Cemal Süreya (1931-1990), hayatı boyunca şiir, deneme, eleştiri, çeviri, günlük ve antoloji alanında eserler vermiştir. Türk şiirinde modernist bir hareket olan İkinci Yeni şiirinin öncü şairlerinden biri Süreya, ilkokul sıralarında Ali cenkleri ve bir takım dinî içerikli eserleri okumuş ve dergi çalışmaları yapmıştır. Şairliğe ilk adımını, ortaokul arkadaşı ve sonradan eşi olan Seniha Hanım'a yazdığı şiirler oluşturmaktadır.[1][2] Lisedeyken Eski edebiyatla ilgilenen şair, Osmanlıcayı kendi kendine öğrenmiş ve şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.[3] İlk şiirini, "Şarkısı-Beyaz", 8 Ocak 1953 tarihli Mülkiye dergisinde yayımlamıştır.[4] Derginin nisan sayısında "Di Gel", mayıs sayısında "Çıkmaz Sinir" yer almıştır.[5] Ayrıca Asır, Yeditepe, Yenilik dergilerine de şiirler göndermeye başlamıştır.[6] Şairlik duygusunu yaratan ilk etken, annesinin ona anlattığı Kerem ile Aslı hikâyesi, ikinci etken de Ali cenkleri ve Köroğlu kitaplarıdır.[4] Başlarda Garip hareketine ilgi duymayan Süreya, yeni şiire ilgisi Ahmet Muhip Dıranas'ın "Kar" şiiriyle başlamıştır.[1] Yeni şiire yönelmesi Dıranas ve Özdemir Asaf'a[7] olan ilgisiyle gelişmiştir.[8] Süreya'yı şöhrete kavuşturan şiir Yeditepe dergisinde Haziran 1954'te yayımlanan "Gül" şiiridir.[9] Eserlerini Yeditepe'nin yanı sıra Şiir Sanatı, Evrim, Yenilik, Şimdilik, Pazar Postası gibi yerlerde yayımlamaya devam etmiştir. Üvercinka (1958), Göçebe (1965), Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973), Uçurumda Açan (1984), Sıcak Nal (1988), Güz Bitigi (1988) ve Sevda Sözleri (1990) şiir kitaplarını yayımlamıştır. Ayrıca Fransızcadan kırka yakın kitabı Türkçeye çevirmiştir. Onüç Günün Mektupları (1990) dışında hiçbir yazısı veya şiiri, dergi ve gazetede yayımlanmadan kitaba dönüşmemiştir. Kendini "sol sempatizanı demokrat aydın"[10] olarak gören Süreya, Papirüs dergisini çıkarmış ve bu dergide edebî görüşlerini açıklamasının yanı sıra dergiyi bir aydın olarak da fikirlerini ortaya koymak için bir araç olarak kullanmıştır.
Yazdığı kitaplarla 1959'da Yeditepe Şiir Armağanı[11] (Üvercinka), 1966'da Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü[12] (Göçebe) ve 1988'de Necatigil Şiir Ödülü[13] (Sıcak Nal ile Güz Bitigi) kazanmıştır. Kitap-lık dergisinin Türkiye'nin kuruluşunun 75. yıldönümü sebebiyle 1998'de hazırladığı "75 Yılda 75 Kitap listesi"nde iki kitabıyla (Üvercinka ve Sevda Sözleri) yer almıştır..[14] Ayrıca çocuklar için ele aldığı yazılardan oluşan ve daha sonradan kitaplaştırılan Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 100 temel eser listesinde 30. sırada yer almıştır.[15] 1991'den itibaren Cemal Süreya Kültür ve Sanat Derneği tarafından Cemal Süreya Şiir Ödülü verilmektedir.
Şiir
| Adı | İlk yayım tarihi | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Üvercinka !Üvercinka | 1958 !1958 | Yeditepe Yayınları !Yeditepe Yayınları | |
| Göçebe !Göçebe | 1965 !1965 | de Yayınevi !de Yayınevi | |
| Beni Öp Sonra Doğur Beni !Beni Öp Sonra Doğur Beni | 1973 !1973 | E Yayınevi !E Yayınevi | |
| Uçurumda Açan !Uçurumda Açan | 1984 !1984 | Can Yayınları !Can Yayınları | Önceki şiir kitaplarını da içinde barındıran Sevda Sözleri'nin içinde yer almıştır. |
| Sıcak Nal !Sıcak Nal | 1988 !1988 | Dönemli Yayıncılık !Dönemli Yayıncılık | |
| Güz Bitigi !Güz Bitigi | 1988 !1988 | Dönemli Yayıncılık !Dönemli Yayıncılık | |
| Sevda Sözleri !Sevda Sözleri | 1990 !1990 | Can Yayınları !Can Yayınları | Süreya'nın daha önce yayımlanan şiirlerini içinde barındırmaktadır. |
Dergi
| Adı | İlk yayım yılı | Son yayım yılı | Notlar |
|---|---|---|---|
| Papirüs !Papirüs | 1960 !1960 | 1981 !1981 | Dergi üç dönem hâlinde aralıklarla yayımlanmıştır. |
Deneme
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Şapkam Dolu Çiçekle !Şapkam Dolu Çiçekle | 1976 !1976 | Ada Yayınları !Ada Yayınları | |
| Günübirlikler !Günübirlikler | 1982 !1982 | Adam Yayınları !Adam Yayınları | |
| 99 Yüz !99 Yüz | 1991 !1991 | Kaynak Yayınları !Kaynak Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
| Folklor Şiire Düşman !Folklor Şiire Düşman | 1992 !1992 | Can Yayınları !Can Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
| Aydınlık Yazıları/Paçal !Aydınlık Yazıları/Paçal | 1992 !1992 | Kaynak Yayınları !Kaynak Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
| Oluşum'da Cemal Süreya !Oluşum'da Cemal Süreya | 1992 !1992 | Oluşum Yayınları !Oluşum Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
| Papirüs'ten Başyazılar !Papirüs'ten Başyazılar | 1992 !1992 | Cem Yayınevi !Cem Yayınevi | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
Mektup
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Onüç Günün Mektupları !Onüç Günün Mektupları | 1990 !1990 | Can Yayınları !Can Yayınları |
Günlük
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Günler !Günler | 1991 !1991 | Broy Yayınları !Broy Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
Derleme
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Mülkiyeli şairler !Mülkiyeli Şairler | 1966 !1966 | Ekin Basımevi Yayınları !Ekin Basımevi Yayınları | |
| 100 Aşk Şiiri !100 Aşk Şiiri | 1967 !1967 | Gerçek Yayınevi !Gerçek Yayınevi |
Çocuk
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi !Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi | 1993 !1993 | Broy Yayınları !Broy Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
Röportaj
| Adı | İlk yayım yılı | İlk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Güvercin Curnatası !Güvercin Curnatası | 1997 !1997 | Yapı Kredi Yayınları !Yapı Kredi Yayınları | Süreya'nın ölümünden sonra yayımlanmıştır. |
Çeviri
Düzyazı
| Eser | Eserin yazarı | Çevirinin yayım yılı | Çevirinin ilk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Gelinlik Kız !Gelinlik Kız | Eugène Ionesco !Eugène Ionesco | 1965 !1964 | de Yayınları !de Yayınları | |
| Küçük Prens !Küçük Prens | Antoine de Saint-Exupéry !Antoine de Saint-Exupéry | 1965 !1965 | Bilgi Yayınları !Bilgi Yayınları | R. Tomris ile birlikte |
| Bir Aşk Kırgınının Şarkısı !Bir Aşk Kırgınının Şarkısı | Guillaume Apollinaire !Guillaume Apollinaire | 1965 !1965 | de Yayınları !de Yayınları | R. Tomris ile birlikte |
| Günümüz Sağcı Fikirleri !Günümüz Sağcı Fikirleri | Simone de Beauvoir !Simone de Beauvoir | 1966 !1966 | Dönem Yayınları !Dönem Yayınları | |
| Sade'ı Yakmalı mı? !Sade'ı Yakmalı mı? | Simone de Beauvoir !Simone de Beauvoir | 1966 !1966 | Fahir Onger Yayınları !Fahir Onger Yayınları | |
| Amerika Birleşmemiş Devletleri !Amerika Birleşmemiş Devletleri | Vladimir Posner !Vladimir Posner | 1967 !1967 | Gerçek Yayınları !Gerçek Yayınları | |
| Aşkın Suçları !Aşkın Suçları | Marquis de Sade !Marquis de Sade | 1967 !1967 | Fahir Onger Yayınları !Fahir Onger Yayınları | |
| Palto !Palto | Nikolay Vasilyeviç Gogol !Nikolay Vasilyeviç Gogol | 1968 !1968 | Varlık Yayınları !Varlık Yayınları | Gogol'dan oyunlaştıran J. Cosmos |
| Gök Cephesi !Gök Cephesi | Nguyen Dinh Thi !Nguyen Dinh Thi | 1968 !1968 | Cem Yayınevi !Cem Yayınevi | |
| 32 Saat Özgürlük !32 Saat Özgürlük | Gyula Hernádi !Gyula Hernádi | 1968 !1968 | Habora Yayınları !Habora Yayınları | |
| Millî Kurtuluş Cephesi !Millî Kurtuluş Cephesi | Douglas Bravo !Douglas Bravo | 1969 !1969 | Ant !Ant Yayınları | |
| Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması !Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması | Vladimir Lenin !Vladimir Lenin | 1969 !1969 | Sol !Sol Yayınları | |
| Dine Karşı Düşüncenin Tarihi !Dine Karşı Düşüncenin Tarihi | Albert Bayet !Albert Bayet | 1970 !1970 | Varlık Yayınları !Varlık Yayınları | |
| Büyük Ahlak Doktrinleri !Büyük Ahlak Doktrinleri | François Gregoire !François Gregoire | 1971 !1971 | Varlık Yayınları !Varlık Yayınları | |
| Vadideki Zambak !Vadideki Zambak | Honoré de Balzac !Honoré de Balzac | 1971 !1971 | Altın Kitaplar !Altın Kitaplar | |
| Gönül ki Yetişmekte !Gönül ki Yetişmekte | Gustave Flaubert !Gustave Flaubert | 1971 !1971 | Adam Yayınları !Adam Yayınları | |
| Bir Tanem !Bir Tanem | Félicien Marceau !Félicien Marceau | 1971 !1971 | Hürriyet !Hürriyet Yayınları | |
| Goriot Baba !Goriot Baba | Honoré de Balzac !Honoré de Balzac | 1974 !1974 | Altın Kitaplar !Altın Kitaplar | |
| Meyhane !Meyhane | Emile Zola !Emile Zola | 1974 !1974 | Altın Kitaplar !Altın Kitaplar | |
| Çin Uyanınca !Çin Uyanınca | Alain Peyrefitte !Alain Peyrefitte | 1975 !1975 | E Yayınları !E Yayınları | G. Demiray ile |
| Venezuella Makiliklerinde Douglas Bravo Konuşuyor !Venezuella Makiliklerinde Douglas Bravo Konuşuyor | Bilinmiyor | 1976 !1976 | Taban Yayınları !Taban Yayınları | |
| Mutluluk Getiren Seks !Mutluluk Getiren Seks | Crawley Lawrence !Crawley Lawrence | 1976 !1976 | Seçme Kitaplar !Seçme Kitaplar | |
| Emeğin ve Emekçinin Tarihi !Emeğin ve Emekçinin Tarihi | Pierre Brizon !Pierre Brizon | 1977 !1977 | Onur Yayınları !Onur Yayınları | |
| Faşizmin Analizi !Faşizmin Analizi | Maria-Antonietta Macciocchi !Maria-Antonietta Macciocchi | 1977 !1977 | Pavel Yayınları !Pavel Yayınları | |
| Kırmızı Balon !Kırmızı Balon | Albert Lamorisse !Albert Lamorisse | 1980 !1980 | Cem Yayınları !Cem Yayınları | |
| Yarını Bilen Adam Nostradamus !Yarını Bilen Adam Nostradamus | J. C. Fontbrune !J. C. Fontbrune | 1982 !1982 | Milliyet !Milliyet Yayınları | Birsen Sağnak imzasıyla |
| Eski İnsanlar Eski Evler 19. Yüzyılda Beyoğlu'nun Sosyal Topoğrafyası !Eski İnsanlar Eski Evler: 19. Yüzyılda Beyoğlu'nun Sosyal Topoğrafyası | Said Naum Duhani !Said Naum Duhani | 1984 !1984 | Turin !Turin Yayınları | |
| Sosyoloji Tarihi !Sosyoloji Tarihi | Gaston Bouthoul !Gaston Bouthoul | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Madam Bovary !Madam Bovary | Gustave Flaubert !Gustave Flaubert | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Sefiller !Sefiller | Victor Hugo !Victor Hugo | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Nekrassov !Nekrassov | Jean-Paul Sartre !Jean-Paul Sartre | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Kürtler !Kürtler | Bazil Nikitin !Bazil Nikitin | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| İhtilalin Özü !İhtilalin Özü | Mao Zedung !Mao Zedung | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Yeşil Papa !Yeşil Papa | Miguel Angel Asturias !Miguel Angel Asturias | Bilinmiyor | Bilinmiyor | |
| Duygusal Eğitim !Duygusal Eğitim | Gustave Flaubert !Gustave Flaubert | Bilinmiyor | Bilinmiyor |
Şiir
| Eser | Çevirinin yayım yılı | Çevirinin ilk yayınevi | Notlar |
|---|---|---|---|
| Yürek Ki Paramparça !Yürek ki Paramparça | 1995 !1995 | Yapı Kredi Yayınları !Yapı Kredi Yayınları | Derleyen ve hazırlayan: Eray Canberk |
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Deniz 2014, s. 3.
- ^ Papak 2013, s. 12.
- ^ Güler 2004, s. 10.
- ^ a b Papak 2013, s. 13.
- ^ Güler 2004, s. 9.
- ^ Duruel & Perinçek 1995, s. 102.
- ^ Koç 2006, s. 14.
- ^ Duruel & Perinçek 1995, s. 55.
- ^ Deniz 2014, s. 4.
- ^ Koçman 2002, s. 219.
- ^ Hızlan, Doğan (14 Haziran 2008). "Elli yıldır ÜVERCİNKA". Hürriyet. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2018.
1958 Yeditepe Şiir Armağanı'nı kazandıran bu kitap, yayımlandığı günden beri, dünya şiir tarihinde pek az ilk kitaba nasip olan bir efsane aylasıyla çevrili durumda.
- ^ Süreya 2002, s. 113, "Mutluluğun Şiiri Yazılamaz".
- ^ Süreya 2002, s. 179, "Kişi, Kendi Yüzünü Göremez".
- ^ "75 yılın kitapları". 26 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018.
- ^ "MEB 100 Temel Eser (İlköğretim – Ortaöğretim)". 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2018.
- Genel
- Deniz, Sunay (2014). Cemal Süreya'nın Şiirlerinde Kelime Dünyası. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
- Duruel, Nursel; Perinçek, Feyza (1995). Cemal Süreya/Şairin Hayatı Şiire Dahil. İstanbul: Kaynak Yayınları. ISBN 9753431090.
- Güler, Ahmet Farukk (2004). Cemal Süreya 'nın şiirlerinin tematik ve yapı bakımından incelenmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
- Koç, Metin Necmi (2006). Cemal Süreya’nın Düzyazılarında Şiir İle İlgili Görüşleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Papak, Özge (2013). Cemal Süreya'nın Şiirlerinde Dil Sapmaları Ve Ad Aktarmaları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
- Süreya, Cemal (2002). Duruel, Nursel (Ed.). Güvercin Curnatası Konuşmalar, Soruşturma Yanıtları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 975-363-697-0.
- Koçman, Ali (2002). "Şiir Bir Karşı Çıkma Sanatıdır". Güvercin Curnatası Konuşmalar, Soruşturma Yanıtları.