Bu terim fazlasıyla geniş olduğundan ve tanımları muğlak olduğundan çoğu kez bu başlık altında incelenebilecek bir din tanımlanırken daha belirli isimler tercih edilir, politeizm, şamanizm veya animizm gibi. Paganizm batı dillerinde Latince ``paganus`` ("kırsal") sözcüğünden türer. Özellikle Hristiyanlıkta paganizm terimi, İbrahimi Dinlerin dışında kalan ruhani veya dini öğreti ve doğa dinlerinin uygulama ve geleneklerini genel anlamda kapsar. Bu açıdan, paganizme mensup kişi için kullanılabilecek ``pagan`` veya İslam terminolojisindeki ``müşrik`` yani "Tanrı`dan başkasına tapan" terimine denktir. İslam terminolojisinde müşrik kullanılırken, özellikle Hristiyanlıkta ``pagan`` terimi kullanılır.
Etimolojisi ve Etimolojik Tanımı
Batı dilleri kökenli ve eş anlamlı ``paganizm`` ve ``pagan`` ise Latince ``paganus`` yani "kırsal" sözcüğünden türemiştir. Özellikle ``köylü`` Erken dönemlerden beri Hristiyanlık, kırsal kesimlerden ziyade şehirlerde yayılmıştı. Böylece kısa bir süre içinde ``Hristiyan olmayan kişi`` ile ``köylü`` neredeyse eş anlamlı hale geldi ve modern anlamda kullanılan ``pagan`` terimi ortaya çıktı.ref|3``Pagan`` sözcüğünün kullanımı birçok Batı dilinde çok eski zamanlardan beri var olsa da, ``paganizm`` sözcüğünün kullanımı daha yenidir. Örneğin İngilizce`de ``pagan`` sözcüğüne 14. yüzyılda rastlanırken, ``paganizm`` sözcüğüne 17. yüzyıldan önce rastlanmamıştır. TDK ``paganizm`` sözcüğünü bir sosyoloji terimi olarak ``çok tanrıcılık``ref|4 anlamına sahip biçimde tanımlasa da, Türkçe yapılmış dini çalışmalarda çok tanrıcılık karşılığı olarak paganizmden ziyade politeizm tercih edilmekte paganizm putperestliğin karşılığı olarak yer almaktadır. Yine TDK ``pagan`` sözcüğünü ``çok tanrılı dinden olan (kimse), payen``ref|5 olarak tanımlar.
Pagan Sınıflandırması
Isaac Bonewits tarafından yapılmış ``pagan`` tasnifiref|6:- Paleo-Paganizm: "Neopaganizm" teriminin karşıtı olan bir retronim, diğer kültürler tarafından müdaheleye maruz kalmamış pagan kültürlerini tanımlamakta kullanılmaktadır. Bu terim Hinduizm, Şinto, göç öncesi Germen paganizmi, Kelt politeizmi, Yunan ve Roma dinleri.
- Mezo-Paganizm: Monoteistik, dualistik veya teistik olmayan dünya görüşleri, inanç veya öğretilerden etkilenmiş olsa da dini uygulamalar açısından bağımsızlığını korumuş pagan kültürlerini tanımlar. Buna Amerikan yerlileri, Avustralya aborijinleri, Farmasonluk, Teosofi ve Sihizm vb. dahildir.
- Neo-Paganizm: Modern insanlar tarafından çoğunlukla doğa ile (insanlık ve yaşam arasında) yeniden sıkı bir bağ kurmak temelinden yola çıkan, doğal, Hristiyanlık öncesi veya diğer doğa temelli ruhani öğreti ve inançların yeniden canlandırılmaya çalışılması. Bu tanıma Slavianstvo, Neo-Druidism ve Vika (Wicca) dahildir.
Pagan Dinler
- Germen paganizmi
- Kelt politeizmi
- Antik Yunan dini
- Antik Roma dini
- Fin paganizmi
- Antik Yakın Doğu paganizmi
Notlar
- not|3 Oxford English Dictionary, (online) 2nd Edition (1989), post-klasik Latince ``paganus`` sözcüğünün "Hristiyan olmayan" anlamında kullanımının semantik gelişimi belirsizdir. Zamansal süreçte tartışmalıdır fakat 4. yüzyıl olabilir. Daha erken bir ön ek Tertullian`da, De Corona Militis xi, bulunur; "``Apud hunc Christum tam miles est paganus fidelis quam paganus est miles infidelis,``" fakat burada ``paganus`` sözcüğü ``Hristiyan olmayan`` yerine ``sivil`` anlamında da kullanılmış olabilir.
- not|4 TDK Güncel Türkçe Sözlük, ``paganizm``
- not|5 TDK Güncel Türkçe Sözcük, ``pagan``
- not|6 Defining Paganism: Paleo-, Meso-, and Neo-