tımar
Türkçe tımar kelimesinin İngilizce karşılığı.[Timar] n. grooming, currying, feudality, fief, feud, benefice, manor, vassalage, vavasour
Sipahilerin Görevleri
Genelde tımarlar, sipahinin kişisel gereksinimlerine ayrılmış olan kılıç (veya hassa çiftliği) kısmıyla köylülerin işledikleri reaya çiftlikleri kısmından oluşmaktaydı. Sipahinin görevi merkezi idare adına köylülere yöneticilik, maliye memurluğu, ve komutanlık yapmaktı. Bir tımarın idaresi ve güvenliği sipahiden sorulurdu. Sipahi aynı zamanda aşar ve çift resmi gibi vergileri köylülerden toplardı. Öte yandan cizye vergisi ve olağanüstü vergiler avarız, tekalif-i divaniye, tekalif-i şakka sipahi tarafından değil, doğrudan doğruya İstanbul'dan atanan görevlilerce toplanırdı. Savaş zamanlarında sipahi Osmanlı ordusuna tam donanımlı atlı asker (süvari, cebelü) tedarikiyle yükümlüydü. Kendilerinden beklenilen görevleri yerine getirmeyen sipahiler azledilip reaya statüsüne indirilebilirdi. Görevi başında vefat eden bir sipahinin oğullarına timar verilmesi olağandı.Köylülerin Konumu
Tımarda yaşayan köylüler (reaya) ilke olarak bulundukları toprak parçasından ayrılamazlardı. Tımardan ayrılmak isteyen bir köylünün sipahiye tazminat (çift bozan akçesi) ödemesi gerekirdi. Eğer köylü tımarı yasadışı biçimde terk edecek olursa, kaçmasından itibaren bazı kanunname düzenlemelerine göre on bazılarına göre on beş seneye kadar sipahi tarafından cebren toprağına geri döndürülebilirdi.Tımar Türleri
Sıradan bir tımarın yıllık tarımsal geliri 20.000 akçeden azdı. Bu tür tımarları "tasarruf" eden sipahiler harp durumunda Osmanlı kuvvetlerine bir atlı asker ile birlikte katılırlardı.Geliri 20.000 akçeden fazla olan tımarlara zeamet denirdi. Bir zeametin yöneticisi ise zaimdi. Zaimlerin görevi sipahilerinkine çok benzemekle beraber rütbece üstündüler. Savaş zamanlarında zaimler tımarlı sipahi ve cebelülerden oluşan süvari birliklerine kumanda eder, barış zamanlarında ise bulundukları yörenin emniyet görevlisi (subaşı) işlevini görürlerdi. Zaimlerin zeametleri üzerindeki yetkileri bir sipahinin tımarı üzerindeki yetkisinden fazlaydı. Bu konu özellikle vergi toplamada geçerliydi.
Mali değeri yılda 100.000 akçeyi aşan miri arazi birimleri hass olup, esasen padişah, diğer Osmanlı hanedanı mensupları veya beylerbeyleri, sancak beyleri gibi yüksek rütbeli devlet görevlilerine gelir kaynağı olarak tevcih edilirdi.
Tımarların Yayılma Sahası
Timarların en yoğun olduğu coğrafya, Osmanlı İmparatorluğu'nun çekirdek eyaletlerini teşkil eden Tuna nehri güneyi Rumeli bölgesi, Bosna, Tesalya, Mora, Trakya, Batı ve Orta Anadolu bölgeleri olmuştur. Doğu ve Güneydoğu Anadolu sahalarında, Halep ve Şam eyaletlerinde tımarlar daha seyrek olup, Irak, Arabistan, Mısır, ve Garp Ocaklarında ise çok istisnaidir.Tımarların Önemi
Tımarlar, 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nun tarımsal üretim düzeniyle süvariye dayalı sipahi askeri gücünü ve merkezi otoritenin taşradaki egemenliğini sentezlemeyi başarmış bir askeri-idari-iktisadi birimdi. Timarda üreticilik yapan reaya ve yöneticilik yapan sipahi, savaş zamanında kısa sürede bir atlı askere ve alt rütbeli bir subaya dönüşmekteydiler. Söz konusu birim, atlı süvarilerin Osmanlı ordusu açısından önemi devam ettiği nispette canlılığını sürdürmüştür. Tımar, ateşli silahların ve para ekonomisinin çok sınırlı olduğu çağlarda etkin bir idari üniteydi. Tımar birlikleri ateşli silah kullanmazlar, ok, yay, ve mızrakla savaşırlardı.Tımarların Önemini Yitirmesi
Avrupa'da ateşli silahların 16.yüzyıl boyunca yaygınlaşması Avusturya cephesinde atlı süvarilerin ve sipahilerin savaş gücünü azaltmıştı. Bu durum ateşli silahlarla eskiden beri donanmış olan Yeniçerilerin önemini arttırdı. Yeniçeriler maaşlarını doğrudan doğruya hazineden nakit para (ulufe) biçiminde almaktaydılar. Yeniçerileri birlikleri sayısının büyümesi Osmanlı maliyesinde nakit para ihtiyacını artırdı. Nakit gereksinimini hızlı bir biçimde karşılamanın başlıca yolu vergilerin iltizam yöntemiyle toplanmasıydı. Sözü geçen yöntemin 16.yüzyıl sonlarında başat hale gelmesiyle tımarların gerek askeri, gerekse ekonomik anlamda belirleyici bir önemleri kalmamıştır. Tımarlar bundan sonra varlıklarını bir kalıntı kurum olarak 19.yüzyılın başlarına değin sürdürecektir.Kaynaklar
* VikipediAyrıca bakınız: Osmanlı ordusu Tımar Kanunu Tımarlı sipahiler Toptaşı Tımarhanesi
misafir - 8 yıl önce
misafir - 8 yıl önce