Kökleri kavramsal sanat ve hatta 20. yüzyıl başındaki Marcel Duchamp`ın hazır-yapımları ve Kurt Schwitters`e kadar giden enstalasyon, diğer adıyla yerleştirme sanatı, çağdaş sanatta mimarlık ve performans dışında birçok başka görsel sanat disiplininden de destek alan melez (hibrid) bir tarzdır. Uygulanmasında sanat eserinin sergileme veya gösterim aşamalarını vurgulayan yerleştirme, 1970`lerde şekillenmiştir.
1960`ların ABD ve Avrupa`sında asamblaj (`assemblage`) ve çevre terimleri sanatçıların belli bir mekanda bir araya getirdikleri malzemeler için kullanılsa da yerleştirme tabiri sadece eserlerin sergilenme şekli, örneğin resimlerin duvara ne şekilde ve nasıl bir düzende asıldığını ifade etmek için kullanılıyordu. Zamanla galeri mekanının farkındalığı ile ve sanat eserinin mekandan bağımsız gözlenemeyeceği/tecrübe edilemeyeceği fikriyle yerleştirme şekli ve mekan ön plana çıkarılmaya başlanmıştır.
1960`larda `bir çevre olarak sanat eseri` fikri, izleyicinin sadece bakmakla kalmayıp dünyada yaşadığı gibi sanat eserinin içinde `yaşaması`, hatta zaman zaman onun bir parçası olması beklentisini getirdi. Bu konudaki önemli kişilerden biri Robert Smithson`dır. Yer (daha büyük bir mekan içinde belirli bir yer) ve yer-olmayan (bu yerin galeride fotoğraf, harita, çeşitli malzeme ve dokümanlarla tekrardan sunumu) arasında bir ayırım yapmıştır. Bu ayrım önmeliydi çünkü Smithson ve Michael Heizer, Nancy Holt, James Turrel ve Walter de Maria gibi diğer arazi sanatçıları galeri dışında çalışmalarına rağmen işleri galeri sistemi tarafından sağlanan çerçeveye bağımlı kalmıştır. Smithson, yer ve yer-olmayan arasındaki on farkı aşağıdaki şekilde belirlemiştir:
Yer (`Site`)Yer-olmayan (`Nonsite`)
| | Kapalı sınırlar | |
| | Malzemeler dizisi | |
| | İç koordinatlar | |
| | Ekleme | |
| | Belirli kesinsizlik | |
| | Toplu bilgi | |
| | Ayna | |
| | Merkez | |
| | Mekansızlık (soyutlama) | |
| | Tek |
Günümüz enstalasyonlarında günlük ve doğal malzemelerin yanısıra video, ses, performans, bilgisayarlar ve Internet gibi yeni mecralar da kullanılmaktadır. Önceleri radikal bir sanat yaratım biçimi olarak çıkan yerleştirme sanatı, 1980`lerden itibaren müzeler ve galeriler tarafından tamamen kabul görmüş, 20. yüzyıl sonlarında baskın sanat türü olmuş ve hala da bu özelliğini korumaktadır.
Enstalasyon Sanatçıları
- Spencer Tunick
- Barbara Kruger
- Lee Bul
- Misha Kuball
- Diller Scofidio
- Christo et Jeanne-Claude
- Junichi Kakizaki
- Anish Kapoor
- Ilya Kabakov
- Wim Delvoye
- Gary Hill
- Vanessa Beecroft
- Wolf Vostell
- Elisabeth Wierzbicka Wela
- Ange Leccia
- Norman Dilworth
- Ruediger John
- Richard Long
- Bill Viola
- James Turrell
- Judy Chicago
Kaynakça
- de Oliveira, Nicolas; Oxley, Nicola; Petry, Michael (2001): Installation Art: Thames & Hudson Ltd, London