Musevi ve İslami kaynaklardaki Yusuf bahsi büyük benzerlik göstermektedir. Hristiyanlık`taki bahsi Musevilikteki ile aynıdır. Tanah ve Eski Ahit`in Yaratılış (Tekvin) kısmı ile Kur`an`da Yusuf Suresi`nde Yusuf`un yaşam hikayesi anlatılır.
Musevi ve Hristiyan kaynaklarında
Yusuf`un hikayesi Musevi dini kitabı Tanah`ın Tevrat (Tora) bölümünün Yaratılış (Tekvin) kısmında anlatılır. Yaratılış kısmı Eski Ahit`te de bulunduğu için Yusuf bahsi Hristiyanlıkta Musevilikteki ile aynıdır.Yusuf`un annesi, babası ve kardeşleri
anamadde|Yakup (İshak`ın oğlu) Yusuf doğmadan uzun yıllar önce babası Yakup ikizkardeşi Esav`ı ve babası İshak`ı kandırarak, ama olan babasının kardeşi yerine kendisini kutsamasını sağladı. Durum ortaya çıkınca Esav`ın kendisini öldürmesinden korkarak Kenan Ülkesi`ni terketti ve Harran`a, dayısının yanına geldi. Dayısı Lavan`ın yanında çoban olarak çalışmaya başladı. Dayısının Lea ve Rahel adında iki kızı vardı. Yakup Rahel`e aşık oldu. Karşılığında herbir kız için yedişer yıl çalışmak koşuluyla dayısı iki kızını da Yakup`a verdi.Yakup`un Lea`dan Ruben, Şimon, Levi, Yehuda, İssakar ve Zevulun isimlerinde altı oğlu oldu. Sevgili eşi Rahel kısırdı. Rahel`in cariyesi Bilha`dan Dan ve Naftali isimlerinde iki oğlu oldu. Lea`nın cariyesi Zilpa`dan Gad ve Aşer isimlerinde iki oğlu oldu. Tanrı Rahel`in dualarını kabul etti ve kısır olduğu halde Yusuf`u doğurdu.
20 yıl çalıştıktan sonra Yakup mallarını ve ailesini alarak dayısının yanından kaçtı. Kenan Ülkesi`ne dönerken Tanrı ile güreşti ve İsrail ismini aldı. Geri döndüğünde kardeşi Esav onu affetti. Burada Rahel bir oğul daha doğurdu ve doğum esnasında hayatını kaybetti. En küçük oğlunun adını Bünyamin koydu. Böylece Yakup`un ileride İsrailoğulları`nı meydana getirecek olan oniki oğlu olmuş oldu.
Yusuf`un düşleri
Yusuf doğduğunda Yakup oldukça yaşlıydı. Ağabeylerinden çok küçük olan Yusuf`a özel bir düşkünlüğü vardı. Yusuf`a upuzun, rengarenk bir kaftan yaptırmıştı. Ağabeyleri Yusuf`u çok kıskanıyorlardı. Bu nedenle ona kötü davranıyorlardı. Yusuf onyedi yaşına girdi. Ağabeyleri ile birlikte babasının sürülerini güdüyor, ağabeylerinin yaptıklarını babasına anlatıyordu.
Yusuf birgün bir rüya gördü. Rüyasında kardeşleri ile birlikte tarlada demet bağlıyordu. Birden Yusuf`un demeti ayağa dikildi ve kardeşlerinin demetleri Yusuf`unkinin önünde eğildiler. Yusuf bu rüyayı anlattığında kardeşleri ondan bir kat daha nefret ettiler.
Yusuf bir rüya daha gördü. Bu rüyasında güneş, ay ve onbir yıldız Yusuf`un önünde eğildiler. Bu rüyayı anlattığında babası da sinirlendi. ``"Ne biçim düş bu?"`` dedi, ``"Ben, annen, kardeşlerin gelip önünde yere mi eğileceğiz yani?"``.
Kuyuya atılması ve köle olarak satılması
Kardeşlerinin Yusuf`u kıskanması babası İsrail`in de aklına takılmıştı ancak bu konuda birşey yapmadı. Kardeşleri Dotan`a sürüleri otlatmaya gittikleri birgün Yusuf`u öldürme planları Yaptılar. Babaları Yusuf`u arkalarından yanlarına gönderdi. Ağabeylerinin ne yaptıklarını kendisine anlatmasını tembihledi. Ağabeyi Ruben Yusuf`a kıyamadı ve onu ıssız bir yerdeki susuz kuyuya atmalarını tavsiye etti. Sonradan gidip onu kurtarmayı planlıyordu. Bu plan diğerlerinin aklına yattı. Renkli kaftanını çıkarıp Yusuf`u kuyuya attılar ve yemeğe oturdular.Bir süre sonra Mısır`a giden bir Midyan ticaret kervanı gördüler. Yehuda, ``"Yusuf ne de olsa kardeşimizdir, canına kıymayalım. Gelin onu İsmailoğulları`naİsmailoğulları İsmail peygamberin soyundan gelen kimselerdir ve İslam geleneğine göre Muhammed`in ve Arapların atalarıdır. satalım"``, dedi. Yusuf`u kuyudan çekip çıkardılar ve yirmi gümüşe Midyan`lı İsmailoğulları`na sattılar. Elbisesini de kana bulayıp babalarına getirdiler ve ``"Bak bunu bulduk"`` dediler. Yakup Yusuf`u vahşi bir hayvanın parçaladığını düşündü ve günlerce ağlayarak yas tuttu. Elbiselerini parçalayarak beline çul sardı. Oğulları ve kızları denedilerse de onu avutamadılar.
Bu arada Midyanlılar da Yusuf`u Mısır`da firavunun bir görevlisine, muhafız birliği komutanı Potifar`a sattılar.
Yusuf zindana düşer
Yusuf efendisi Potifar`ın evinde kalıyordu. Yaptığı her işte başarılı oluyordu. Potifar`ın evinin de bereketi artmıştı. Muhafız komutanı Potifar Yusuf`un tanrının özel bir kulu olduğunun farkına vardı. Onu malikanesindeki herşeyden sorumlu kıldı.
Yusuf oldukça yakışıklı bir genç olmuştu. Efendisinin eşi Yusuf`a göz koydu ve onunla beraber olmak istedi. Yusuf kendisine bunca iyilik yapan efendisine bu kötülüğü yapmayacağını ve tanrının buyruğuna karşı gelmeyeceğini söyleyerek karşı çıktı. Kadın elbisesini tutunca Yusuf elbiseyi bırakarak odadan çıktı. Kadın Yusuf`un kendisiyle yatmaya çalıştığını, çığlık atınca da elbisesini bırakıp kaçtığını söyleyerek iftira attı. Efendisi Yusuf`u zindana attırdı.
Zindanda rüya yorumculuğu yapar
Zindancıbaşı Yusuf`tan hoşnut kaldı ve onu diğer tutukluların başı yaptı. Zindancıbaşı her türlü sorumluluğu Yusuf`a verdi. Yusuf tanrının izni ile herşeyde başarılı oluyordu.
Bir süre sonra Firavun`u kızdıran sarayın baş sakisi ve fırıncıbaşısı zindana atıldılar. Yusuf onların hizmetine verildi. Her ikisinin de keyifsiz olduğu birgün Yusuf nedenini sordu. İkisi de bir önceki gece birer rüya gördüklerini ve yorumlayacak kimse olmadığını söylediler. Yusuf, ``"yorum tanrıya özgüdür"`` dedi ve rüyalarını anlatmalarını istedi.
Baş saki rüyasında üç asma çubuğu gördüğünü, tomurcuklar açar açmaz salkım salkım üzüm verdiklerini, üzümleri firavunun kasesine sıktığını ve firavuna sunduğunu gördüğünü söyledi. Yusuf baş sakinin üç gün içerisinde zindandan kurtulacağını ve eski görevine iade edileceğini söyledi. Sakinin kurtulduktan sonra kendisini unutmamasını ve yardım etmesini istedi. Haksız yere ülkesinden uzaklaştırıldığını ve zindana düştüğünü söyledi.
Fırıncıbaşının rüyası ise şöyleydi. Fırıncıbaşı başının üstünde üç sepet beyaz ekmek taşıyordu. En üstteki sepette firavun için pişirilmiş pastalar vardı. Kuşlar sepetteki pastaları yiyorlardı. Yusuf fırıncıbaşıya üç gün içerisinde asılacağını ve başının etini kuşların yiyeceğini söyledi.
Üç gün sonra Firavun`un doğumgünü partisi vardı. Firavun baş sakiyi affetti ve görevine iade etti, fırıncıbaşıyı ise astırdı. Ancak baş saki Yusuf`un kendisine yardım etmesi konusunda söylediklerini anımsamadı.
Firavun`un rüyası
Yusuf zindanda iki yıl daha geçirdi. Tam iki yıl sonra firavun bir düş gördü. Rüyasında Nil Nehri`nin kıyısında duruyordu. Irmaktan güzel ve semiz yedi inek çıktı. Sazlar arasında otlamaya başladılar. Sonra yedi çirkin ve cılız inek çıktı. Irmağın kıyısında öbür ineklerin yanında durdular. Çirkin ve cılız inekler güzel ve semiz yedi ineği yiyince, firavun uyandı. Yine uykuya daldı, bu kez başka bir düş gördü. Bir sapın ucunda yedi güzel ve dolgun başak bitti. Sonra, cılız ve doğu rüzgarıyla kavrulmuş yedi başak daha bitti. Cılız başaklar, yedi güzel ve dolgun başağı yuttular.
Firavun uyandığında çok kaygılandı. Mısır`daki tüm bilge ve büyücüleri çağırdı ancak kimse düşü yorumlayamadı. Birden baş saki Yusuf`u hatırladı ve zindanda başlarından geçenleri firavuna anlattı. Firavun Yusuf`u huzuruna çağırttı ve rüyasını yorumlamasını emretti. Yusuf yedi yıl bolluk olacağını, yedi yıl ise çok şiddetli bir kıtlık olacağını söyledi. Bolluk süresince ülkedeki ürünlerin beştebirini depolamasını tavsiye etti. Benzer rüyaların iki kere görünmesinin ise tanrının kesin kararını verdiğinin ve en kısa zamanda uygulamaya geçeceğinin göstergesi olduğunu söyledi. Bilgili bir adam bulup Mısır`ın başına geçirmesini tavsiye etti.
Yusuf`un Mısır`a hükümdar oluşu
Yusuf`un söylediklerinden çok etkilenen ve onun bilgeliğine hayran kalan Firavun, mühür yüzüğünü parmağından çıkarıp Yusuf`un eline taktı. Onu tüm Mısır`a ve saraya hükümdar atadı. Yusuf hükümdar olduğunda 30 yaşındaydı. Yusuf Mısır`da Firavun`dan sonra ikinci adam oldu. Kıtlık yılları gelmeden önce toplayabildiği kadar tahıl toplayıp depoladı. On Kenti`nin kahini Safenat-Paneah`ın kızı Asenat ile evlendi. Asenat`tan Manaşşe ve Efrayim isminde iki oğlu oldu.
Kardeşleriyle biraraya gelişi
Yedi yıllık bolluk sona erince şiddetli bir kıtlık başgösterdi. Kıtlık civar ülkelere de yayıldı. Herkes Yusuf`tan buğday satın almaya başladı. Yusuf`un babası Yakup`ta on oğlunu Mısır`a tahıl satın almaya gönderdi. En küçük oğlu Bünyamin`i, Yusuf gibi başına birşeyler gelmesinden korktuğu için göndermedi.
Yusuf ağabeylerini tanıdı ancak onlar Yusuf`u tanımadılar. Yusuf onlara bir oyun oynamaya karar verdi. Mısır`a casusluk amacıyla geldiklerini iddia etti ve hayat hikayelerini anlattırdı. Ağabeyleri Bünyamin`den bahsedince, onu da getirmelerini emretti. Ağabeyleri bu başlarına gelenlerin Yusuf`a yaptıklarının cezası olduğunu düşündüler. Kendi aralarında İbranice konuşurlarken Mısır`lı zannettikleri Yusuf`un onları anladığını bilmiyorlardı. Yusuf Ağabeyi Şimon`u tutsak olarak bırakmalarını söyledi ve diğerlerini tahıl vererek geri gönderdi. Tahıl için verdikleri paralarını da gizlice tahılların arasına saklattı. Ağabeyleri ayrılınca bir kenarda gizlice ağladı.
Yolda paraları bulan ağabeylerinin korkusu bir kat daha arttı. Eve varınca Yakup`a Mısır hükümdarının Bünyamin`i de görmek istediğini söylediler. Yakup bu fikre şiddetle karşı çıktı. Önce Yusuf`u sonra Şimon`u kaybettiğini, şimdi de Bünyamin`i kaybedeceğini söyledi. Ancak kıtlık iyice şiddetlenince onları tahıl almaları için yeniden göndermeye karar verdi ve gönülsüz olarak Bünyamin`i de götürmelerine razı oldu. Yanlarına ülkenin en iyi ürünlerinden hediye paketleri verdi. Torbalarda buldukları parayı geri götürmelerini söyledi. Yeni alacakları tahıl için de iki kat para verdi. Tanrı`dan Mısır`ın hükümdarına merhamet vermesini diledi.
Kardeşleri Yusuf`u görünce önünde yerlere kapandılar. Yusuf onları yemeğe davet etti. Kendisiyle aynı anneden olma küçük Bünyamin`i görmek çok dokunmuştu. Odadan çıkıp gizlice ağladı. Yemek esnasında kardeşleri Yusuf`un karşısında büyükten küçüğe sıralandılar. Normalde Yusuf`la beraber yemek yiyen Mısır`lı heyete ayrıca servis yapıldı zira Mısırlılar İbrani`lerle beraber yemek yemeyi iğrenç buluyorlardı. Yemekte Bünyamin`e diğerlerinden beş kat fazla yiyecek servisi yapıldı.
Ertesi gün kardeşlerinin torbalarına tahıl doldurttu. Bünyaminin torbasına ise şarap içtiği ve fal baktığı gümüş kasesini ve tahılın parasını saklattı. Kardeşleri yola çıktıklarında kahyasını gönderip onları durdurttu ve hırsızlıkla itham etti. Kardeşleri hırsız aralarından biri ise onu öldürmelerini, diğerlerini köle almasını söylediler. Yusuf bunun yerine hırsızı köle alacağını, diğerlerini salacağını söyledi. Torbalar aranınca kase ve paralar Bünyamin`in torbasında çıktı. Yehuda, Bünyamin yerine kendisini köle olarak alması için Yusuf`a yalvardı. Yaşlı babalarının Yusuf`tan sonra Bünyamin`in de acısına dayanamayacağını söyledi.
Yusuf huzurundaki Mısırlıları odadan çıkardı. Kardeşlerinin önünde hıçkıra hıçkıra ağladı ve yıllar önce köle olarak sattıkları Yusuf olduğunu söyledi. Yusuf`un kardeşleri ile biraraya geldiğini duyan firavun çok sevindi ve Yusuf`a tüm ailesini Mısır`a getirmesini, onlara Mısır`ın en güzel yerlerini vereceğini söyledi. Yusuf yanlarına elbise, para ve tahıl vererek kardeşlerini ülkelerine geri yolladı. Babasını da alıp gelmelerini söyledi.
Kardeşleri eve dönüp olanları Yakup`a anlattılar. Gece rüyasında Tanrı Yakup`a ``"Mısır`a gitmekten çekinme. Soyunu orada büyük bir ulus yapacağım. Seninle birlikte Mısır`a gelecek, soyunu bu ülkeye geri getireceğim. Senin gözlerini Yusuf`un elleri kapayacak,"`` dedi.
Yakup (İsrail) ve İsrailoğulları`nın Mısır`a yerleşmesi
Yakup, tüm ailesi ve tüm malları ile Yusuf`un gönderdiği arabalara binerek Mısır`a göçtü. Oğullarının eşleri hariç toplam 70 kişiydiler. Yusuf Firavun`a hayvancılık yaptıklarını söylemelerini öğütledi. Yusuf malları ile birlikte geldiklerini söyledi, bu sayede Goşen`e yerleşebileceklerini ümit ediyordu. Zira Mısır`lılar çobanlardan iğrenirlerdi. Firavun onları ülkenin en iyi yerine, Goşen`deki Ramses bölgesine yerleştirdi. Aralarından becerikli olanları da sarayın sürülerinden sorumlu yaptı. Bu sırada Yakup 130 yaşındaydı.Kıtlık iyice şiddetlendi. Halk elinde avucunda ne varsa Yusuf`a getirip tahıl yiyecek satın alıyordu. Zamanla halkta para kalmadı. Yusuf halka hayvanları karşılığında yiyecek vermeye başladı. Hayvanlar da bitince arazileri ve canları karşılığında yiyecek vermeye başladı. Yusuf Mısır halkını tamamen köleleştirdi. Bu durum sadece kahinleri etkilemedi zira onlar devletten maaş alıyorlardı.
İsrail`in ölümü
Yusuf babası Yakup`un hastalandığını duydu. Oğullarını alarak babasının yanına gitti. Yakup, "Atalarım İbrahim`in, İshak`ın hizmet ettiği, Bugüne dek yaşamım boyunca bana çobanlık eden Tanrı, beni bütün kötülüklerden kurtaran melek bu gençleri kutsasın! Adım ve atalarım İbrahim`le İshak`ın adları bu gençlerle yaşasın! Yeryüzünde çoğaldıkça çoğalsınlar.a€ºa€º diyerek torunlarını kutsadı. Ancak sağ elini Manaşşe yerine küçük olan Efrayim`in başına koydu. Yusuf babasını uyarınca Yakup, durumun farkında olduğunu ancak Efrayim`den daha büyük bir halk olacağını söyledi. Böylece Efrayim`i Manaşşe`nin önüne geçirmiş oldu. Yakup daha sonra oğullarına son sözlerini [1] söyledi ve 147 yaşında öldü. Vasiyeti üzerine Kenan Ülkesi`nde toprağa verildi.
Yusuf`un ölümü
Babaları İsrail ölünce Yusuf`un kardeşlerini bir korku sardı. Daha önce yaptıkları kötülük nedeniyle kendilerinden intikam almasından korkuyorlardı. Bu nedenle İsrail`in ölmeden önce Yusuf`tan kardeşlerini affetmesini istediği yalanını uydurdular. Yusuf gönüllerini ferah tutmalarını söyledi. "Ben Tanrı mıyım? Korkmayın, size de çocuklarınıza da bakacağım,"`` dedi.
Yusuf 110 yıl yaşadı. Torunlarının torunlarını gördü. Ölmeden önce yakınlarına, ``"Ben ölmek üzereyim,"`` dedi, ``"ama Tanrı kesinlikle size yardım edecek; sizi İbrahim`e, İshak`a, Yakup`a ant içerek söz verdiği topraklara götürecek."`` Sonra onlara ant içirerek, ``"Tanrı kesinlikle size yardım edecek"`` dedi, ``"O zaman kemiklerimi buradan götürürsünüz."`` Yusuf Mısır`da mumyalanıp bir tabuta kondu.
İslam`a göre
Yusuf İslamiyete göre peygamberdir. Hayat hikayesi Yusuf Suresi`nde kısaca anlatılır. Kur`an`daki hikayesi Tevrat`takiyle paraleldir. Kur`an`da bahsedilmeyen ayrıntılar İslam alimleri tarafından açıklanmıştır.Yusuf konusunda Kur`an ile Tevrat`taki farklı noktalar
Kur`an da babasının Yusuf`a verdiği uzun renkli kaftandan sözedilmez.Kur`an`a göre Yusuf "güneş, ay ve onbir yıldızı kendisine secde ederken gördüğünü" ref|1. kardeşlerinden önce babasına söyler ve babası onu bu rüyayı kardeşlerine anlatmaması konusunda tembihler. Aksi takdirde ona tuzak kuracaklarını söyler. ref|2 Kur`an`da Yusuf`un diğer rüyasından bahsedilmez.
Kardeşleri kıra gittikleri birgün Yusuf`u da yanlarında götürmek isterler ancak Yakup onu bir kurdun yemesinden korktuğunu söyler. Daha sonra ikna olur ve gitmesine izin verir. Tevrat`ta ise ağabeylerinin neler yaptıklarını kendisine haber vermesi için Yakup tarafından gönderilir.
Kardeşleri onu öldürmeyi planladıklarında aralarından biri kuyuya atmayı önerir. Kur`an`da ismi verilmeyen bu kardeş Tevrat`a göre Ruben`dir ve Yusuf`u kurtarmaya çalışmaktadır. Kur`an`da Ruben`in onu kurtarmaya çalıştığından bahsedilmez. Aksine birilerinin Yusuf`u alıp götürmesini dilediği belirtilir.
Kardeşleri Yusuf`un kanlı gömleğini Yakup`a getirirler ve onu bir kurdun yediğini söylerler. Tevrat`a göre ise kardeşleri "Bunu bulduk" diyerek Yusuf`un renkli kaftanını getirmiş, kurt yemiş olabileceği teşhisini Yakup koymuştur.
Yusuf`un kuyuda kimler tarafından bulunduğu Kur`an`da belirtilmez. Ağabeylerinin onu kuyuda terkettiği belirtilir. Tevrat`a göre ise onu Midyan`lı İsmailoğulları`naİsmailoğulları İsmail peygamberin soyundan gelen kimselerdir ve İslam geleneğine göre Muhammed`in ve Arapların atalarıdır. satmışlardır.
Yusuf`un köle olarak satıldığı evde hanımı onunla birlikte olmak ister ve Yusuf kaçarken gömleğini arkadan yırtar. Gömlek önden değil de arkadan yırtıldığı için efendisi Aziz, Yusuf`a inanır ancak dedikodudan korkarak onu zindana attırır. Tevrat`ta ise Yusuf elbisesini bırakarak kaçmıştır ve efendisi muhafız birliği komutanı Potifar, hanımına inanır.
Kur`an`da zindan arkadaşlarının kimliklerinden bahsedilmez. Yusuf onları Allah`a inanmaya davet eder.
Kur`an`a göre firavunun rüyasını eski zindan arkadaşı zindana gelerek Yusuf`a anlatır ve yorumlamasını ister. Tevrat`ta ise Yusuf Firavun`un huzuruna çıkarak yorumlar. Rüya ve yapılan yorum paralel olmakla beraber ufak farklılıklar vardır.
Kardeşleri Yusuf`un huzuruna çıktığında geçen olaylar Kur`an`da anlatılmaz. Kardeşleri torbalarında paralarını bulunca bununla yeniden erzak almak isterler. Tevrat`ta ise parayı geri getirerek iade ederler. Yeni erzak için de iki misli para getirirler.
Kur`an`a göre emniyet tedbiri olarak Mısır`a herbiri ayrı kapılardan girerler. Tevrat`ta bundan bahsedilmez.
Kur`an`a göre Mısır`dan ayrılırlarken torbalarına saklanan değerli şey kralın su maşrapasıdır. Tevrat`a göre ise Yusuf`un fal baktığı gümüş şarap kasesidir.
Kur`an`a göre Yusuf, Bünyamin`e gizlice ağabeyi olduğunu açıklar. Diğerleri sonradan onun Yusuf olduğunu anlarlar. Tevrat`ta ise Yusuf toplu halde hepsine açıklar.
Kur`an`a göre Yakup`un gözleri Yusuf`un acısından boz olur. Yusuf onu iyileştirmek için gömleğini gönderir. Yakup`un gözleri açılır. Tevrat`ta bundan bahsedilmez.
İslam peygamberleri
Kaynakça ve dipnotlar
- Kur`an
- not|1 - Yusuf Suresi, 12/4
- not|2 - Yusuf Suresi, 12/5-6
- Tevrat
