1125`te Jurchen`lerin kurduğu Jin Hanedanı tarafından yıkılan Liao Hanedanı`nın imparator ailesi mensuplarından Yelü Dashi (Çince: 耶律大石 yí©lÇœ dí shí) batıya kayarak 1132`de Karahoca Uygur Krallığı`nı ilhak edip Doğu Karahanlı`yı egemenliği altına alarak Kara Hıtay`ı kurmuş ve Gur Han (كور خان KÅ«r khÄn, anlamı: Bütün dünya`nın Han`ı) olarak tahta geçmiştir.
Kara Hıtay İpek yolları hem "Tanrı Dağ kuzey yolu"`nu hem de "Tanrı Dağ güney yolu"`nu kontrol atlına alarak Orta Asya`da ticari hakimiyetini korumuştur.
1337`de Batı Karahanlılar`ın hükümdarı II. Mahmut`u yenerek orayı da ilhak etmiş ve Harezmşahlarının Atsız`ı yenerek 30.000 dinarlık altın`ı ödetmiştir.
1141`de Selçuklu Sançar`ı yenerek Maveraünnehir`i elde etmiştir. 1143`te Jin Hanedanı`na karşı intikam seferini düzenlediyse de yol ortasında Yelu Dashi ölmüştür.
1208`de Cengiz Han tarafından yenilerek Kara Hıtay`a sığınan Naiman`ın Küçülüğ (Çince: 屈出律, Farsça: كوچلك خان KÅ«chuluk KhÄn)`ı prensisi ile evlendirmiştir. Fakat 1211`de Küçülüğ Kara Hıtay ülkesini benimseyerek yıkmıştır.
Kara Hıtay`ın hükümdarları
style="background:#efefef;"| Türbe adı !! Sonradan verilen ad !! Çince soyadı ve adı !! Taht süresi !! Dönemin adı ve süresi |
||||
|---|---|---|---|---|
| Kara Hıtay 1125 - 1211 | ||||
| | Tianyouwuliedi (天ç¥æ¦çƒˆå¸ TiÄnyí²uwÇ”lií¨dí¬) || Yelü Dashi (耶律大石 YÄ“lÇœ Dí shí ya da 耶律é”實 YÄ“lÇœ Dáshí) || 1124-1144 || Yanqing (延慶 Yánqí¬ng) 1124 ve 1125-1134 Kangguo (康國 KÄngguó) 1134-1144 |
||||
| | İmparatoriçe Gantianhou (感天å GÇntiÄnhí²u) || Tabuyan (å¡”ä¸ç…™ TÇbí¹yÄn) || 1144-1150 || Xianqing (咸清 XiánqÄ«ng) 1144-1150 | ||||
| Renzong (ä»å®— Rí©nzÅng) >| Kullanılmamıştır || Yelü Yilie (耶律夷列 YÄ“lÇœ Yílií¨) || 1150-1164 || Shaoxing (紹興 Shí oxÄ«ng) 1150-1164 | ||||
| | İmparatoriçe Chengtianhou (承天å Chí©ngtiÄnhí²u) || Yelü Pusuwan (耶律普速完 YÄ“lÇœ PÇ”sí¹wán) || 1164-1178 || Chongfu (å´‡ç¦ Chóngfú) 1164-1178 | ||||
| | Mozhu (末主 Mí²zhÇ”) ya da Modi (æœ«å¸ Mí²dí¬) || Yelü Zhilugu (耶律直é¯å¤ YÄ“lÇœ ZhílÇ”gÇ”) ||| 1178-1211 || Tianxi (天禧 TiÄnxÄ«) 1178-1211 | ||||
| | Yoktu || Küçlüğ (屈出律 QÅ«chÅ«lÇœ) || 1211-1218 || Yoktu | ||||
Ayrıca bakınız
tarih-taslak