklık bulundurur.
- Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Nyoman Nehri 90 m; en yüksek noktası: Dzyarzhynskaya Hara 346 m
- Doğal kaynaklar: Ormanlar, bataklık kömürü, az miktarda petrol ve doğal gaz
- Arazi kullanımı: işlenebilir toprak arazi: %26.77, sürekli ekinler: %0.6, otlaklar: %15
- Sulanan arazi: 1,310 km² (2003 verileri)
- Coğrafi not: kara ile çevrili
Belarus Halkı
6. ve 8. yüzyıllar arası Sibirya taraflarından gelen Beyaz Ruslar'ın ataları olan kavimler, bu topraklara yerleşti ve daha önce burada yaşayan Fin-Ogur kökenli bazı kavimleri zamanla özümlediler. Daha sonrada giderek Ruslaştılar ve Slavlaştılar.
19. yüzyıla kadar Beyaz Rusya adında bir ülke ya da yönetim yoktu. Rusya, Batı ülkeleriyle kendi arasında tampon amaçlı Beyaz Rusya yönetimini kurdu. SSCB'nin dağılmasıyla da bağımsız oldu. Belarus, Rusya'nın en yakın müttefikidir.
- Ulus: Beyaz Rus
- Nüfusun etnik dağılımı: Beyaz Ruslar %81.2, Ruslar %11.4, Polonyalılar, Ukraynalılar ve diğerleri %7.4
- Dinler: Doğu Ortodoksları %80, diğer (Roma Katolikleri, Protestanlar, Museviler ve Müslümanlar) %20 (1997 verileri)
- Diller: Beyaz Rusça, Rusça, diğer
Ülke Yönetimi
- Ülke adı: Resmi uzun adı: Belarus Cumhuriyeti
- kısa şekli : Belarus
- yerel adı: Respublika Byelarus'
- eski adı: Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- uluslararası: Belarus
- Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
- Başkent: Minsk
- İdari bölmeler: 6 bölge ve bir belediye; Brestskaya (Brest), Homyel'skaya (Homyel'), Horad Minsk, Hrodzyenskaya (Hrodna), Mahilyowskaya (Mahilyow), Minskaya, Vitsyebskaya (Vitsyebsk)
- Bağımsızlık günü: 25 Ağustos 1991
- Milli bayram: Bağımsızlık günü, 3 Temmuz (1944); 25 Ağustos 1991
- Anayasa: 15 Mart 1994; 27 Kasım 1996 ve 17 Ekim 2004 tarihlerinde yeniden düzenlenip yürürlüğe konulmuştur.
- Hukuk sistemi: Genel hukuk kurallarına göre düzenlenmiştir.
- Oy kullanma yaşı: 18 yaşından itibaren; genel
Üyesi olduğu kuruluşlardan bazıları:
- CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu)
- CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi)
- CEI (Orta Avrupa Girişimi)
- WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Nüfus Bilgileri
- Nüfus: 10,293,011 (Temmuz 2006 verileri)
- Yaş yapısı: 0-14 yaş: %15.7 (erkek 825,823; kadın 791,741)
- 15-64 yaş: %69.7 (erkek 3,490,442; kadın 3,682,950)
- 65 yaş ve üzeri: %14.6 (erkek 498,976; kadın 1,003,079) (2006 verileri)
- Nüfus artış oranı: %-0.06 (2006 verileri)
- Mülteci oranı: 2.3 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)
- Cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın
- 15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın
- 15-64 yaş: 0.95 erkek/kadın
- 65 yaş ve üzeri: 0.4 erkek/kadın
- toplam nüfusta: 0.88 erkek/kadın (2006 verileri)
- Bebek ölüm oranı: 13 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)
- Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 69.08 yıl, erkek: 63.47 yıl, kadın: 74.98 yıl (2006 verileri)
- Ortalama çocuk sayısı: 1.43 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)
- HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.3 (2001 verileri)
- HIV/AIDS - taşıyan insan sayısı: 15,000 (2001 verileri)
- HIV/AIDS - hastalıklarından ölenler: 1,000 (2001 verileri)
- Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
- toplam nüfus: %99.6, erkek: %99.8, kadın: %99.5 (2003 verileri)
Ekonomik Bilgiler
Ekonomiye genel bakış: 1995`de Cumhurbaşkanı Lukashenko, ülkeyi piyasa sosyalizmine yönelttiğinden beri, Beyaz Rusya küçük yapısal reformlar görmüştür.
- GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 73.09 milyar $ (2005 verileri)
- GSYİH - reel büyüme: %9.2 (2005 verileri)
- GSYİH - sektörlere göre: tarım: %9.3
- endüstri: %31.6
- hizmet: %59.1 (2005 verileri)
- Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %10.3 (2005 verileri)
- İş gücü: 4.3 milyon (2005)
- İşsizlik oranı: %1.6 (2005)
- Bütçe: gelirler: 5.903 milyar $; giderler: $6.343 milyar (2005 verileri)
- Endüstri: Metal-kesme makine araçları, traktörler, kamyonlar, motosikletler, televizyon setleri, kimyasal elyaf, gübre, tekstil, radyolar, buzdolapları
- Endüstrinin büyüme oranı: %15.6 (2005 verileri)
- Elektrik üretimi: 30 milyar kWh (2004)
- Elektrik üretimi için kaynaklar: Fosil yakıtlar: %99.9, hidro: %0.1, nükleer: %0 diğer: %0 (2004)
- Elektrik tüketimi: 34.3 milyar kWh (2004)
- Elektrik ihracatı: 800 milyon kWh (2004)
- Elektrik ithalatı: 7 milyar kWh (2003)
- Tarım ürünleri: Hububat, patates, sebzeler, şeker pancarı, keten, sığır eti, süt
- İhracat: 16.14 milyar $ (2005)
- İhracat ürünleri: Makine ve araç - gereçler, kimyasallar, metaller, tekstil, gıda ürünleri
- İhracat ortakları: Rusya %38.5, Ukrayna %7.8, Polonya %7.1, Almanya, Letonya %4.2, Birleşik Krallık %4.1, Çin %4.1 (2005)
- İthalat: 16.94 milyar $ (2005)
- İthalat ürünleri: yakıt, doğal gaz, endüstriyel ham maddeler, tekstil, şeker, gıda maddeleri
- İthalat ortakları: Rusya %57.9, Ukrayna %6.4, Almanya %9.7, Polonya %5.2(2005)
- Dış borç tutarı: 4.662 milyar $ (2005 verileri)
- Para birimi: Beyaz Rusya Rublesi (BYB/BYR)
- Para birimi kodu: BYB/BYR
- Mali yıl: Takvim yılı
Alt yapı Bilgileri
- Kullanılan telefon hatları: 3,284,300 (2005)
- Telefon kodu: 375
- Radyo yayın istasyonları: AM 28, FM 37, kısa dalga 11 (1998)
- Radyolar: 3.02 milyon (1997)
- Televizyon yayını yapan istasyonlar: 47 (1995)
- Televizyonlar: 2.52 milyon (1997)
- Internet kısaltması: .by
- Internet servis sağlayıcıları: 4 (2000)
- Internet kullanıcıları: 3,394,400 (2005)
- Demiryolları: toplam: 5,512 km (2005)
- Karayolları: toplam: 93,055 km, asfalt: 93,055 km, asfalt olmayan: 0 km (2005)
- Boru hatları: Ham petrol 2,321 km; arıtılmış ürünler 1,686 km; doğal gaz 5,223 km (2006)
- Limanlar: Mazyr
- Hava alanları: 86 (2006)
Kaynaklar
Vikipedi
misafir - 9 yıl önce
misafir - 9 yıl önce
misafir - 9 yıl önce