Küçük çaptaki salgınlara “endemi”, daha büyük çaplı salgınlara (bir ülkeyi etkileyecek şekilde) “epidemi”, dünyanın büyük bir bölümünü etkileyen salgınlara ise“pandemi” adı verilir. Salgın hastalıklarla ilgilenen ilim dalına “Epidemiyoloji” denir.
Tarih boyunca çeşitli salgın hastalıklar insanoğlunun korkulu rüyası olmuş ve milyonlarca insan, salgınlar esnasında ölmüştür. Birçok savaşta ordular, düşmanlarına değil de salgın hastalıklara mağlup olmuşlardır. Tarih boyunca en önemli salgınlara yol açan hastalıklar; çiçek, veba, kolera, tifüs, tifo ve griptir.
1926 ile 1930 yılları arasında Hindistan’da 979.738 kişi çiçeğe yakalanmış ve bunların % 40 kadarı ölmüştür. On dördüncü asırda Çin’den kalkan veba salgını bütün Asya’yı kaplayıp, 25 milyon insanı öldürmüştür. 1846’da Hindistan’dan başlayan kolera salgını bütün dünyada milyonlarca insanı öldürdükten sonra 1856’da sona ermiştir. Yurdumuzda da 1970 Ekim ayında, İstanbul Sağmalcılar’da bir kolera salgını olmuş ve 1160 kişi hastalanmıştır.
Tifüs de önemli salgınlar yapmıştır. Napoleon’u Moskova önlerinden çeviren, ordusunu mağlup ve perişan eden tifüstür. Amerika’da 1577’de başlayan tifüs salgını 2 milyon yerliyi öldürmüştür. 1918-1922 yılları arasında Rusya’da 30 milyondan fazla kişi tifüse yakalanmış ve bunlardan 3 milyondan fazlası ölmüştür. 1918 senesinde, İspanya’dan kaynaklanan grip salgını kısa sürede Avrupa’yı kaplamış, 1919’da Amerika’ya da geçerek dünyada 20 milyon insanın hayatına kıydıktan sonra şiddetini kaybetmiştir.
Salgın hastalıkların çoğunluğu su ve besinlerle ağız yolundan girer, bir kısmı da solunum yolu ile bulaşır. Mesela, şehir su şebekesine kaçak yapan bir lağım suyunun mevcudiyetinde binlerce kişinin kısa sürede tifoya veya koleraya yakalanması mümkündür.
Salgın hastalıkların ortaya çıkmasını önlemek, halk sağlığı açısından son derece mühimdir. Bu konuda alınacak tedbirler şöyle sıralanabilir: Mevcut hastaların erkenden teşhis ve tedavisi; hastalık taşıyıcılarının tespit ve tedavisi; hastalıkların naklinde rol alan karasinek, bit gibi aracılarla mücadele edilmesi; suların dezenfeksiyonuna çok önem verilmesi; yerleşim merkezlerinde altyapı tesislerinin gerçekleştirilmesi; gıdaların kontrolü; aşılama hizmetlerinin düzenli bir şekilde yürütülmesi ve halkın sağlık eğitimine tabi tutulması sayılabilir.
Dünyadaki En Önemli Salgınlar
Yıl Yer Türü Etkileri558 Avrupa, Asya, Afrika Veba ve Çiçek Milyonlarca ölü
740-744 Bizans Veba 200.000 ölü.
1340 Asya ve Avrupa Veba 25 milyon ölü
1407 İngiltere Veba 30.000 ölü
1528 İtalya Tifüs 21.000 ölü.
1560 Brezilya Çiçek Birkaç milyon ölü
1625 Londra Veba 35.000 ölü
1665 Londra Veba 70.000 ölü
1672 Fransa Veba 60.000 ölü
1826-37 Avrupa Kolera Bir yıla 900.000 ölü
1840-62 Dünya çapında Kolera Milyonlarca ölü
1863İngiltere Kızıl 30.000 ölü
1883-94 Dünya çapında Kolera Milyonlarca ölü
1889-90 Dünya çapında Grip Dünya nüfusunun % 40’ını etkiledi
1900 Çin ve Hindistan Veba 3 milyon ölü
1907 Hindistan Veba 1.3 milyon ölü
1917-21 Rusya Tifüs 2,5-3 milyon ölü
1920’ler Hindistan Veba 2 milyon ölü
1921 Hindistan Kolera 500.000 ölü
1924 Hindistan Kolera 300.000 ölü
1926-30 Hindistan Çiçek 423.000 ölü
1935 Uganda Veba 2.000 ölü
