Üçüncü Çağ, Númenor`un Düşüşü`nden sonra kurulan İnsanların ve Elflerin Son İttifakı tarafından Sauron`un ilk kez mağlup edilmesinden sonra başlamıştır.
Bu çağın en karakteristik özelliği Elflerin zayıflamasıdır. Çağın başlangıcında Elflerin çoğu Valinor`a yelken açmıştır. Çünkü İkinci Çağ`ın sonunu getiren, Elflerin de katıldığı savaş onları zayıflatmıştı. Bununla beraber Lindon, Lothlórien ve Kuyutorman`da yaşayan Elflerin kurdukları krallıklar Üçüncü Çağ`ın sonuna kadar sürdü. Rivendell ise Elflerin ve diğer ırklardan kişilerin meşhur sığınağı oldu. Tüm çağ boyunca Elfler, diğer ırkların işlerine fazla karışmadılar ve sadece savaş zamanlarında diğerlerine yardım ettiler. Elfler bu çağda kendilerini sanatsal zevklere ve yaşadıkları topraklara hizmet etmeye vakfettiler. Sauron`un geri dönmesi ve Orta Dünya`ya tekrar hakimiyetini yayması ile Elfler kademe kademe zayıflamaya ve Orta Dünya`yı terketmeye devam ettiler. Çağ bittiğinde, bir zamanlar çok büyük medeniyetler kurmuş olan İlkdoğanların krallıklarından geriye sadece çok küçük parçalar kalmıştı.
Bu çağ aynı zamanda, Númenorean soyundan gelenlerin yönettiği Arnor ve Gondor krallıklarının yükseliş ve gerileme dönemlerini kapsar. Üçüncü çağın başında, manevi olarak aynı krallığın parçası olsalar da, Arnor ve Gondor krallıkları birbirinden ayrıldı. Kaderleri de birbirinden farklı şekillendi.
Çağ, Tek Yüzük yok edilip Sauron kesin olarak yenilinceye kadar 3021 yıl devam etti. Imladris`in efendisi Elrond, Shire`lı Bilbo ve Frodo Baggins, Ak Gandalf, Lothlórien`in hanımı Galadriel en uzak batıya yola çıktıklarında Dördüncü Çağ başlamış oldu. Yüzük Kardeşliği`nin mensuplarından Samwise Gamgee, Thranduil`in oğlu Legolas, Gloin`in oğlu Gimli ise bir süre daha Orta Dünya `da kalmaya devam etti. Kardeşliğin hayatta kalan diğer üyelerinden Aragorn yeniden kurulan birleşik krallığın tahtına oturarak uzun yıllar hükmetti. Peregrin Took ve Meriadoc Brandybuck ise özerk Shire`da yöneticilik yaptılar.