William Shakespeare
İngilizce William Shakespeare kelimelerinin İspanyolca karşılığı.s. Guillermo Shakespeare (1564-1616), famoso poeta y dramaturgo inglés
İlk uzun şiiri Venüs ile Adonis (1593), Lucretia'nın Kaçırılışı (1594) ve çok büyük bir yaratıcı anlatım özellikleri taşıyan, sanat ve yaşama ilişkin felsefesinin, duygularının, kuşkularının ve insan olarak tutkularının anlaşılmasında anahtar görevi yapan 154 sone yazmış olan William Shakespeare, gelmiş geçmiş en büyük tiyatro yazarlarından biri sayılır; büyüleyici, zengin ve yüce dili nedeniyle oyunlarını "şiirsel dramalar diye nitelendirenler bile olmuştur.
Bazı oyunları, yalnız şiirsel biçimleriyle değil, bütün öğelerindeki derin ve geniş insan yapısı anlayışıyla da büyüleyicidir. William Shakespeare, aşağılık şeyleri ve soylu şeyleri, masumluğu ve vahşiliği, komik olayları ve çok ciddi olayları gözler önüne sermeyi, günlük olaylardan alışılmamış olaylara rahatça geçmeyi bilmiş, halktan olsun, soylu sınıftan olsun, bütün insan ve toplum tiplerini gözler önüne sermeyi başarmış, hem bireysel, hem toplumsal düzeydeki ahlak sorunlarıyla ilgilenmiştir.
Her çeşit insan çılgınlığının ve girişiminin anlatılması ve betimlenmesinden çok yaşamın yaratıcısı olan doğayı sergilemeye çalışmıştır .Bazen insan dünyasını daha karanlık, acımasız ya da gülünç yanlarıyla anlatmışsa da, temelde, yaşamı bütün görünümleriyle yüceltmiştir.
William Shakespeare'in yapıtları üç öbekte toplanabilir: Tarihsel dramlar, komediler, trajediler. İlk yapıtları Henry IV (1590,1592), Richard'ın Faciası (1596) ve Henry V'te (1598) siyasal temaları işleyerek iktidarın halk yararına kral tarafından kullanılması sorununu ele alınmıştır.
Bir Yaz Gecesi Rüyası (1595), Kuru Gürültü (1598), Beğendiğiniz Gibi (1599), On ikinci Gece (1600-1601), İyi İten Her Şey İyidir (1602) gibi komedilerinde, hem olağanüstü bir mizah duygusu ortaya koymuştur, hem de insanların kusurlarını gözler önüne sermiştir.
Basit bir çizgi çevresinde gelişen ve mutlu sonla biten bu komediler, insanların çılgınlıklarını alaylı bir çerçeve içinde vurgulamayı bilen eleştirici bir zekanın ürünüdür. Venedik Taciri (1596) ve Kısasa Kısas (1604) gibi komedilerindeyse, acıklı olaylara da rastlanır. Ama özellikle, trajedileriyle ünlüdür: Romeo ile Jülyet (1594-1595), Jül Sezar (1599), Hamlet (1600), Othello (1604), Macbeth (1605), Kral Lear (1606), Coriolanus (1607).
Shakespeare'e göre, dayanılmaz tutkular insanları korkunç olaylara sürükler; ne var ki tutkuların yola çıktığı olayların sonucuna yalnızca birey değil, toplumda katlanır: Baş kahramanın ayağı sürçünce, toplum da sürçer; onun kötülüğü, yaşadığı çevrenin de kötülüğü olur.
Temelde iyi olan doğada da insanda da bir kötülük göze çarpar; bu kusurlar kahramanın kişiliğini kemirir ve yıkılmasına neden olur. Kötülükten kurtulmak, yeniden sağlıklı olmak için doğa en soylu ve en yüce öğeleri feda etmelidir. Trajedi de budur.
Shakespeare'in sanat yaşamı
William Shakespeare yazarlık yaşamına komedyalarla başladı ve bu yaşamı yine komadyayla kapadı. Yazarlığının ilk yıllarında "Aşkın Emeği Boşa Gitti", "Hırçın Kız", "Yanlışlıklar Komedyası" ve bitiminde de "Fırtına" adlı komedyalarını yazdı. Romantik komedyaya renk ve bütünlük getiren oydu. Ancak bu başarısında Shakespeare'in üzerinde, önceki yazarların etkisi çok büyüktü.İngiltere'de gittikçe gelişen komedya ölçüsünü daha önceki dönemlerdeki tragi-komik oyunlardan almıştı. Ancak bu tragi-komedyaların önemli bir kusurları vardı; dramatik bütünlükten yoksundu ve üslup yönünden zayıftı. Shakespeare, her ne kadar seçtiği konuları yine o dönemin yazarlarının seçtiği konulardan seçmiş olsada kendine özgü yazımı, anlatımı ve konuyu zenginleştirmesiyle Shakespeare o yazarlarda rahatlıkla ayrıştırılabiliyordu.
Shakespeare'in yazdığı ve günümüzde hala kendisinden bahsettirebilen ve çeşitli tiyatro grupları tarafından sahneye konulan oyunları, Shakespeare'in yaşadığı döneme ve günümüz dünyasına damgasını vurmuştur. Oyunlarının 17'si yaşarken yayımlandı, geri kalanlar ise 1623'te iki oyuncu arkadaşının çıkardığı yapıtlarının toplu basımı içinde yer aldı. Yazılış tarihleri bilinmeyen bu yapıtlar, dönemlere ayrılarak incelenirler.
Birinci dönem; IV. Henry, IV. Richard, Kral John vb'de kendinden önceki yazarların tarihçe niteliğindeki oyunların yeniden ele alarak sanat düzeyi yüksek yeni dramlar ortaya koydu. Yanlışlıklar Komedyası, Hırçın Kız, Venedik Taciri gibi komedyalarında ise çağının komik sözcüklere ve şakalara dayanan kaba güldürülerini başarılı yapıtlara dönüştürdü.
XVI. yüzyılın sonlarından 1608'e kadar süren ve olgunluk dönemi diye nitelenen ikinci döneminde Hamlet, Othello, Macbeth, Atinalı Timon vb. tragedyalarını, Troilus ve Cressieda, Kısasa Kısas gibi komedyalarını ortaya koydu. Bunlar insan davranışlarını, bunların yol açtığı sonuçları ele alan başarılı yapıtlardı.
Üçüncü ve son dönemdeki Bir Kış Masalı, Fırtına, VIII. Henry adlı oyunlarını yazdı. Bu oyunlarında da çağının huzursuzluğunu dile getirdi.
İngiliz tiyatrosuna çağ atlatan Shakespeare, ülkesindeki kültür birikiminden yararlanmakla yetinmeyerek antik kültürden, eski İngiliz ve Kuzey halklarının halk bilimlerinden, Fransız ve İtalyan edebiyatından yurtsverliğe dayanan İngiliz tarih anlayışından ve hümanist öğretilerden de yararlandı.
Sonraki yüzyıllarda, Shakespeare'in büyük bir yazar olmakla birlikte yeterki ölçüde öğrenim görmediğine dikkati çeken kimi edebiyat tarihçileri bu büyük yapıtların gerçekte Francis Bacon ya da kimi soylu kişilerce yazılıp Shakespeare imzasıyla ortaya konulduğunu öne sürdüler. Ancak geçen süreç bu kuşkuyu haklı çıkaracak veriler getirmedi.
Shakespeare'in yukarıda anlatılanlar dışındaki belli başlı oyunları Veronalı İki Centilmen, Bir Yaz Gecesi Rüyası, Kuru Gürültü, Windson'un Şen Kadınlar, Nasıl Hoşunuza Giderse (Beğendiğiniz Gibi), Onikinci Gece, Romeo ile Juliet, Julius Caesar, Antonius ile Cleopatra, Pericles'tir.
Shakespeare'in Oyun Tekniği
Shakespeare, sanat hayatını başlarında Elizabeth döneminde daha çok tercih edilen dekorsuz bir anlayışla tiyatro yapıyordu. Daha çok kostümlerin üstüne eğilip, sahnede abartılı ve gösterişli kostümler kullanıyordu. Daha sonraki süreçte dekor anlayışını biraz değiştiren Shakespeare kostümde olduğu gibi dekordada abartılı dekor anlayışına önem vermeye başladı.Oyunlarında yaşadığı dönemi ve yaşadığı tarihi yansıtan Shakespeare'in kendine ve o döneme ait bir oyun mekanizması vardı. Oyunları, yüksek tempolu ve aksiyonu yüksek oyunlardır. Oyunların yavaşladığı yerlerde araya çeşitli konulara değinen kısa bölümler girer. Ve oyunlarda sahne ve seyirci oyunun bir parçası oluyor, kendini oyuna kaptırıyor. Ayrıca Shakespeare oyunlarında komedi ve trajediyi bir arada kullanıyor. Bu yüzden biraz eleştiriliyor.
Bunların dışında Shakespeare yazdığı ve sahnelediği birçok oyunda, zorunda kalmadıkça İngiltere'yi seçmiyordu. Genelde seçtiği mekan İtalya'ydı. Oyunlarına mekan olarak seçtiği İtalya'yıda hiç görmediği ve İtalya'da hiç bulunmadığı söylenir. Buda Shakespeare'in bir başka özelliğinide ön plana çıkarıyor. Shakespeare oyunlarında söz ettiği yerlerde hiç bulunmamasına rağmen oraları, sanki oralarda uzun süre yaşamış gibi anlatabiliyor. Bu da onun mükemmel bir hayal gücüne sahip olduğunu gösteriyor.
Oyunda kullandığı karakterleri, sorumluluk sahibi ve soylu kişilerden seçiyor ve karakterleri iyi ya da kötü olarak ortaya çıkıyor. Kötüler tam kötü iyiler tam iyi olarak uç noktalarda belirginlik kazanıyor. Genelde bunun arası olmuyor. Ayrıca ortaya çok sağlam, uzun süre kendinden söz ettiren, tam anlamıyla kahraman olan ölümsüz karakterler çıkıyor.
Shakespeare'in oyunlarında kullandığı ve oyunun temposunu, aksiyonunu değiştiren bir başka özelliğide "kendi kendine konuşma" sanatıdır. Kendi kendine konuşma sanatında karakterlerin oyunun üzerlerine kurulması ve oyunu sadece kendilerinin yorumu üzerine kurulmuş özelliği vardır. Örneğin "Hamlet" oyununda Hamlet'in "olmak ya da olmamak" cümlesi uluslararası ses getirmiştir. Ve kendi kendine konuşma sanatının en başarılı örneği olarak gösterilebilir. Bunun yanı sıra oyuncu karakterleri izleyici üzerinde verir. İzleyiciyi oyuna katar.
Bunun birliktre Shakespeare tiyatro anlamında sağladığı başarıların yanı sıra, edebiyat ve de daha birçok alanda da başarılar sağlamış.
Shakespeare dili
Shakespeare'in ve yazdığı oyunların en büyük özelliği dilidir. Shakespeare oyunlarında çok ağır, kurallı, ölçülü bir dil kullanır. Oyunlarında kullandığı dil bunların yanısıra kafiyeli ve şiirseldir. Bu şiirsellikte Shakespeare'i ve oyunlarını diğer yazarlardan ayıran en önemli özelliktir. Günlük konuşma dilinden çok çok farklı olan ağır ve zor anlaşılan bu şiirsel dil sayesinde o dönemde Shakespeare dili diye adlandırılan günlük konuşma dilinde faklı bir dil ortaya çıkmıştır. Shakespeare trajedileri kullandığı bu dil sayesinde daha güzel, etkili ve gösterişli bir hal almıştır. Shakespeare dili doğallıktan uzaktır. Şiirsel anlatım, kafiye ve anlatımın abartılı olması Shakespeare dilini doğallıktan çıkarır. Buda sesin kullanımını zorlaştıtrır. Oyuncu sahnede sesini iyi kullanmalıdır. Çünkü bu ağır dilin altında yatan anlamı, kelimeyi ve vurguyu yüksek sesle güçlü bir şekilde vermek zorundadır.Şiirsel anlatımda monotonluk sözkonusu değildir. Bir hareket heyecan ve çoşku vardır. Shakespeare'in oyunlarında kullandığı şiirsel dilde de aynı heyecan ve çoşkuyu görebiliriz. Anlatımda sürekli iniş-çıkışlar, duygu geçişleri vardır. Bu iniş çıkışlar ve duygu geçişleride oyunun temposunu arttırır.
Shakespeare oyunlarında kulanılan ve söylenen her kelimenin bir anlamı vardır. Kullanılan kelimeler kendi içlerinde derin anlamlar taşırlar. Ve kelimeler kendi aralarında kafiyelidirler. Fakat anlam bakımından farklılık gösterirler bu da Shakespeare'in ağır dilinden kaynaklanır. Kısacası Shakespeare trajedilerinde her kelimenin özel bir anlamı ve içeriği vardır.
Örneğin;
"Shakespeare dili" ile söylenen; Biz arıyoruz onlar niçin öldüler ve bu küçük ibret öyküsü ve bu güldürü sonra geliniz.
Bu sözler Shakespeare diliyle böyle şiirsel, ve abartılı kullanılırken, günlük dilde yukarıdaki anlatım: "Bu çok komik, lütfen sonra geliniz" şeklinde verilir. Fakat bu şekilde Shakespeare dil özelliğinden uzaklaşmış olur.
Ya da Kral Richard'ın "Aşağıya, Aşağıya gel" demesiyle bizim "Aşağıya gelirmisin" dememiz arasındaki şekil ve tasvir olarak farkı açıkça vermektedir.
Günümüzde Shakespeare dili sadeleştirilmeye çalışılmıştır. Fakat bu ağır dil her ne kadar sadeleştirilsede günlük dile uyarlansada yine belirli kalıplardan çıkamamış ve Shakespeare dil özelliğini kaybetmemiştir. Yine o şiirsellik o kafiyeli anlatımın dışına fazla çıkılamamıştır. Zaten Shakespeare oyunlarının en önemli özelliği dilidir. Bu nedenle yapılan çeviriler her ne kadar günümüze uyarlansada Shakespeare dili fazla değiştirilmez. Aksi takdirde Shakespeare trajedileri yok edilmiş, Shakespeare dili yok edilmiş, özelliği kalmamış olur.
Çağdaşımız Shakespeare...
İnternette araştırma yaparken bulduğum ve sizinle paylaşmak istediğim bir yazı; Zeynep Oral'ın yorumuyla, Jan Kott'un yazdığı "ÇAĞDAŞIMIZ SHAKESPEARE" kitabı….Shakespeare'in, duygu dünyası, düşünce dünyası, zaten evrensel boyutta. Ele aldığı temalar da öyle. İktidar hırsı, güç , çıkar ilişkileri, aşk , kıskançlık, ihanet, intikam, vb... Birey ve topluma ilişkin her zaman var olmuş, her zaman var olacak tutkular, onun dehası ve şiir dili insanlığın ortak mirası oldu... Jan Kott'un buna getirdiği yeni yorum neydi?
Jan Kott , Shakespeare karakterlerini, bizlerden biri, kapı komşumuz, "sokaktaki adam" , bizi yönetenler ya da sevdiğimiz kız, öfkelendiğimiz adam kılmıştı. Shakespeare'i, Elizabeth döneminden alıp günümüze yerleştirmişti.
Polonya'da İkinci Dünya Savaşının tüm acılarını ve sonrasındaki komünist yönetimin tüm baskılarını yaşamış olan Jan Kott için , Shakespeare'in oyunları , Polonya'nın küçük ölçekte 20 yüzyıl tarihini yansıtmak ve eleştiri getirmek için kaçınılmaz bir fırsattı. Ona göre Shakespeare, politik metaforlar için sonsuz bir kaynaktı. Unutmamak gerek ki, Sovyet egemenliğindeki ülkelerde, Beckett, Ionesco gibi birçok "sakıncalı" oyun yazarı yasaklanırken , Doğu Almanya'da yasaklanan "Venedik Taciri" dışında , Shakespeare'e dokunulmamıştı. Daha doğrusu dokunulamamıştı.
Doğu Bloku, Jan Kott'un yorumuna politik açıdan dört elle sarılırken, Batı dünyası Jan Kott'u daha çok estetik açıdan kucaklamıştı. Türkiye'de her iki açıdan da benimsenecekti. İngiltere'de özellikle Peter Brook ve Peter Hall gibi yönetmenler onun düşüncelerine sahip çıktılar. Bence Türkiye'de, Beklan Algan , Yücel Erten, Başar Sabuncu da Jan Kott ve "Çağdaşımız Shakespere"den etkilenen yönetmenlerdi.
Jan Kott, 1989'da Londra'daki seminerinde "ÇAĞDAŞIMIZ SHAKESPEARE"i şöyle anlattı: Günümüzde Hamlet'in asi gençlere, Hırçın Kız'ın Katherina'nın feminizm sözcüsüne, 3. Richard'ın yeryüzündeki tüm diktatörlere dönüştürüldüğü bir kitap…
Kısacası, Jan Kott, Shakespeare'i çağdaşlaştırmıştı. Jan Kott öldü, Shakespeare hala çağdaşımız… Evet belki nükleer silahlanmayı çözmek için ona başvuramayız, ama Susurluk olayının kimi düğümlerini çözmeye yarayabilir.
Jan Kott öldü ama, dünyanın baskı altındaki herhangi bir ülkesinde , sahneden Danimarkalı Prens Hamlet "Bu ülkede kokuşmuş bir şeyler var" diye seslendiğinde , izleyiciler, "Danimarka"nın hangi ülke olduğunu anlayacaklar ve ben Jan Kott'un bizlere göz kırptığını göreceğim.
Eserleri
Komediler
'”Bir Yaz Gecesi Rüyası”' bir büyü ve yanlışlıklar komedisidir. Atina yakınlarındaki bir koruda yollarını şaşıran dört sevgili, Periler Kralı Oberon ile kavgacı hizmetkarı Puck'ın büyüsüne kapılırlar. Kentten bir grup işçi de, gözden uzak bir yerde oyunlarını prova etmek için koruya gelir. Onlar da perilere katılırlar ve ortaya bir sürü karışıklık ve komik durum çıkar. Sonunda her şey düzelirse de, en komik sahne işçilerin Dük Theseus'un düğün şöleninde oyunlarını oynadıkları sahnedir.'”On İkinci Gece”' de bir yanlışlıklar komedisidir. Kadın kahraman Viola'nın gemisi yabancı bir ülkenin açıklarında batar. Erkek kılığına giren ve "Cesario" adını alan Viola, ülkenin yöneticisi Dük Orsinonun hizmetine girer. Erkek kılığındayken Dük'e aşık olur. Orsino'nun aşık olduğu zengin Kontes Olivia da "Cesario"ya tutulunca durum karışır. Gene en komik sahneler, neşeli Sir Tobby Belch ve arkadaşlarının Olivia'nın kendini beğenmiş ve süslü uşağı Malvolio'yu kandırmak için oyun oynadıkları sahnedir.
'”Venedik Taciri”' de bir komedi olmakla birlikte ciddi bölümler de içerir. Oyundaki kötü adam Yahudi tefeci Shylock'tur. Borç aldığı parayı ödeyemeyen tüccar Antonio'dan, kendi vücudundan kesilecek yarım kilogram et ister. Shylock'un açgözlülükle bıçağını bilediği gerilimli bir duruşmadan sonra Antonio kendisini savunan genç bir avukatın zekası sayesinde kurtulur.
Trajediler
Shakespeare'in tüm oyunları arasında en çok sahnelenen Romeo ile Juliet`tir. İtalya'nın Verona kentinde yaşayan birbirlerine düşman ailelerin çocukları olan Romeo ile Juliet'in, aileleri arasındaki nefret yüzünden son bulan aşkları anlatılır.Hamlet`te, babası öldükten sonra annesiyle evlenen amcasının aslında babasının katili olduğunu öğrenen Danimarka Prensi Hamlet derin bir acıya kapılarak öç almaya karar verirse de, bunu bir türlü gerçekleştiremez. Oyun, yalnızca amcası Claudius'un değil, kraliçe ve Hamlet'in de öldükleri bir sahneyle biter.
"Kral Lear" Shakespeare trajedilerinin en korkuncu, ama belki de en önemlisidir. Gururlu ve bencil olan yaşlı Kral Lear, sadık ve sevgili kızı Cordelia'nın kendisini ne kadar sevdiğini ablaları gibi abartmalı bir dille açıklamaması üzerine, öfkeye kapılarak onu sürgüne gönderir ve tüm servetini öbür kızları Goneril ve Regan arasında paylaştırır. Oysa iltifat dolu sözlerine karşın bu iki kardeş zalim ve haindir. Çok geçmeden Lear onların gerçek yüzlerini görür. Fırtınalı bir gecede sokağa atılan Lear, Cordelia'ya yaptığı haksızlığın acısıyla çıldırmaya başlar. Sonunda onu kurtarmak için geri dönen Cordelia da düşmanları tarafından öldürülür. Üzüntüden perişan olan kral kızının ölüsüne sarılarak son nefesini verir.
Tarihsel Oyunlar
Shakespeare konuların İngiliz tarihindeki olaylardan alan birkaç oyun da yazdı. Bunlardan ilki, rakiplerine ve düşmanlarına acımasız davranan kötü ruhlu ve kambur Kral III. Richard'ı anlatan Kral Üçüncü Richard'ın Tragedyası`dır. Kurbanları arasında Londra Kulesi'nde öldürülen iki genç prens de vardır. Yaşamını yitirdiği Bosworth Field çarpışmasından bir gece önce prenslerin ve öteki kurbanlarının hayaletleri uykusunda Richard'a görünür.Tarihsel oyunlarından bazıları bir dizi oluşturur: The Tragedy of King Richard II, Henry IV’ün iki bölümü ile Henry V. The Tragedy of Richard I'ı da güçsüz kral tahtından vazgeçerek tacını IV. Henry adını alan Henry Bolingbroke'a bırakır. Öbür iki oyunda, yeni kralın yönetimi sırasında sorunlar ve ayaklanmalar baş gösterir; bu sırada kralın öz oğlu Prens Hal avare ve savurgan bir yaşam sürer. Ama babasının ölümüyle tahta geçerek V. Henry adını alan Prens Halin döneminde düzen yeniden kurulur. V. Henry'nin orduları Fransa'da büyük zafer kazanır. Henry'nin Fransız prensesiyle evlenmesi her iki ülkeye de barış getirir.
Shakespeare'in, konularını Eski Yunan ve Roma tarihinden alan oyunlarından en ünlüsü ise Julius Caesar`dır. Bu oyunda dürüst ve erdemli bir kişiliği olan Brutus, Jül Sezar'ın kendisini Roma imparatoru ilan etmesini önlemek amacıyla, arkadaşlarıyla birlik olup çok sevdiği Jül Sezar'ı özgürlük adına öldürür. Ama bunun cumhuriyetin yok olmasını önleyememesi üzerine de kendi canına kıyar.
"Mutlu Son"la Biten Oyunlar
Shakespeare yaşamının sonlarına doğru kötülük ve acıyı içerdikleri için tam olarak birer komedi sayılmayan, ama ölümle değil de bağışlama ve mutlu sonla bittikleri için trajedi de sayılmayan birkaç oyun yazdı. Bu oyunlardan biri olan Kış Masalı'nda, Leontes adlı bir kral hiçbir neden yokken karısı Hermione'yi kıskanır, karısıyla tüm ilişkisini keser ve bebek yaşındaki Perdita adlı kızının yabani hayvanlara yem olsun diye ıssız bir yere bırakılmasını emreder. Perditayı bir çoban kurtarır ve büyütür. Sonunda kız, babasına geri döner. Kralın uzun yıllar boyunca pişmanlıkla andığı ve öldü diye yas tuttuğu Hermione de geri döner, böylece sonunda geçmişin hataları bağışlanır.Fırtına'da ise olay, düklüğü elinden alınan Prospero'nun yönetimindeki bir adada geçer. Büyü gücüne sahip Prospero, hava perisi Ariel'i ve yarı insan yarı canavar Caliban'ı yönetmektedir. Yıllar önce hileyle düklüğü ele geçiren Prospero'nun kardeşi Antonio, adanın yakınında bir deniz kazası geçirir. Prospero büyü gücüyle kendisine haksızlık edenleri cezalandırır. Ama daha sonra onları bağışlar ve kızı Miranda'nın Antonio'nun oğlu Prens Ferdinand ile evlenmesine izin verir. Oyun Prospero'nun büyülü değneğini kırması, büyü kitabını denize atması ve tüm grubun düşmanlıkları geride bırakıp büyüyle onarılmış gemiyle İtalya'ya yelken açmasıyla sona erer.
Eserlerinin bir çoğu Türkçe’ye çevrilerek, ülkemizde de sergilenmiş, bazıları da sinema filmi olarak çekilmiştir.
Türkçe'de Shakespeare
THE TWO GENTLEMEN OF VERONA- Verona’nın İki Asilzadeleri. Çev. Mihran M. Boyacıyan. İstanbul: Civelekyan Matbaası, 1302.
- Veronalı İki Centilmen. Çev. Avni Givda. Ankara: Maarif Matbaası, 1944.
THE TAMING OF THE SHREW
- Yola getirilen hırçın kız. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul, Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, 1934
- Hırçın Kız. Çev. Nureddin Sevin. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1946.
- Huysuz Kız.Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1997.
THE FIRST PART OF HENRY THE SIXTH THE SECOND PART OF HENRY THE SIXTH (THE FIRST PART OF THE CONTENTION OF THE TWO FAMOUS HOUSES OF YORK AND LANCASTER) THE THIRD PART OF HENRY THE SIXTH (THE TRUE TRAGEDY OF RICHARD DUKE OF YORK AND THE GOOD KING HENRY THE SIXTH)
- VI. Henry: I., II. ve III. Bölüm. Çev. Hamit Çalışkan. Ankara: İmge Yayınları, 1994.
THE TRAGEDY OF TITUS ANDRONICUS
- Titus Andronicus. Çev. Ali Neyzi. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 1995.
THE TRAGEDY OF RICHARD III
- Richard III Faciası. Çev. Seniha Sami. Ahmet Halit Kitabevi, 1946.
- Kral III. Richard Faciası.Çev. Berna Moran. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1947.
- Kral III. Richard Tragedyası.Çev. Berna Moran. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1965.
- III. Richard. Çev. Berna Moran. İstanbul: Adam Yayınları, 1992.
- III. Richard. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2004.
THE COMEDY OF ERRORS
- Sehiv komedyası.Çev. Mihran M. Boyacıyan. İstanbul: Civelekyan Matbaası, 1302.
- Sehv-i mudhik. Çev. Hasan Sırrı. Kostantiniyye, 1304.
- Yanlışlıklar komediası.Çev. Avni Givda. Ankara: Maarif Vekaleti, 1943.
- Yanlışlıklar Komedyası.Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
- Yanlışlıklar Komedyası. Çev. Avni Givda. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1999.
- Yanlışlıklar Güldürüsü. Çev. Avni Givda. Yay. Haz. Ve Sadeleştiren: Egemen Berköz.İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 2000.
LOVE’S LABOUR’S LOST
- Aşkın Çabası Boşuna. Çev. Ali H. Neyzi. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 2002.
A MIDSUMMER NIGHT’S DREAM
- Yaz ortasında bir gecelik rüya. Çev. Nureddin Sevin. İstanbul: Hilmi Kitabevi,1936.
- Bir yaz dönümü gecesi rüyası. Çev. Nureddin Sevin. Ankara: Maarif Matbaası,1944
- Bahar Noktası. Çev. Can Yücel. 1981. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996.
- Bir Yaz Gecesi Rüyası. Çev. Bülent Bozkurt. 1987. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
THE TRAGEDY OF ROMEO AND JULIET
- Romeo ve Juliyet. Çev. Mihran M. Boyacıyan. İstanbul: Civelekyan Matbaası, 1302.
- Romeo-Juliet. Çev. Abdullah Cevdet. Şehbal 7-24 (1 Temmuz 1325-1 Ağustos 1326.
- Romeo-Jülyet. Çev. Mehmet Şükrü Erden. İstanbul: Arkadaş Matbaası, 1938.
- Romeo ve Juliet. Çev. Kamuran Günseli. İstanbul: Çığır Kitabevi, 1938.
- Romeo ve Juliet. Çev. İlhan Siyami Tanar. İstanbul: Suhulet Kitabevi, 1938.
- Romeo-Juliet.Çev. Ertuğrul İlgin. İstanbul: İnkilab Kitabevi, 1939.
- Romeo ve Juliet. Çev. A. B. Şenkal. İstanbul: Sertel Yayınevi, 1939.
- Romeo ve Juliet. Çev. Yusuf Mardin. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1945.
- Romeo Juliet.Çev. Adli Moran. İstanbul: Ak Kitabevi, 1959.
- Romeo ve Juliet. Çev. A. Turan Oflazoğlu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1968.
- Romeo ve Juliet. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1984.
THE TRAGEDY OF KING RICHARD II.
- II. Richard. Çev. Hamit Çalışkan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1992
THE LIFE AND DEATH OF KING JOHN
- Kral John. Çev. Ali H. Neyzi. Mitos-Boyut Yayınları: İstanbul, 2003.
THE MERCHANT OF VENICE, OR OTHERWISE CALLED THE JEW OF VENICE
- Venedik taciri. Çev. H. Y.(“Muharrir: İngiliz meşahir erbab kaleminden Şekispir. Mütercimi H. Y.”). İstanbul: Matbaa Abuziya – Der Galata, 1301.
- Venedik taciri. Çev. Halide Edib. Temaşa 8-11, 13 Eylül 1334/1918.
- Venedik taciri. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul, 1930.
- Venedik taciri. Çev. Nureddin Sevin. Ankara,1938. (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,1992.)
- Hamlet ve Venedikli Tüccar. Çev. Şehbal Erdeniz ve Orhan Veli Kanık. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1949.
- Venedik Taciri. Çev. Adnan Yaltı. İstanbul: Zuhal Yayınevi, 1968.
- Venedik Taciri. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
- Toplu Oyunları 1:Kısasa Kısas, Onikinci Gece, Venedik Taciri. Çev. Zeynep Avcı. İstanbul:Mitos-Boyut Yayınları, 1996.
THE HISTORY OF HENRY IV, PARTS I AND II
- IV. Henry: I ve II. Bölüm. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
THE MERRY WIVES OF WINDSOR
- Windsor’un şen kadınları. Çev. Haldun Derin. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1945.
- Windsor’un Şen Kadınları. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000
MUCH ADO ABOUT NOTHING
- Kuru Gürültü. Çev. Hamit Dereli. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,1967.
- Yok Yere Yaygara. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
- Kuru Gürültü. Çev. Sevgi Sanlı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
THE LIFE OF HENRY V
- V. Henry. Çev. Ali H. Neyzi. Mitos-Boyut Yayınları: İstanbul, 2002.
THE TRAGEDY OF JULIUS CAESAR
- Julsezar. (Kapakta ayrıca Latin harfleriyle JULIUS CÉSAR.) Çev. Abdullah Cevdet. Mısır: Matbaa-i ictihad, 1908.
- Jules César (Jül Sezar). Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1930.
- Jül Sezar. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul: Darülbedayi yayını, 1930.
- Julius Caesar. Çev. Nureddin Sevin. 1942. Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,1992.
- Julius Caesar. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1966.
- Julius Caesar. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2002.
AS YOU LIKE IT
- Beğendiğiniz Gibi. Çev. Orhan Burian. Ankara: Maarif Vekaleti, 1943.
- Nasıl hoşunuza giderse. Çev. Halide Edib Adıvar ve Vahit Turhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1943.
- Size Nasıl Geliyorsa. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
THE TRAGEDY OF HAMLET, PRINCE OF DENMARK
- Hamlet. Çev. Abdullah Cevdet. Mısır: Matbaa-i ictihad, 1908.
- Hamlet: Danimarka Prensi. Çev. Kamuran Şerif. İstanbul: Devlet Matbaası, 1927.
- Hamlet: Danimarka Prensi. Çev. Halide Edib Adıvar ve Vahit Turhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1941.
- Hamlet. Çev. Orhan Burian. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1966.
- Hamlet ve Venedikli Tüccar. Çev. Şehbal Erdeniz ve Orhan Veli Kanık. İstanbul:Doğan Kardeş Yayınları, 1949.
- Hamlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1965.
- Hamlet. Çev. Bülent Bozkurt. 1982. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
- Hamlet. Çev. Can Yücel. 1992. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996.
- Hamlet. Çev. Orhan Burian. Yay. Haz. ve Sadeleştiren Müjdat Gezen. İstanbul: MSM Yayınları, 2000.
TWELFTH NIGHT, OR WHAT YOU WILL
- On ikinci gece. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul: Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, 1937.
- Onikinci Gece. Çev. Avni Givda. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1946.
- Onikinci Gece. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
TROILUS AND CRESSIDA
- Troilos ile Kressida. Çev. S. Eyüboğlu ve M. Irgat. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1956.
- Troilos ile Kressida. Çev. Sabahattin Eyüboğlu ve Mina Urgan. İstanbul: Adam Yayınları, 1993.
THE SONNETS
- William Shakespeare: Soneler. Çev. Talat S. Halman. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 1964.
- Soneler. Çev. Bülent ve Saadet Bozkurt. 1979. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
- Shakespeare: Tüm Soneler. Çev. Talat S. Halman. İstanbul: Cem Yayınevi, 1989.
- Soneler. Çev. Talat S. Halman. İstanbul: K Kitaplığı 29, 2003.(Kitaba ek olarak, Talat S. Halman ve Defne Halman’ın sesinden bir seçme soneler CD’si veriliyor.)
VARIOUS POEMS
- A Lover’s Complaint
- The Passionate Pilgrim
- The Phoenix and the Turtle
- The Rape of Lucrece
- Venus and Adonis
MEASURE FOR MEASURE
- Toplu Oyunları 1. Kısasa Kısas, Onikinci gece, Venedik Taciri. Çev. Zeynep Avcı. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları, 1996.
THE TRAGEDY OF OTHELLO, THE MOOR OF VENICE
- Othello. François Ducis’in Fransızca çevirisinden Çev. Hasan Bedreddin, Mehmet Rifat. Temaşa c.2, cüz 3. İstanbul, 1293.
- Otello. Çev. Mihran Boyacıyan. İstanbul: Mansume-i Efkar, 1328.
- Othello. [1] Çev. Refet Ülgen. Ankara: Maarif Vekaleti, 1931.
- Othello:Venedikli bir magribinin faciası. Çev. Orhan Burian. İstanbul: Yücel Yayınevi, 1940.
- Othello. Çev. Ülkü Tamer. İstanbul, 1964
- Othello: Venedikli bir magriplinin faciası. Çev. Orhan Burian. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1966.
- Othello. Çev. A. Vahit Turhan ve A. Turan Oflazoğlu. İstanbul, 1965.
- Othello. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
- Othello. Çev. Orhan Burian. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1999.
ALL’S WELL THAT ENDS WELL
- Yeter ki Sonu İyi Bitsin. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
THE LIFE OF TIMON OF ATHENS
- Atinalı Timon. Çev. Orhan Burian. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1965.
- Atinalı Timon. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1965.
THE TRAGEDY OF KING LEAR
- Kıral Lir. Çev. Abdullah Cevdet. İstanbul: Resimli Kitab matbaası, 1912.
- Kral Lir. Çev. Seniha Bedri Göknil. 1937.
- Kral Lear. Çev. İrfan Şahinbaş. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1959.
- Kral Lear. Çev. Seniha Bedri Göknil. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Kral Lear. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
THE TRAGEDY OF MACBETH
- Macbeth. Çev. Abdullah Cevdet. Mısır: Matbaa-i ictihad, 1909.
- Makbet. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul, 1931.
- Macbeth. Çev. Orhan Burian. 1946. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 1999.
- Macbeth. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. 1962. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Macbeth. Çev. Nazım Engin. İstanbul: Şehir Operası Yayınları, 1964.
- Macbeth. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
THE TRAGEDY OF ANTONY AND CLEOPATRA
- Antuvan ve Kleopatra. Çev. Abdullah Cevdet. İstanbul: Matbaa-i Necmi , 1921.
- Antonius ile Kleopatra. Çev. Saffet Korkut. 1944. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
- Antonius ile Kleopatra. Çev. Seniha Sami. İstanbul: Hilmi Kitabevi, 1946.
- Antonius ve Kleopatra. Çev. Halide Edib Adıvar ve Mina Urgan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1949.
- Antonius ve Kleopatra. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Antonius ve Kleopatra. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2002.
PERICLES, PRINCE OF TYRE
- Pericles. Çev. Hamdi Koç. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1992.
THE TRAGEDY OF CORIOLANUS
- Coriolanus faciası. Çev. Seniha Sami. İstanbul: Hilmi Kitabevi, 1942.
- Coriolanus. Çev. Halide Edib Adıvar ve Vahit Turhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1945.
- Coriolanus. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
THE WINTER’S TALE
- Kış Masalı. Çev. [2] Nadir. Matbaa-i Esad İzzet, 1299. (İnci Enginün, Tanzimat
- Kış Masalı. Çev. A. Turan Oflazoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
CYMBELINE, KING OF BRITAIN
- Cymbeline. Çev. Engin Uzmen. Ankara: İmge Yayınları, 1992.
THE TEMPEST
- Fırtına. Çev. Mustafa Işıksal. Ankara: Gazi Terbiye Enstitüsü, 1935.
- Fırtına. Çev. Haldun Derin. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1964.
- Fırtına:İki Perde. Çev. Can Yücel. 1991. Papirüs Yayınları, 1996.
- Fırtına. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
Kaynaklar
* http://www.iktisatoyunculari.com/- Erkan KUTLAR
- Dram Sanatı, ÖZDEMİR NUTKU
- Dünya Tiyatro Tarihi 1, ÖZDEMİR NUTKU
- Shakespeare Yazar ve Eserleri, STANLEY WELLS
- Çağdaşımız Shakespeare, JAN KOTT
- Tiyatro Eğitimi Kitabı
- Vikipedi
