Coğrafi Konumu
Coğrafi olarak Tutmaç Köyü Ulaş ile Kangal ilçeleri arasında yer alan Tecer Dağ`ının eteklerinde bulunan köylerden biridir.Komu köyleri arasında Gulamköy, Karaşar, Hacımırza BEŞTEPE sayılabilir.Tarihçesi
1915 yılında yapılan ıslahata kadar ağırlıklı olarak Ermenileri yaşadığı bir köydür. Köy halkının büyük çogunluğu (1320)-1904 tarihinde Karabağ özerk bölgesi Gence ili Vagadi- Tezekend köyünde yaşarlarken Rus çarlıgından Osmanlı devletine şartlı olarak geçiş izni alırlar. 26 Aile 40 kagnı ile Erivan ( Ermenistan) üzerinden Aras nehri üzerindeki Malkara köprüsünü,Alican gümrük kapısını geçerek Çilli hudut karakolun'da Osmanlı Devletine teslim olurlar.Igdır'dan Agrıdagı ile Pamukdagı arasından geçerek Dogubeyazıt'a ugramadan,Taşlıçaya oradanda Agrıya geçerler.İlk göç yılı kışını 1904 Mirzehanda geçirirler.Daha sonra Muş-malazgirt-Bostankaya köyüne yerleşirler. Erzurum, Kars ve Ağrı illerinin Rus işgaline uğraması sonucu, burada yaşayan aileler(1331)-1915 tarihinde göç ederek Sivas Tutmaç köyüne yerleşmişlerdir. Ermenilerin boşaltmasından sonra yine 1915-1918 yılları arasında göç olarak gelen bir Türkmen aşireti olan Karapapak aşiretinin bir kolu burada iskan ettirilmiştir. Günümüzde köyde Ermeniler döneminden kalan kimileri hala kullanılan tarihi evler ve harabeler varlığını sürdürmektedir.Çeşitli nedenlerden dolayı, bazı illerden ve çevre köylerden göç eden ailelerin köye yerleşmesi sonucu bu günki etnik, sosyal ve kültürel yapısına kavuşmuştur.Köy etnik ve kültürel açıdan homojendir.Köyü halkı; Abay, Açık ,Adem, Alim, Ata, Arsu, Arslan, Artuç, Arınç, Acar, Arıkan, Aydın,Ayaz,Avcı, Bali, Baysan, Boz, Çapraz, Çınar Çigdem, Çelik, Daşdelen, Demirhan, Dogan, Esmer, Ekmekci, Gözüaçık,Halis, Hülagü, Karabağlı, Kaya, Koçer, Kotan, Kodak, Korkmaz, Kırhasan ,Manav, Murat, Olcay, Oruk, Özatakan, Patlar, Sadık, Sakarya, Serman,Silvan, Tamtekin, Tarhan, Türkmen, Ulaş, Yekeler, Yıldırım soyadlarını taşır. Çogunlugu aynı soydan olmasına ragmen Soyadı Kanununda, degişik soyadlar almışlardır.
Günümüzde Tutmaç Köyü
Nüfusuna kayıtlı insanlar arasında 500`ün üzerinde üniversite mezunu bulunan Tutmaç Köyü doğal olarak dışa büyük göç vermiş ve zamanla içinde çok az insanın sürekli yaşadığı fakat yöreye göre oldukça lüks konutlatın bulunduğu bir yaylak haline gelmiştir. Köy nüfusunun oldukça büyük bir kısmı Karapapak Türkmen'dir ve soyadı olarak Arsu, Ata, Açık, Abay, Murat, Tamtekin ve Yekeler`i almışlardır.Bu aileler 105 kişi olarak gelmişlerdir. Bir kısmı Adana Abidiye köyüne yerleşmiştir.Geliş tarihleri 1905 dir. Ailelerin bir bölümü Kurdoğluna yerleşmişlerdir.
Sivas’ın Tutmaç Köyünden göç edip farklı illere yerleşen ve bu illerde işyeri sahibi olan Tutmaçlılar bir araya gelerek köylerine yatırım yapma kararı aldılar. Tutmaç Köyü Kalkındırma ve Dayanışma Dernek Başkanı Sait Karabağlı’nın girişimleri ile bir araya gelen tutmaçlılar köylerinin ve köylülerinin kalkınması için bölgede program dahilinde organik tarım yapılaması ve üretimin paketleme sistemi ile doğal temel gıdaların geniş kitlelere ulaştırılması için çalışmalar başlattılar.
Organik tarımın tamamen doğal yöntemlerle, sanayi bölgelerinden uzak, kimyasal ilaç, suni gübre ve hormon kullanılmadan yapıldığını kaydeden Karabağlı, "Klasik tarım metodunda ürün kalitesi değil, ürün miktarı önemli iken, organik tarımda ürünün kalitesi önemlidir. Çevreye de dost bu tarım yönteminde doğal metotlar kullanıldığı için uzun vadede toprağın da verimi artmakta ve üründe miktar artışı da sağlanmaktadır.