Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Veled Çelebi İzbudak

Kısaca: Veled Çelebi İzbudak”, “Mehmet Bahâeddin Veled” (d. 16 Temmuz 1869 Konya – ö. 4 Mayıs 1950, Ankara), Türk dil ve edebiyat bilgini, şair, milletvekili. ...devamı ☟

Veled Çelebi İzbudak”, “Mehmet Bahaeddin Veled” (d. 16 Temmuz 1869 Konya – ö. 4 Mayıs 1950, Ankara), Türk dil ve edebiyat bilgini, şair, milletvekili. Mutlakiyet, Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerinin bilimsel ve edebi çalışmalarına katılan Veled Çelebi, ömrünü Türk dili araştırmalarına vermiş; Türk Dil Kurumu’nda çalışmalarını ölümüne kadar sürdürmüş bir araştırmacıdır. Konya Mevlana Dergahı'nın postnişinliğini yapmış bir Mevlevi'dir. II., III., IV.ile V. Dönem Kastamonu, VI. dönem Yozgat milletvekili olarak toplam 20 yıl süreyle TBMM'de görev yapmıştır. Atatürk ile yakın ilişkileri bulunmuş ve bilimsel çalışmalarında desteğini görmüştür. Yaşamı 1867’de Konya’da dünyaya geldi. Anne ve baba tarafından Mevlana soyundan gelen Veled Çelebi’nin babası Mustafa Necip Çelebi, annesi Rabia Hanım’dır. Veled Çelebi’nin kendinden büyük Ahmed Nasyonel Sosyalistf, Şemseddin ve kendinden küçük Yusuf isimli üç erkek kardeşi vardır. Konya'daki ilk ve orta öğreniminin ardından yine Konya'daki Sultan Veled Medresesi’nde okudu. Ayrıca özel öğrenim gördü, Farsça, Arapça öğrendi. Mevlana Dergahı'na gelen alim ve yazarların sohbetlerinden yararlandı. Arap ve Fars edebiyatları üzerine incelemeler yaptı, Türk lehçeleri konusunda araştırmalarda bulundu. Ali Şir Nevai’nin Abuşka Lugati’ni okuyup incelemesi farklı Türk lehçelerine olan ilgisini arttırdı. Memuriyet yaşamına on altı yaşında iken Konya Vilayeti Mektubi Kalemi’nde başladı. Bir süre sonra Konya Rüşdiyesi’nde yazı ve Farsça öğretmenliğinde bulundu. Konya Vilayeti Mektubi Kalemi’nde memuriyete, Vilayet gazetesinde yazı hayatına başladı. Bir çelebinin devlet memuru olması ve serbest tavırları dergah içinde sürtüşmelere neden olunca 1889’da babasından izin alarak İstanbul’a gitti ve Bahariye Mevlevihanesi'ne yerleşti. “Bahai” takma adıyla Konya İl gazetesinde başlayan yazı hayatını; İstanbul’da Takdim, Hazine-i Fünun, mektep, Tercüman-ı Hakikat gibi gazete ve dergilerde makaleler yayınlayarak sürdürdü. Bahariye Dergahı’ndaki şeyhlerin hanımları aracılığı ile Makbule Hanım’la evlenen Veled Çelebi, eşinin Eyüp'teki konağına taşındı. 1901'de Zehra Hanım ile ikinci evliliğini, onun ölümünden sonra Enise Hanım ile üçüncü evliliğini yapan Veled Çelebi’nin her iki evliğinden birer kızı olmuştur.

Türkçülük

Konya'da memuriyet hayatına başladığı sırada

Türkçülük

Hareketi ile tanışmış olan Veled Çelebi, İstanbul'a geldiğinde Türk Derneği’nin kuruluşunda Yusuf Akçura ve Necip Asım ile birlikte yer aldı. Necip Asım’la birlikte Türk grameri ve tarihi konusunda incelemeler yaptı. Onun teşviki ile 12 ciltlik Türk Dili Lugati'ni kaleme aldı. Kütüphanesini onun emrine veren Ahmet Mithat Efendi’den de teşvik gördü. 12 ciltlik eserin yazma nüshası Türk Dil Kurumu kitaplığında bulunur, yazılı hale getirilmemiştir. 1901’de Matbuat Müfettişliği ile görevlendirildi. Çeşitli dergi ve makalelerde "Bahai” mahlasıyla yazılarını yayımlamayı sürdürdü. II. Meşrutiyet’ten sonra bir süre Darülfünun’da ve Galatasaray Sultanisi’nde Farsça okuttu. 31 Mart öncesi resmi görevinden ayrılıp kalemiyle geçimini sağlamaya başladı; artık sivil giysilerini de çıkarıp Mevlevi giysisini giymişti.

Postnişinlik Görevi

Veled Çelebi, II. Abdülhamit'in tahta indirilmesinden sonra tahta geçen Mehmet Reşat, tarafından 1908'de Mehmed Ataullah Dede’nin yerine vekaleten Galata Mevlevihanesi postnişini olarak atandı. 1910’da ise Abdülhalim Çelebi'nin yerine Konya Mevlana Dergahı postnişinliğine getirildi. Dokuz yıl bu görevde kalan Veled Çelebi müderrisliğe ve Karatay Medresesi’nde Farsça dersleri vermeye devam etti.

Gönüllü Mevlevi Alayı

I. Dünya Savaşı başlayınca

Gönüllü Mevlevi Alayı

’nda miralay rütbesiyle alay komutanlığı yaptı. 3 Nisan 1915’de Şam ve Hicaz’da 3 yılı yakın süre kaldı. Bu evrede üç kez Medine’ye gitti Şeyh Kettani’den mütevatir hadis icazeti aldı. Mekke’yi de ziyaret etti ve Abdülbaki el- Köhnevi ile Şeyh Salih Akişani’nin hadis derslerine devam etti. Osmanlı Devleti’nin Suriye yenilgisinden sonra 1917’de Konya’ya geri döndü. Savaştaki yenilgiden sonra kurulan yeni hükümetin şeyhülislamı Mustafa Sabri Efendi’nin teklifi ile 1919’da postnişinlikten azlolundu. Konya’dan İstanbul’a gelen Veled Çelebi, Maarif Nezareti tarafından Tetkikat-ı Lisaniye Encümeni’nde görevlendirildi. Türkçe’nin ıslahı için kurulan bu kurumda bir yıl boyunca Ali Ekrem, Halid Ziya, Cenap Şahabettin, Ahmet Hikmet’le birlikte çalıştı.

Milli Mücadele Yılları

Bu dönemde Anadolu’da Milli Mücadele başlamış, Ankara’da hükümet kurulmuştur. İstanbul’dan Antalya yoluyla Anadolu’ya kaçmaya karar veren Veled Çelebi 1921’de bir İtalyan vapuruyla Antalya’ya geldi. Ankara’daki dostu Hamdullah Suphi Bey’e (Tanrıöver) telgraf çekip izin alarak milli mücadelenin merkezi Ankara’ya gitti, Mevlevihane’de misafir oldu. Ankara Lisesi’nde Farsça öğretmenliği yaptı ve Ziya Gökalp ile Telif ve Tercüme Encümeninde çalıştı.

Milletvekilliği

Dil çalışmalarına cumhuriyetin ilanından sonra da devam eden Veled çelebi, Kastamonu milletvekili olarak II. Dönem TBMM’ye girdi. II., III., IV.ile V. Dönem Kastamonu, VI. dönem Yozgat milletvekili olarak toplam 20 yıl süreyle TBMM'de görev yapmıştır.

Milletvekilliği

sırasında Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması ile görevlendirildi.

İkinci Kez Postnişin olması

Aynı dönemde Abdülhalim Çelebi’nin postnişinlikten azledilmesi (1925) üzerine bu makama ikinci kez tayin edilen Veled Çelebi’nin postnişinlik görevi 16 Kasım 1925’de tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla sona erdi. 7. dönemde Yozgat milletvekili olarak TBMM’e giren Veled Çelebi, bir yandan da Türk Dil Kurumu’ndaki çalışmalarını sürdürdü. 4 Mayıs 1950’de Ankara’da hayatını kaybetti. Hacı Bayram Camii’nde kılınan cenaze namazının İsmet İnönü’nün de katıldığı büyük bir cenaze töreniyle Cebeci Mezarlığına defnedildi.

Eserleri

* Bedayiü'l-Efkar (Bahai adıyla, 1894) * Leyla ile Mecnun (1895) * Muvazene (1895) * Birbirimizi Kırmayalım (1895) * Muhakemetü'l-Lügateyn (1897) * Arapça Gramer (Bahaddin adıyla, 1908) * Letaif-i Nasreddin Hoca (Sözlü ve yazılı kaynaklardan derlenmiş 388 fıkra, 1909) * Lisan-ı Farisi (1909) * Darulfünun Dersleri (1912) * Vasiyetname-i Şerife Şerhi * Hayru'l-Kelam (1914) * Türk Diline Medhal (1922) * Ferhengname-i Sadi Tercümesi yahud Muhtasar Bostan Tercümesi (Kilisli Muallim Rıfat ile, 1924) * Divan-ı Türki-i Sultan Veled (Mehmed Bahaeddin adıyla, Kilisli Muallim Rıfat ile, 1925) * Kur'an-ı Kerim Elifbası (Ahmed Edib ile, 1925) * ürkçeden Trükçeye Lügat (1926) * El-İdrak Haşiyesi (Ebu Hayyan'dan, Kilisli Muallim Rıfat ile, 1936) * Atalar Sözü (1936) * Oğuz Ata. Orhun Abideleri (1937) * Mesnevi (Mevlana'dan, 4 cilt, 1942-1946) * Hatıralarım (1946)

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Türk Derneği
3 yıl önce

(Müftüoğlu), Rıza Tevfik Bey (Bölükbaşı), Bursalı Mehmet Tahir Bey, Veled Çelebi (İzbudak), Akçuraoğlu Yusuf, Fuat Raif Bey, Emrullah Efendi yer alır. Dernek...
Türkçülük
3 yıl önce

kuruldu. Derneğin kurucuları Yusuf Akçura, Necip Asım (Yazıksız), Veled Çelebi (İzbudak), Rıza Tevfik (Bölükbaşı) ve İstanbul Üniversitesi profesörlerinden...

Turancılık, Alparslan Türkeş, Altay, Azerbaycan, Barış, Başkurdistan, Dağıstan, Doğu Türkistan, Enver Paşa, Gagauzya, Grigoriy Gurkin
TBMM 3. Dönem Milletvekilleri listesi
3 yıl önce

Bey Cemal Dolunay Hasan Fehmi Tümerkan Mehmet Mühto Refik Ilgaz Veled Çelebi İzbudak Kayseri Ahmet Hilmi Kalaç Burhanettin Binzet Halit Mazhar Karakaya...
TBMM 4. Dönem Milletvekilleri listesi
3 yıl önce

Fehmi Tümerkan Ali Rıza Bey Refik Ilgaz Suat Soyer Tahsin Çoşkan Veled Çelebi İzbudak Kayseri Ahmet Hilmi Kalaç Ahmet Tevfik Şatır Osman Coşkun Mustafa...
TBMM 2. Dönem Milletvekilleri listesi
3 yıl önce

Akmansü Hasan Fehmi Tümerkan Mehmet Mühto Necmeddin Molla Kocataş Veled Çelebi İzbudak Kayseri Ahmet Hilmi Kalaç Halit Mazhar Karakaya Nuh Naci Yazgan Sabit...
TBMM 5. Dönem Milletvekilleri listesi
3 yıl önce

Çoşkan Sıtkı Şerif Eken Sami Erkman İbrahim Grantay Şerif İlden Veled Çelebi İzbudak Şükrü Şenozan Nuri Tamaç Kayseri Mehmet Faik Baysal Süleyman Demirezen...
TBMM 6. Dönem Milletvekilleri listesi
3 yıl önce

Boya Hakkı Ungan Yozgat Celal Arat Ziya Arkant Süleyman Sırrı İçöz Veled Çelebi İzbudak Salim Korkmaz Ekrem Pekel Ahmet Sungur Zonguldak İbrahim Ethem Bozkurt...