Yunus (Hayvan)

Kısaca: Balinalar (Cetacea) takımının dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içindeki yunusgiller (Delphinidae) familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır. ...devamı ☟

Yunus (hayvan)
Yunus (hayvan)

Yunus, balinalar takımının dişli balinalar alt takımı içindeki yunusgiller familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır.

Başta kıta sahanlıklarının görece sığ denizleri olmak üzere, tüm Dünya denizlerinde ve bazı nehirlerde bulunan yunuslar etçil canlılardır ve genellikle balık ve mürekkep balığı ile beslenirler. Yunusgiller (Delphinidae) familyası, balinalar (Cetacea) takımı içindeki en kalabalık familyadır ve evrim süreci açısından da görece yenidir: üyeleri yaklaşık 10 milyon yıl önce, Miyosen devrinde ortaya çıkmıştır. Yunusların hayvanlar aleminin en zeki canlılarından olduğu kabul edilir ve arkadaş canlısı genel görünümleri ile oyuncu tavırları, onları insanların gözünde popüler bir yere koyar.

Adlandırma

En sık rastlanan yunus türü olan ve "yunus" denildiğinde ilk akla gelen canlı, 1970`li yıllarda Türkiye`de de yayınlanan ABD televizyon dizisi Flipper`ın özellikle popülerleştirdiği ve Türkçe`de "şişe burunlu yunus" (ya da "afalina") olarak anılan ``Tursiops truncatus`` türüdür. Ancak, yunusgiller (Delphinidae) familyasının tipik türü ``Tursiops truncatus`` değil, Türkçe`de "tırtak" adı ile anılan ve bayağı yunus ```` cinsi içinde sınıflanan ``Delphinus delphis```tir.

Yunusgiller (Delphinidae) familyası içindeki görece büyük altı tür, bu familya içinde sınıflandıkları için aslında yunus olsalar da daha çok "balina" adı ile anılır. Bu canlılar şunlardır:

Dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan ve açık olarak "yunus" adı ile anılan diğer türler, nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyası içindeki dört familyada birer tür olarak sınıflanan Amazon nehir yunusu, Ganj ve İndus nehir yunusu, La Plata yunusu ve Yangtze nehir yunusudur.

Yine dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan Phocoenidae familyası ve bazı türleri, yunuslardan farklı olsalar da bazen "yunus" adı ile ilişkilendirilir. Örneğin İngilizce`de, bu familyanın türleri için "domuz balığı" anlamına gelen bir kökten genel ``porpoise`` kelimesi kullanılırKaynak-numara|no=1 ve bu kelime, özellikle gemiciler ve balıkçılar tarafından herhangi bir küçük yunusu adlandırmak için kullanılmıştırKaynak-numara|no=2. Türkçe`de Phocoenidae familyası için "domuz balinaları"Kaynak-numara|no=3Kaynak-numara|no=4, "nehir yunusları"Kaynak-numara|no=3, "liman yunusları"Kaynak-numara|no=5 ve "liman yunusugiller"Kaynak-numara|no=6 gibi adlara rastlanabilir. Bu familyanın tipik türü olan ``Phocoena phocaena`` için ise "domuz balinası"Kaynak-numara|no=7, "mutur"Kaynak-numara|no=3Kaynak-numara|no=8Kaynak-numara|no=9Kaynak-numara|no=10, "gerçek yunus"Kaynak-numara|no=9, "azak yunusu"Kaynak-numara|no=11 ve yalnızca "yunus"Kaynak-numara|no=3Kaynak-numara|no=5Kaynak-numara|no=8 adlarının kullanıldığı görülebilir.

Sınıflama

Yukarıda verilmiş olan bilgiler ışığında, "yunus" ortak adı ile anılan canlıların sınıflama listesi aşağıda sunulmuştur; yalnızca ilgili familya (yunusgiller - Delphinidae) ile üst familya (nehir yunusları - Platanistoidea) ayrıntılı verilmiştir.
* Alt takım : Odontoceti - Dişli balinalar
* Familya : Delphinidae - Yunusgiller
* Cins : ``Cephalorhynchus``
* Tür : ``Cephalorhynchus commersonii`` - Alaca yunus
* Tür : ``Cephalorhynchus eutropia`` - Şili yunusu
* Tür : ``Cephalorhynchus heavisidii`` - Benguela yunusu
* Tür : ``Cephalorhynchus hectori`` - Beyaz başlı yunus
* Cins : ``Delphinus``
* Tür : ``Delphinus capensis`` - Uzun burunlu bayağı yunus
* Tür : ``Delphinus delphis`` - Kısa burunlu bayağı yunus, tırtak
* Cins : ``Grampus``
* Tür : ``Grampus griseus`` - Gri yunus
* Cins : ``Lagenodelphis``
* Tür : ``Lagenodelphis hosei`` - Sarawak yunusu
* Cins : ``Lagenorhynchus``
* Tür : ``Lagenorhynchus acutus`` - Atlantik beyaz yanlı yunusu
* Tür : ``Lagenorhynchus albirostris`` - Beyaz burunlu yunus
* Tür : ``Lagenorhynchus australis`` - Siyah çeneli yunus
* Tür : ``Lagenorhynchus cruciger`` - Kum saati yunusu
* Tür : ``Lagenorhynchus obliquidens`` - Pasifik beyaz yanlı yunusu
* Tür : ``Lagenorhynchus obscurus`` - Gölgeli yunus
* Cins : ``Lissodelphis``
* Tür : ``Lissodelphis borealis``
* Tür : ``Lissodelphis peronii``
* Cins : ``Orcaella``
* Tür : ``Orcaella brevirostris`` - Irrawaddy yunusu
* Tür : ``Orcaella heinsohni`` - Avustralya küçük yüzgeçli yunusu
* Cins : ``Sotalia``
* Tür : ``Sotalia fluviatilis`` - Haliç yunusu
* Cins : ``Sousa``
* Tür : ``Sousa chinensis`` - Pasifik kambur yunusu
* Tür : ``Sousa plumbea`` - Hint kambur yunusu
* Tür : ``Sousa teuszii`` - Atlantik kambur yunusu
* Cins : ``Stenella``
* Tür : ``Stenella attenuata`` - Pantropik benekli yunusu
* Tür : ``Stenella clymene`` - Atlantik dönücü yunusu
* Tür : ``Stenella coeruleoalba`` - Çizgili yunus
* Tür : ``Stenella frontalis`` - Atlantik benekli yunusu
* Tür : ``Stenella longirostris`` - Dönücü yunus
* Cins : ``Steno``
* Tür : ``Steno bredanensis`` - Pürüzlü dişli yunus
* Cins : ``Tursiops``
* Tür : ``Tursiops aduncus`` - Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu
* Tür : ``Tursiops truncatus`` - Şişe burunlu yunus, afalina
* Üst familya : Platanistoidea - Nehir yunusları
* Familya : Iniidae
* Cins : ``Inia``
* Tür : ``Inia geoffrensis`` - Amazon nehir yunusuKaynak-numara|no=12
* Familya : Lipotidae
* Cins : ``Lipotes``
* Tür : ``Lipotes vexillifer`` - Yangtze nehir yunusu
* Familya : Platanistidae
* Cins : ``Platanista``
* Tür : ``Platanista gangetica`` - Ganj ve İndus nehir yunusuKaynak-numara|no=13
* Alt tür : ``Platanista gangetica gangetica`` - Ganj nehir yunusu
* Alt tür : ``Platanista gangetica minor`` - İndus nehir yunusu
* Familya : Pontoporiidae
* Cins : ``Pontoporia``
* Tür : ``Pontoporia blainvillei`` - La Plata yunusu


Yakın tarihli moleküler çözümlemeler, henüz aksi kabul ediliyor olsa da yunusgillere dahil çeşitli cinslerin tek soylu olmadığını göstermiştir. Dolayısıyla, başta ``Stenella`` ve ``Lagenorhynchus`` cinsleri için geçerli olan bu durum nedeniyle, yunusgiller familyasının sınıflamasında ileriki yıllarda önemli değişiklikler olabilir.

Ayrıca bakınız



Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Yunus (hayvan) Resimleri

Yunus
3 yıl önce

Yunus (isim), İbranice'den Latince, Yunanca, İngilizce, Arapça, Türkçe ve birçok farklı dile geçmiş erkek ismi. Yunus (hayvan), memeli bir deniz hayvanı...

Yunus, 1970, ABD, Afalina, Alaca yunus, Amazon nehir yunusu, Animalia, Atlantik benekli yunusu, Atlantik beyaz yanlı yunusu, Atlantik dönücü yunusu, Balina
Nehir yunusu
3 yıl önce

Yangtze nehir yunusu (Lipotes vexillifer) türü soyunun pratik olarak tükendiği 13 Aralık 2006 itibarıyla ilan edilmiştir. Yunus (hayvan) ^ Bingel, F....

Nehir yunusu, Nehir yunusları, 13 Aralık, 1998, 2006, Alt takım, Amazon, Amazon nehir yunusu, Animalia, Balinalar, Bilimsel sınıflandırma
Yunus Kitabı
6 yıl önce

Tanrı'nın, Ninovalıların yıkılacağı haberini vermesi için Yunus'u görevlendirmesi ve Yunus'un bu ilahi görevden kaçmaya çalışmasıyla ilgili hikâyeyi içerir...

Çin nehir yunusu
3 yıl önce

artmasına neden olmuştur. MÖ 3. yüzyıl civarında: hayvan sayısı 5.000 civarında tahmin edildi 1950'ler: hayvan sayısı 6.000 civarında tahmin edildi 1958-1962:...

Çin nehir yunusu, Taksokutu, 12 Ocak, 13 Aralık, 14 Haziran, 14 Temmuz, 15 Aralık, 16 Nisan, 18 Aralık, 1918, 1950
Yunus Nadi Ödülleri
3 yıl önce

Yunus Nadi Ödülleri (eski adıyla Yunus Nadi Armağanı), gazeteci Yunus Nadi'nin adını yaşatmak için 1946'dan itibaren verilmeye başlanan kültür-sanat ödüllerdir...

Yunus Nadi í–dülleri, 1946, 1990, 1999, 2006, Karikatür, Sosyal bilimler, Taslak şablonları, Türkiye, Yunus Nadi, Taslak madde
Benguela yunusu
6 yıl önce

Benguela yunusu ya da Heaviside yunusu (Cephalorhynchus heavisidii) Cephalorhynchus cinsindeki dört yunus türünden biridir. Namibya kıyısında ve Güney...

Benguela yunusu, Taksokutu, Balinalar, Bilimsel sınıflandırma, Binominal nomenklatür, Birleşik Krallık, Cape Town, Cephalorhynchus, Delphinidae, Güney Afrika, Hayvanlar
Atlantik benekli yunusu
6 yıl önce

Atlantik benekli yunusu (Stenella frontalis), Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir. Kuzey Atlas Okyanusu'nda Gulf Stream'de bulunur. Bu türün...

Atlantik benekli yunusu, Taksokutu, 1828, 1866, Afalina, Afrika, Atlantik Okyanusu, Azorlar, Bahamalar, Balinalar, Bermuda
Balina ve yunuslar listesi
3 yıl önce

Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su...