Mustafa Kemal Atatürk henüz harbiyedeyken bir çok subay arkadaşı gibi vatanın tehlikede olduğunu görmekte ve subay arkadaşları ile beraber bir dizi yazı çalışmaları yapmıştır. Bu çalışmalar esnasında yakalanmış ancak vatan sever öğretmenler sayesinde kurtulmuştur. Mustafa Kemal`in bu çalışmalarından rahatsız olan saray peşine gizli ajan takmış ve daha sonra tutuklatıp sorgulatmıştır. Sorgudan sonra serbest kalan Mustafa Kemal Paşa 5 şubat 1905 tarihinde Şam` a sürgün edildi. Mustafa Kemal burada arkadaşlarıyla gizlice "Vatan ve Hürriyet" adında bir cemiyet kurarak faaliyetlerine başladı (Ekim-1906). Arkadaşlarıyla beraber ilk olarak cemiyetin Beyrut, Yafa ve Kudüs şubelerini açtılar. Daha sonra gizlice Mısır ve Yunanistan üzerinden hem annesini görmeye hem de hemde cemiyetin Selanik şubesini açmak için Selanik` e gitti. Şam` dan ayrılması saray tarafından duyuldu. Ancak üstlerin kendisi gibi olması nedeniyle bir ceza almadı. Burada yeni şubeyi açtıktan sonra tekrar Şam` a döndü. Bu sıralarda 20 Haziran 1907 tarihinde Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve Şam`daki Ordunun Kurmay Başkanlığında bir göreve getirildi. Mustafa Kemal 13 Ekim 1907 tarihinde merkezi Manastır` da bulunan 3. Ordu Karargah` ına atandı. Buradan Selanik` teki şubesinde çalışmak üzere Selanik` e geldi. Bu arada arkadaşları Selanik` te faaliyet gösteren İttihad ve Terakki Fırkası` na katılmışlardı. Daha sonra Mustafa Kemal de arkadaşı Ömer Naci` nin isteğiyle İttihad ve Terakki` ye katıldı.
