Osmanlı Devleti`nin 1827 yılında Selanik vilayetinin Siroz sancağına bağlı Lika köyünde "Bölükbaşı ailesi" olarak tanınan bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur.
Halil Rifat Paşa, Osmanlı bürokrasi kademesinin en altı olan tahrirat kaleminden, en üst makam olan Sadrazamlığa kadar yükselmiş önemli bir devlet adamıdır. Sibyan mektebinde yeteneği farkedilip bölge eşrafından bir zatın himayesinde İstanbul`da Mülkiye Mektebinde eğitimini tamamlamıştır. Katip olarak memuriyete başlayarak bürokrasi içinde yetişen Halil Rifat, çeşitli vilayetlerde divan katipliği, mektupçuluk, mutasarrıflık, valilik ve sonra Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlık vazifelerinde bulundu.
Memuriyet hayatındaki en parlak icraatlarını Sivas, Aydın (İzmir) ve Manastır valilikleri dönemlerinde gerçekleştirdi. Balkanlarda eşkiyaya karşı orijinal mücadele taktikleri ve Anadolu`da bayindırlık alanında vatandaş-devlet isbirliği ile gerçekleştirdiği çalışmalarla şöhrete ulaştı.
1882`de o devirde eyalet merkezi olan Sivas`a vali olarak gönderilmiştir. Yol, içme suyu, tarım, orman alanlarında bölgeye çok hizmet vermiştir.
- Trabzon-Canik (Samsun) Elazığ-Malatya-Hasançelebi sınırına kadar 410 kilometrelik Bağdat yolunu yaptırmış;
- Bu yol üzerinde 314 köprü ve 829 menfez]] inşa etmiş;
- Çamlıbel`e kendi parası ile bir çeşme yaptırmış;
- Tokat-Niksar]]-Ünye`ye kadar olan 76 kilometrelik şoseyi yaptırmış;
- Kelkit Irmağı üzerinde 630 metre uzunluğunda 41 gözlü Hamidiye Köprüsü`nü yaptırmıştır.
- Bunlar dışında 55 köprü ile 32 menfez inşasını gerçekleştirmiştir.
- Yozgat-Çorum sınırına kadar 63 kilometre yol açtırmış ve köprüler yaptırmıştır.
- Merzifon-Osmancık ilçesi arası yolu 59 kilometrelik bir şose ile bağlattırmıştır;
- Şebinkarahisar`dan Trabzon ve Giresun illerine kadar, 64 kilometrelik bir yol ile Sivas-Hafik-Zara-Koyulhisar-Mesudiye ve Ordu illerine kadar 212 kilometrelik şose, 92 köprü, 300`den fazla menfez yaptırmıştır.
- Ayrıca Sivas`ın kasabalarının ve birçok köyün yollarını inşa ettirmiştir.
Yol davasındaki şu sözü tarihe geçmiştir: ``“Gidemediğin yer senin değildir.”`` Bütün bu hizmetleri sonunda Sivas`tan görev icabı ayrılarak İzmir`e tayin olmuştur. 1885-1886 ve 1889-1891 yılları arasında iki dönem İzmir valiliği yapmıştır.
19. yüzyıldaki yüzlerce vali arasında özellikle yol yapımı konusunda isim bırakan tek şahsiyet Halil Rifat Paşadır.
Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlığının ilk yillarında en fazla meşgul olduğu mesele Ermeni isyanlarıydı. Dahiliye Nazırlığı gorevindeyken başlattığı Dar`ül aceze (Darülaceze) projesinin sadrazamlığının altıncı ayında tamamlanmasıyla resmi açılışını bizzat yapabilmiştir.
II. Abdulhamid döneminde bütün işlerin saraydan yürütüldüğü ve Sadrazamların nispeten az rolünün bulunduğu bir zamanda, yumuşak huyluluğu ve Padişaha sadakati sayesinde 9 Kasım 1901`de vefat edene kadar makamını muhafaza edebilmiştir. 6 yıllık bu sadrazamlık görevi esnasında da başarılı hizmetlere imza atmıştır.
1901 yılında vefat etmiştir. Çemberlitaş Divanyolu Caddesinde Sultan Mahmud turbesine defnedilmistir.
Kaynakça
- Halil Rifat Paşa (biyografi.pdf) Nurettin Birol - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2003.
Osmanlı sadrazamları - Dağılma Dönemi; II. Abdülhamit (1876-1909) Osmanlı Aydın valileri