Doğu Karahanlı Tarihi
Karahanlı devletleri arasında sınır anlaşmazlığından dolayı savaşlar devam etti. Doğu Karahanlı devletinin başkenti Balasagundu. İlk dönemlerde doğudan gelen göçebe Türkler ülke topraklarına kabul edildi ve İslamiyete girmeleri sağlandı.Bu sırada Büyük Selçuklular güçlenmekteydi. Melikşah döneminde, Karahanlılar Selçukluların üstünlüğünü kabul etti. Doğu Karahanlıları Karahitaylar yıktı.
Bir Türk klasiği: Bölünme ve Çöküş
1043 yılında yapılan aile toplantısında ayrıca, eski Büyük Kağan II. Ahmed Han`a da Maveraünnehir, mülk olarak verildi. Fergana`nın bir kısmı zaptedilerek, Bulgar ile Balasagun arasında yaşayan, on bin çadırdan meydana gelen Türkler, 1043 senesi güzünde, topluca İslamiyet`i kabul etti.İslam dininin esaslarına bağlı bir hükümdar olan Süleyman Han, 1056`da kardeşi Ortak Kağan Buğra Han, Büyük Kağan Süleyman Han`la anlaşmazlığa düştü. Muhammed Han, Süleyman Han`ı hapsettirip, büyük kağanlığını ilan etti. On beş ay hükümdarlık yapan Muhammed Han, mevkiini büyük oğlu Hüseyin`e bıraktı.
Hüseyin Han`ı, kardeşi İbrahim tahttan indirtip, 1057`de Büyük Kağan oldu. İbrahim Han, 1059`da, hanedandan Yınal Tegin tarafından öldürülünce, Tuğrul Kara Han unvanlı Mahmud bin Yusuf başa geçti. Mahmud Han (1059-1074, Ortak Kağan Tabgaç Buğra Kara Han ve Hasan bin Süleyman, kaybedilen toprakları geri almak için harekete geçtiler. 1068 yılında iki taraf arasında yapılan antlaşma ile, Seyhun hudut kesilerek, Fergana, Doğu Karahanlılara bırakıldı. 1074`te Mahmud Han`ın yerine, oğlu Ömer geçti ise de, ancak iki ay hükümdarlık yapabildi. Büyük Kağan olan Buğra Han Hasan bin Süleyman (1074-1103) devrinin ilk yıllarında; Buge Budraç kumandasındaki Yabaku ve Basmılların da aynı safta olduğu yedi yüz bin düşmana karşı, Ömer bin Mahmud kumandasındaki kırk bin Müslüman askeriyle, büyük bir zafer kazanıldı.
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah (1072-1092), 1082`de Maveraünnehir`i zaptedip Özkent`e gelince, Doğu Karahanlı hükümdarı Hasan Han, onun hakimiyetini tanıdı. Hasan Han`dan sonra oğlu Ahmed (1103-1128), hükümdar olup, Abbasi Halifeliği ile münasebetlerde bulundu. Halife Mustahzırbillah (1094-1118), Ahmed Han`ın istediği beratı verip, ona "Nuruddevle" demiştir. 1128`de Karahıtayları, Kaşgar kenti yakınlarında mağlup eden Ahmed Han, onların batıya doğru ilerlemelerini durdurdu.
Ahmed Han`dan sonra 1128`de hükümdar olan oğlu İbrahim, Karahıtaylardan yardım alarak, rakiplerini yendi. Karahıtaylar, II. İbrahim Han (1128-1158) devrinde Balasagun`u zaptedince, merkez, Kaşgar`a taşındı. Karahıtaylar, kendilerine isyan eden Karluklar`ın üzerine onu gönderdi. 1158`de de, öldürülen II. İbrahim Han`ın yerine oğlu Arslan Han ünvanlı Muhammed ve sonra da torunu Ebü`l-Muzaffer Yusuf geçti. Yusuf Han, 1205`te vefat ettiği sırada, oğlu Ebü`l-Feth Muhammed, Karahıtaylı Kür Han`ın yanında rehin bulunuyordu. Nayman Devleti kurucusu Küçlük tarafından 1207`de kurtarılan Ebü`l-Feth Muhammed, daha sonra Kaşgar`a gönderildi. Ancak, Kaşgar`a varmadan, şehirdeki beyler tarafından yolda öldürüldü (1211). Bu durum, Küçlük`ün, Karahanlı merkezini işgal edip, katliam yaptırmasına sebep oldu.
Hanedanlık içi mücadele neticesinde bölünen Doğu Karahanlılar, Moğol Naymanlarca işgal edilerek, hakimiyetlerine son verildi. Böylece Türk milletine ve İslam`a büyük hizmetleri olan Doğu Karahanlılar Devleti ortadan kalktı.