1. Ağıt (Ağu), 2. Sığıt (Sagu), 3. Yığut (Yuğu) sözcükleri mersiye, ölünün arkasından okunan yas şiiri demektir.
Yuğ Törenleri
Cenaze merasimlerinde Ağu, Sagu veya Yuğu adı verilen ezgili koşuklar okunur. Bunların hepside ölünün arkasından yaşanan yas sürecindeki acıyı dışavurma ile ilgilidir ve benzer anlamlar içerir. İslam dini yas sürecinin uzatılmasını ve kendine zarar verecek şekilde dövünmeyi yasaklamıştır. Cenaze merasimleri yeryüzündeki tüm kültürlerde büyük öneme sahiptir, çünkü bilinmeyen bir diyara yapılan bu yolculuk her zaman gizemini korumuştur. Türk cenazelerinde ölü bir çadıra konur ve at, sığır veya koyun kurban edilirdi. Daha sonra atlarla çadırın çevresinde dokuz kez dolaşılırdı. Böylece ölünün ruhunun gökyüzüne çıkacağına inanılırdı. Ölü gömüldükten sonra da mezarının başında heykelcikler dikilir ve öldürdüğü düşman sayısı kadar taş konulurdu. Bu taşlara da "balbal" adı verilirdi.Eski yas törenlerine özel olarak davet edilen "Yuğçular" (Ağıtçılar), kopuz çalar hatta dans ederlerdi. Bu törenlerde ağıt söylemenin yanısıra, yüz yırtmak, saç yolmak, başa kül dökmek ve beyazlan soyunup siyah giysiler giymek de geleneğin içerisinde yer alırdı. Bazı yerlerde "ölü aşı" vermek de gelenektir. Divan-ı Lügat-it Türk'de bu yemeğe "Yuğ Besen" demiştir. Bu uygulama, Uygurlarda "Üzüt Aşı" adıyla bilinen ziyaretin aynısıdır.
Çövenç
Çövenç, Türk halk inancında ölünün ardından dağıtılan helvadır. Sağlamlığın ve diriliğin kaynağı sayılan, bir tür yiyecek. Kaostan evrene geçişi sembolize eder. Çöven kökü (helvacıotu) ile bağlantılı bir sözcüktür. Helva Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Ölünün ardından helva yapılması, ateş, su ve un (tarımı ve toprağı simgeler) gibi temel unsurların bir araya gelmesini, ölümden sonra yeniden dirilişi (yemek canlılık demektir) ifade eder. Çöven helvayı beyazlatmak için kullanılan bir bitkidir ve Çövenç sözcüğü buradan türemiştir. Kökeni çok eski çağlara kadar uzanan ölünün ardından helva yapma geleneği yüzeysel gibi görünse de çok derin anlamları olan bir uygulamadır. Herşeyden önce böyle bir geleneğin sürdürülmesi bile karmaşa karşısında bir düzeni yeniden sağlamayı ifade eder. Gelenek zaten (içeriği insani değerlere uygun olduğunda ve doğru uygulandığında) aslında düzen demektir. Helva bir başka açıdan bakıldığında ortak hareket etmeyi ifade eder, hep birlikte yenmesi ortak bilinç anlamına gelir. Çöven, helvacıotu kökü demektir. Çöğmek, Çövmek fiilleri kabarmak, köpürmek anlamlarına sahiptir.Etimoloji
(Yuğ/Yığ/Ağ) kökünden türemiştir. Ağlamak anlamını taşır. Ağıt, ağu, ağlamak, yığlamak, yığut gibi sözcükler hep birbiriyle bağlantılıdır. Yığlamak/Yuğlamak sözcüğü ağlamak demektir. Ayrıca Yo/Yoğ/Yok kökünden yokoluşu da çağrıştırır.Dipnotlar
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Orhun Abidelerinde Yuğ Törenleri, Baki Yöney
- Sözlü Edebiyat
- Orhon Yazıtlarının Dikilişiyle İlgili Yeni Sorunlar, Ceval Kaya
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca
misafir - 9 yıl önce