Guaraní Alfabesi

Kısaca: Guaraní­ alfabesi (``achegety``) daha çok Paraguay ve çevresindeki ülkelerde konuşulan Guaraní­ dilini yazmak için kullanılan fonetik yazı sistemidir. 33 harften oluşmuştur, sırası ile: ...devamı ☟

Guaraní­ alfabesi (achegety``) daha çok Paraguay ve çevresindeki ülkelerde konuşulan Guaraní­ dilini yazmak için kullanılan fonetik yazı sistemidir. 33 harften oluşmuştur, sırası ile:

A, íƒ, CH, E, Ẽ, G, G̃, H, I, Ĩ, J, K, L, M, MB, N, ND, NG, NT, í‘, O, í•, P, R, RR, S, T, U, Å°, V, Y, Ỹ, `.


"A", "E", "I", "O", "U", "Y" harflerinden oluşan altı harf seslileri gösterir; tilde biçimleri genizsel biçimleridir. Kesme işareti " ` " (``puso`` olarak adlandırılır), gırtlaksal duruşu belirtir. Diğer harflerin tümü ("í‘", "G̃" ve digraflar dahil) sessizdir.

B, C ve D Latin harfleri sadece digrafların bir parçası olarak kullanılır, bunun yanında F, Q, W, X ve Z harfleri hiç kullanılmaz. "L" harfi ve "RR" digrafı sadece İspanyolcadan alınan kelimelerde, İspanyolca fonolojisinden etkilenen kelimelerde veya sözlü olmayan yansımalarda kullanılır. "LL" digrafı Guaraní­`de kullanılmaz.

"E", "I", "U", "Y" ve "G" harflerinin tildeli biçimleri ISO Latin-1 fontlarında yoktur ve tilde-"G" harfi Unicode`da bile yoktur. Dijital ortamda bu gliflerin mümkün olmadığı durumlarda, tilde genellikle karakterin sonuna eklenir ("E~", "I~", "U~", "Y~", "G~") veya yerine bir inceltme işareti kullanılır ("íŠ", "íŽ", "í›", "Ŷ", "Äœ").

Tiz aksan ayıranı "´" stresi (``muanduhe``) belirtmek için kullanılır. Uygulandığından stres son heceye uygulanır: ``syva`` [1] ("alın"), ``áva`` [2] ("saç"), ``tata`` [3] ("ateş"), ``tái`` [4] ("biberli").

Tarih

Amerika`nın 15. yüzyıldaki İspanyol Fethi`ne kadar, Guaraní­lerin yazım sistemleri yoktu. Guaraní­ dilinde yazılmış ilk metinler Cizvit misyonerleri tarafından Latin alfabesi kullanılarak yazılmıştır. Rahip Antonio Ruí­z de Montoya diğerleri arasında ``Tesoro de la lengua guaraní­`` (Guaraní­-İspanyolca sözlük, 1639`da basılmış) ve ``Arte y bocabvlario de la lengua guaraní­`` (dilbilgisi özeti ve sözlüğü, 1722`de basılmış) kitapları ile dili belgelemiştir.

Bu kitaplardaki alfabe ve yazımlar tutarsız ve çağdaşlarından büyük ölçüde farklıdırlar. 1867`de Paraguay başkanı Mariscal Francisco Solano López, yazı düzenini düzenlemek için bir yazı topluluğunu toplamıştır fakat bu çabası başarısız olmuştur.

Yazı 1950`de Reinaldo Decoud Larrosa`nun girişimleri ile Montevideo`da Guaraní­ Dil Kongre`sinde şu anki hali ile standartlaştırılmıştır. Standartlar Uluslararası Fonetik Alfabesi`nin yazımından etkilenmiştir ve Paraguay`da şu anda kullanılmaktadır.

Bununlar beraber, hala okuryazarlar arasında standartın detayları ile ilgili anlaşmazlıklar vardır. Bazıları "CH" digrafının "X" ile değiştirilmesi gerektiğini düşünmektedir, ve "G"-tilde harfinin düz "G" ile değiştirilmesini ve tildenin bitişik sesliye eklenmesi gerektiğini düşünmektedirler.

Guaraní­ adı ``achegety`` ``a-che-ge`` (ilk üç harfin adı) ve "gruplama", "topluluk" anlamına gelen ``ty`` kelimelerin yeni ifadesidir.

Yer isimleri ve ilk adlar

Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Brezilya`da Guaraní­ dilinden türemiş birçok yer ismi ve ilk ad vardır. Bunlar çoğunlukla İspanyolca ve Portekizce sistemleri kullanılarak yazılır, yüzyıllar boyunca telaffuzları önemli ölçüde değişmiştir ve bazıları artık Guaraní­ dilini konuşanlar tarafından anlaşılamamaktadır.

Kaynaklar

  • }


Dış bağlantılar



Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.