Türkçe Bilgi: Brüksel Antlaşması

Brüksel Antlaşması Batı Avrupa Birliği (BAB) NATO’nun kuruluşu öncesinde, güvenlik alanında Avrupa hükümetlerararsı işbirliğini geliştirmek amacıyla 17 Mart 1948 tarihinde gerçekleştirilen antlaşma.

Brüksel Antlaşması otomatik askeri yardımı içermekte ve savunma planlarının hazırlanması ve askeri komutanlıklar arasında koordinasyonu sağlamak üzere Siyasi Danışma Konseyi ve Askeri Komite oluşturulmasını şart koşmaktadır. Bu antlaşma daha sonra Batı Avrupa Birliği olarak isimlendirilen Brüksel Antlaşması Örgütü’nün kuruluş belgesi olmuştur. Örgüt üye ülkelerin ekonomik, sosyal, kültür ve savunma konularında işbirliğinde bulunmasını amaçlamaktadır.

Fransız ve İngiliz ittifakı 9 Mayıs 1947’de Dunkirk’de imzalandı. Söz konusu savunma ittifakı Avrupa savunma örgütünün temellerini oluşturacak olan genişletilmiş bir örgüt fikrinin gelişmesine yol açmıştır. Bu ittifak ile Alman askeri gücünün yeniden canlanması ve Sovyetler ile çatışma tehlikesinin önlenmesi amaçlanmıştır.

Soğuk savaş döneminde Sovyetler Marshall Planı’nda yer almayı kabul etmemiş ve Prag darbesinin ardından Çekoslovakya’da komünistler idareyi ele geçirmiştir. Bu hadise Avrupa’da bir tehdit olarak algılanarak Brüksel Antlaşması ile neticelenen; Fransa, İngiltere ve üç Benelüks ülkesini bir konferansta bir araya getiren gelişmeleri başlatmıştır.

ABD Başkanı Harry Truman ABD’nin çıkarlarına uygun olan Avrupa’nın bu girişimini memnuniyetle karşılamıştır. 1949 yılı Nisan’ında Washington’da imzalanan Kuzey Atlantik İttifakı ile ABD Avrupa’ya savunma konusunda bazı taahhütlerde bulunmuştur. 1950’de ABD Avrupalı müttefiklerinden Almanya Federal Cumhuriyeti’nin Kuzey Atlantik İttifakı’na alınması hususunda izin istemiştir. İttifakın Avrupalı üyeleri Avrupa savunmasında Almanya’nın da yer almasına imkan verecek bir yöntem arayışı içine girmiştir. Bu arayış Mayıs 1952’de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu oluşturan altı ülkenin (Belçika, Fransa, Almanya Fed.Cum., Lüksemburg, Hollanda) Avrupa Savunma Topluluğu’nu kuran antlaşmanın imzalanmasıyla son bulmuştur. Ancak Fransız Parlamentosu savunmaya ilişkin konuların topluluk esasına dayalı olarak ele alınmasına karşı çıkarak antlaşmayı reddetmiştir. Paris Mutabakatları ile 3 Ekim 1954 tarihinde Brüksel Antlaşması’nda değişiklik yapılarak Almanya’nın antlaşmaya dahil olması sağlanmıştır.

NATO’nun kuruluşunu takiben Avrupa’nın güvenlik ve savunmasına ilişkin hususlar NATO bünyesinde ele alınmaya başlanmış ve Avrupa’nın ekonomik, sosyal ve kültürel boyutları Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi tarafından üstlenilmiştir.

1984 yılına kadar uluslararası koşullar BAB’nin NATO’dan bağımsız bir politika izlemesine izin vermemiştir. ABD Başkanı Reagan, Mart 1983’de stratejik savunma girişimi (SDI: Strategic Defence Initiative) kavramını açıkladığı zaman Avrupa ülkeleri arasında stratejik bir bölünme korkusu ortaya çıkmıştır. Değiştirilmiş Brüksel Antlaşması’na taraf olan ülkeler arasında antlaşmanın VIII. ve IX. Maddelerinden kaynaklanan BAB Konseyi ve Parlamentosu’nun yeniden canlandırılması ve NATO’nun Avrupa ayağının güçlendirilmesi hususunda Şubat 1984’de başlatılan görüşmeler Avrupa Savunma Kimliği (EDI: European Defence Identity) kavramının geliştirilmesine yönelik kararlar içeren 27 Ekim 1984 tarihli Roma Deklerasyonu ile yeni bir dönemi başlatmıştır.

1990 yılından itibaren NATO ve Varşova Paktı arasında başlayan, Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Sovyetlerin dağılması ile soğuk savaşın sonaermesi ile sonuçlanan bir süreç yaşanmaya başlanmıştır. Avrupalıların ekonomik ve siyasi alanda oluşturduğu birliğin yanında Avrupa Savunma Kimliği kavramının kesin çizgilerini ortaya koyan Aralık 1991’de AB üyeleri arasında imzalanan Maastricht Antlaşması yeni bir süreci başlatmıştır. Avrupalı bir kurum olan BAB’ne Brüksel Antlaşması’na taraf olan AB ülkelerine tam üye olma hakkı tanınmıştır. NATO üyesi olup, AB üyesi olmayan ülkelere ve diğer Avrupa ülkelerine de farklı statüler getirilmiştir.

Brüksel Antlaşması’nda yapılan değişikliklerle hükümetlerarası bir boyutu bulunan Batı Avrupa Birliği’ne parlamenterlerin katılımıyla bir parlamento oluşturularak yasama boyutu getirilmiştir.

Batı Avrupa Birliği Asamblesi 23 Ekim 1954 tarihinde Paris’te Fransa, Belçika, Lüksemburg, Hollanda, Almanya Fed.Cum., İtalya ve İngiltere tarafından imzalanarak 6 Mayıs 1955 tarihinde yürürlüğe giren “Ekonomik, Sosyal ve Kültürel İşbirliği ve Ortak Meşru Müdafaa Antlaşması” ile kurulmuştur. Böylelikle üye ülkelerin tam bağımsız olmaları ve parlamentolarını oluşturmaları imkanı tanınmıştır. Ulusal çerçevede aynı demokratik temsil kurumları olmalarına ilişkin Avrupa fikri savunulmaktadır. Parlamenter demokrasi ilkelerine uygun olarak siyasi sorumluluğu bulunan Avrupa kurumlarının icra organı parlamentolar arasında bir denge oluşturmaktadır.

1998 yılında Lüksemburg’da yapılan devlet ve hükümet başkanları toplantısında 2000’li yıllarda Avrupa’nın sınırları belirlenmeye çalışılmıştır. Yeni Avrupa resminde muhtemel AB üyesi ülkeler sıralanmış, ancak Türkiye AB’nin gelecekteki üyeleri ve Avrupa sınırları içinde gösterilmemiştir.

1998 yılında yapılan Lüksemburg zirvesi ile gelecekte AB üyeliği perspektifi getirilen Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya 23 Mart 1999 tarihinde NATO üyeliğine kabul edilmiştir. Anılan ülkelerin NATO üyeliğini takiben BAB’nde ortak üye olmaları da kabul edilmiştir.

Brüksel Antlaşması

Brüksel Antlaşması (anlam ayrımı)

Batı Avrupa Birliği

Dunkirk Antlaşması

Avrupa ekonomik topluluğu

Nice Antlaşması

Lizbon Antlaşması

Avrupa Sayıştayı

Avrupa Birliği'nin üç sütunu