Çernigov prensi Mihail Vsevolodoviç'in soyundan gelen Gorçakov, Kırım Savaşı sırasında Rus ordusuna komuta eden Mihail Dmitriyeviç Gorçakov'un kuzeniydi. Petersburg'un Batılı salon ve saray ortamında yetişti. 1817'de diplomatlık mesleğine girdikten sonra Troppau, Ljubljana (Laibach) ve Verona'daki uluslararası kongrelere (1820-22) katılan Rus delegasyonlarında yer aldı. Dışişleri bakanı Kont Karl Robert Nesselrode'un ilerlemesini engellemeye yönelik çabalarına karşın, Gorçakov 1822'den sonra Batı Avrupa'daki çeşitli Rus büyükelçiliklerinde görevlendirildi. Viyana büyükelçiliği gürevinde bulunduğu Kırım Savaşı sırasında başarılı bir diplomat olarak adından söz ettirdi.
Kırım Savaşı'nın ardından Nesselrode'un istifasıyla boşalan dışişleri bakanlığı görevine getirildi (Nisan 1856). Göreve başlar başlamaz Rusya'yı yeniden güçlü bir Avrupa devleti durumuna getirmeyi amaçlayan bir politika izlemeye başladı; Fransa ve Prusya'yla dostça ilişkiler kurmak için çaba gösterdi. Rusya'nın Polonya'daki Ocak Ayaklanması'nı (1863-1864) Fransa'nın protestosuna karşın bastırması, iki ülke arasındaki yakınlaşmayı sürdürmesini engellediyse de, öteki Avrupa ülkeleriyle olan diplomatik ilişkileri başarıyla yürüttü ve Prusya'nın Rusya'nın eylemlerine açık destek vermesini sağladı. Bu hizmetleri karşılığında 1866'da Çar II. Aleksandr tarafından imparatorluk yüksek görevlisi yapılarak ödüllendirildi.
Avrupa siyasetinde Fransız-Alman Savaşı'nın (1870-71) öne çıkmasından yararlanarak Rusya'nın konumunu güçlendirmeye yönelik yeni adımlar attı. Kırım Savaşı'ndan sonra Karadeniz'de savaş filosu bulundurma ve kıyı şeridini tahkim etme konusunda Rusya için konan yasakların tanınmayacağını ilan etti. Ayrıca Rusya'nın Almanya ve Avusturya-Macaristan'la Üç İmparator Birliği (Dreikaiserbund) adıyla bilinen, savunmaya yönelik gevşek bir antlaşma imzalamasını sağladı (1873).
Bu başarılarına karşın, Rusya'nın dış politikasının belirlenmesinde oynadığı rol 1870'lerin ortasından sonra azalmaya başladı. Prusya şansölyesi Otto von Bismarck'la arasındaki kişisel çekişme Üç İmparator Birliği'nin etkili olmasını engelledi. Panslavizme karşı olması bu akımın Rus dış politikasını belirleyen en önemli etken durumuna gelmesini önlemeye yetmedi. 1875'te Bosna'da patlak veren bir ayaklanmanın ardından Üç İmparator Birliği'ni ve barışı korumak için gösterdiği çabalar sonuçsuz kaldı. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra yardımcısı Kont Nikolay İgnatyev'in, savaşta yenik düşen Osmanlılara ağır hükümler içeren Ayastefanos Antlaşması'nı (1878) dayatmasını önleyemediği gibi Avrupa devletlerinin olaya müdahale ederek Ayastefanos Antlaşması'nın yerine, Rusya'nın kazanımlarını sınırlayan Berlin Antlaşması'nı (1878) geçirmelerini de engel olamadı. Berlin Antlaşması'nı meslek yaşamının en büyük başarısızlığı olarak görmesine karşın 1882'ye değin dışişleri bakanlığından ayrılmadı ve imparatorluk yüksek görevlisi olarak kaldı.
Kaynaklar
- Encyclopædia Britannica
