Albay Halil Sami Bey |güç1=19 tabur |güç2=12 tabur |kayıp1=İngiliz: 2.000
Fransız: 1.000
Toplam: 3.000 |kayıp2=2.380 |kayıp3= |notes=
Çanakkale Savaşları Birinci Kirte Muharebesi, Çanakkale Savaşları sırasında Seddülbahir Cephesi`nde İngiliz-Fransız kuvvetleriyle Türk tarafı arasıda gerçekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir.
Öncesi
Çanakkale Savaşları, 25 Nisan 1915 günü Arıburnu Cephesi`nde bir, Seddülbahir Cephesi`nde beş kumsala İtilaf Devletleri kuvvetlerince yapılan çıkartmalarla başlamıştı. Çıkartmanın ilk günü sona erdiğinde Seddülbahir Cephesi`nde beş çıkartma kumsalından merkezdeki üçü birleşmiş durumdadır, Ertuğrul Koyu-Teke Koyu-İkiz Koyu. Bu bölgenin sağ yanındaki Hisarlık çıkartma bölgesi merkez bölümle henüz temas sağlayamamıştır. Zığındere Koyu`ndaki İngiliz çıkartma birlikleri ise 27 Nisan 1915 sabahı, çıkartmadan 24 saat sonra tahliye edilmiştir. Sonuç itibariyle Müttefik ileri harekatları izleyen birkaç gün süresince bu merkez konumdaki cepheden yapılacaktır.İngiliz 29. Tümen Komutanı General Hunter Weston, 26 Nisan`da ertesi sabah sahile çıkması tamamlanmış olan 3 Fransız Tugayı`nın katılımı ile Alçıtepe yönünde taarruza karar vermişti. Ancak 26 Nisan akşamı, Fransız Tugay`larının cepheye intikalinin ancak öğlene doğru tamamlanabileceğini öğrenince taarruzu öğlene ertelemeyi uygun bulmuştu. 27 Nisan sabahı ise söz konusu birliklerin karaya çıkışının gecikeceği ortaya çıkmıştır. Fransız tugaylarını beklemeden taarruza girişmeyi uygun bulmamıştır çünkü ilk iki günkü çatışmalarda 29. İngiliz Tümeni oldukça hırpalanmış durumdadır. Bu çatışmalarda tümenin üç tugay komutanı da savaş dışı kalmıştı. On iki tabur komutanından sadece üçü görev yapabilecek durumdadır. Özellikle 86. Tugay`ın kayıpları ağırdır. Bu tugayın dört taburu, subayların yarıdan fazlasını, eratın ise üçte birini kaybetmiştir. Tüm bu nedenle harekat, 28 Nisan 1915 sabahına ertelenmiştir.
.]
General Hunter Weston, 27 Nisan için, ertelenen Alçıtepe taarruzu yerine sol kanadını ve merkez bölümünü ileri çıkartacak bir kısmi taarruza karar verdi. Amaç hem bir sonraki gün girişilecek taarruz için daha uygun bir pozisyon yaratmak hem de Hisarlık bölgesindeki çıkartma kuvvetleriyle temas kurmaktır. Türk kuvvetlerinin zaten tahliye etmiş oldukları bu bölgedeki ileri harekat sırasında kayda değer bir çatışma olmamıştır. Harekat sonunda sahilden içerlere doğru ilerlenmiş ve Zığındere - Hisarlık hattı birleşmiştir.
Çıkartmadan itibaren 48 saat içinde belirlenen hedeflere ulaşamayan General Sır Ian Hamilton, 28 Nisan 1915 sabahı, Fransız taburlarının karaya çıkışının da tamamlanmasıyla, Kirte Köyü`nün ele geçirilmesi için yeni bir taarruza başlamıştır. İngilizler, ilk iki gün boyunca sürekli ağır kayıplar veren İngiliz 29. Tümeni`ni takviye etmişlerdi. Bu süre içinde Seddülbahir Cephesi`ne beş Fransız taburu, iki İngiliz deniz piyade taburu ile bir topçu bataryası daha çıkartılmıştı. Seddülbahir Cephesi`nde 28 Nisan sabahı İngiliz 29. Tümen Komutanı General Hunter Weston emrinde 19 tabur, 9. Türk Tümeni Komutanı Albay Halil Sami Bey komutasında ise 12 tabur gücünde kuvvet bulunmaktadır.
Taarruz planı
General Hunter Weston`un Alçıtepe`nin ele geçirilmesi için çıkartma öncesindeki planı, ilk aşamada cephenin sol kanadından Kirte Köyü yönünde ilerlemek, köyün 1 km. kuzeyindeki Yazıtepe`yi ele geçirmek şeklinde idi. İkinci aşamadan Yazıtepe`den doğu yönünde taarruz ederek Alçıtepe alınacaktı. Bir gün önce birlikleri ilerletmiş olması da bu planı uygulanabilir duruma getirmeyi sağlamış, cephe hattı bir bütün olarak ileri çıkmıştı.Taarruz planına göre 87. İngiliz Tugayı Zığındere`nin her iki yanından taarruz ederek Yazıtepe`yi ve onun batısındaki Sarıtepe`yi ele geçirecektir. 88. İngiliz Tugayı 87. Tugay`ın sağını örtecek biçimde ilerleyerek Kirte Köyü`nü alacaktır. Fransız birlikleri ise sahil kesiminde sabit kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek, İngiliz birlikleriyle teması sağlayacaklardır. 86. İngiliz Tugayı da ihtiyat olarak tutulacaktır.
Savaş
28 Nisan sabahı saat 08:30 da başlayan ve bir saat kadar süren yoğun deniz topçusu ateşi ardından başlayan İngiliz taarruzu önce cephenin sol kesiminden başladı. 20. Türk Alayı Binbaşı Halit Bey komutasında önce sarsılmış olmakla birlikte toparlanıp cepheyi tutabilmiştir. Sağ kanada doğru genişleyen taarruzla Fransız taburları bu bölümde Yarbay Kadri Bey`in 26. Alay`ı cephesine yüklendi. Çıkartmanın ilk gününden beri çarpışmakta olan 26. Alay, beş Fransız taburunun karşısında uzun süre tutunamadı. Ancak Çanakkale Boğazı`nın Anadolu yakasındaki topçu bataryalarının bu kesime yönelen ateşleri Fransız taburlarının hızını bir ölçüde kesmeyi başarmıştır. Öğleye doğru Fransız askerleri yer yer Türk mevzilerine girmeye başladılar. Saros bölgesinden Seddülbahir Cephesi`ne intikal etmiş olan 7. Tümen`e bağlı 19. Alay ise cephenin geri hatlarını döven donanma ateşi nedeniyle mevzilere yanaşamamıştır. Saat 12:00`de Albay Halil Sami Bey, 26. Alay bölgesinde cephenin yarılmasını önlemek için bu alayın ve cephenin merkez bölümündeki kıtaların geri çekilmesini emretmişti. Ancak Birleşik Donanmanın ateşi arasından bir gedik bularak ilerlemeyi başaran iki bölük kadar bir kuvvet 26. Alay cephesini takviye edince bu emir derhal geri alınmıştı. 26. Alay`ın saat 15:00 dolaylarına kadar dayanabilmesi, Yarbay Sabri Bey komutasındaki 19. Alay`ın iki taburu (alayın üçüncü taburu henüz cepheye intikal etmemiştir) mevzilere intikali için zaman kazandırmıştır.Yarbay Sabri Bey, mevziye intikalinden sonra eksik kadrolu 19. Alay`ı taarruza kaldırmıştır. Fransız sömürge askerlerinden oluşan Senegal Taburu bu taarruz karşısında dağıldı. Yarbay Sabri Bey, taarruzu sağa çark ettirerek bu sefer İngiliz birliklerine kanattan yüklendi. Bu beklenmedik taarruz, tüm İngiliz-Fransız hatlarını sarsmıştır. Günün ilerleyen saatlerinde İngiliz ve Fransız birlikleri taarruz çıkış hatlarına çekilmişlerdi.
Birinci Kirte Savaşı`nın ölü ve yaralı olarak kayıpları Türk tarafında 2.380 İngiliz tarafında 2.000 ve Fransız tarafında 1.000`dir.
Kaynakça
- 1915 Çanakkale Savaşı - İbrahim Artuç
- Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton`un karargah subaylarından)
- Türk Kurmay Subaylarının Gözüyle Çanakkale Savaşı - Burhan Sayılır
Linkler
- Osmanlı belgeleri arşivi [1]