Türkçe Bilgi: Turandot

Turandot Giacomo Puccini tarafından bestelenmiş üç perdelik bir operadır. Opera'nın liberetosu Giuseppe Adami ve Renato Simoni tarafından hazırlanmıştır. Puccini bu eserin konusu hakkinda ilk ilhami ilk defa Friedrich Schiller'in "Turandot-Çin Prensesi" adlı eserini okumasından sonra almıştır; fakat operanın esas teması ve konu ayrıntıları 18. yüzyıl Venedikli tiyatro yazarı Carlo Gozzi'nin oyunundan alınmıştır. Puccini öldüğü zaman Turandot'un bestelenmesi bitmemişti ve Pucinni sonuç için birçok eskiz ve fikirlerini açıklayan notlar bırakmıştı. Bunları elinden geldiği kadar az kullanarak Franco Alfano bu operayı bitirmiştir. Turnadot operasının prömiyeri 26 Nisan 1926'da Milano'da Teatro alla Scala'da yapılmıştır. Bunu orkestra şefliğini Arturo Toscanini yapmış ve müzik olarak sadece Puccini'nin besteleyebildiği kadar kısmı çaldırmış, Alfano'nun eklerini çaldırmadan esere son buldurmuştur. Turandot'un aslı ve hazırlanışı Turandot bir Farsi sözcüktür ve Türkçeye çevirisi "Turan'ın kızı" anlamına gelen Turan dokhtar kelimelerinin kısaltılmış söyleyişidir; yani Orta Asya'da Turan'ın Çinli veya Türk(?) Prensesi anlamına gelir. Turandot'un hikayesinin aslı Arap-Farsi hikayeler koleksiyonu olan Binbir Gece Masallarıdır. Farsça yazan Azeri şair Nizami'den esinlenilmiş olan Hezar o-yek shab adlı eser ve bunun "François Petis de la Croix" tarafından Fransızca'ya çevirisinden alınmıştır. Diğer bir Binbir Gece Masalı versiyonunda bir başka Çin Prensesi bulunup bundaki karekter Puccini Turandot'undan çok değişiktir. Puccini Schiller'in "Turandot-Çin Prensesi" eserinden ilk ilhamını almakla beraber, Turandot operasının ana temelini Venedikli Carlo Gozzi tarafından yazılmış ve 22 Ocak 1762 de San Samule Tiyarosunda sahnelenen 5 sahnelik bir trajik tiyatro oyundan almıştır. Operanın ana teması 1001 Gece Masalları da olup diğer çok başka şair ve yazar tarafından da (örneğin Karl Gustav Vollmoeller, 'Çin Masalı' ve Wolfgang Hıldesheımer 'Prenses Turandotun öyküsü' v.b.) işlenmiştir. Puccini, Turandot operası üzerinde çalışmalarına ilk defa Mart 1922'de libereto yazarları Giuseppe Adami ve Renato Simoni ile bir toplantı yaptıktan sonra başladı ve son ikili için besteyi Mart 1924de geliştirip bitirdi. Bu ikilinin metni için Adami'nin hazırladığı dördüncü alternatif metini seçmişti. Fakat 10 Ekim'de gırtlak kanseri olduğu teshis edildi ve tedavi icin 24 Kasım'da Brüksel'e gitti. Yeni ve deneysel olan radyoterapi tedavisi yapıldı. Kanserin ne kadar ilerlediğinden karısının ve kendisinin haberi yoktu. 29 Kasım 1924'de hastalığından ve tedavinin komplikasyonlarından dolayı vefat etti. Puccini Turandotun bitişi için 23 levha halinde 36 sayfalık eksiz ve notlar geride bırakmış ve "Riccado Zandoni'"'nin eseri tamamlamasını istediğini belirtmişti. Fakat Puccini'nin oğlu Tonio bunu kabul etmedi ve sonunda bu eskiz halindeki sonuçları tamamlamak için Franco Alfano seçildi. Alfano hazırladığı ilk uyarlamada bazı pasajları kendi besteleri ile doldurmuştu ve hatta zaten hazır olan liberetoya ekler ve ondan kesintiler de yapmıştı. Buna genel editör "Ricardi" ve orkestra şefi "Toscanini" şiddetle itiraz ettiler ve Alfano, Puccini'nin eskizlerine daha yakın bir yeni uyarlama hazırladı. Ricardi'in isteği Alfano'nun hazırladığı uyarlamanın kalitesi değil, ortaya çıkan eserin sonunun Puccini'nin konseptine uygun olup olmadığı idi. Alfano'nun ikinci uyarlaması uygun gelmişti. Toscanini uyarlama eserin sonunu biraz daha kesti. İşte bu hazırlanıp ortaya çıkan kısaltılmış uyarlama birçok opera evi Turnadot operası yapımlarında kullanılan eserdir. Eserin sonunun ne olacağına dair tartışma hala çok ciddi olarak devam etmektedir. Çok kişi Alfano'nun birinci uyarlamasını tercih etiğini bildirmiştir. 1976-1988 döneminde Amerikan bestecisi Janet Maguaire Pucinni eskizlerini kullanarak yeni bir uyarlama ve beste ekleri yapmıştır; ama bu daha icra edilmemiştir. 2001de İtalyan "Luciano Berio" müziğe ekler yaparak yeni bir uyarlama hazırlamıştır, ama buna reaksiyon karışık olmuştur. 25 Nisan 1926 Pazar günü Milano La Scala Opera evinde Pucinni'nin ölümünden 1 yıl 5 ay sonra prömiyeri yapıldı. Orkestra Şefi Arturo Toscanini II

I. Perde

de Liu poesia şarkısının ortasında orkestrayı durdurdu; şef değneğini podyoma koydu ve seyriciye dönerek "Burada opera bitti, çünku tam burada meastro öldü." deyip eserin icrasının bittiğini söyledi ve perde yavaşca kapanıp oyun orada bitirildi. Roller Konu özeti :Pekin Sarayı, Çin :Zaman: Efsanevi bir dönem

I. Perde

İmparatorluk sarayı önünde Bir yüksek devlet memuru mandarin ülkenin kanununu halka ilan eder (Popolo di Pekino!) - Turandot ile evlenmeğe talip olan herhangi bir erkek onun soracağı üç bilmeceye cevap vermesi gerekmektedir. Eğer bu cevaplar hatalı ise kafası uçurulacaktır. İran Prensi hatalı cevap vermiştir ve o akşam ay çıktığı zaman kafası kesilip idam edilecektir. Kalabalık halk sarayın kapısına doğru dalga gibi gelmekte ve imparatorluk muhafızları onları hiç acımasız geriye itmektedir. Bir yaşlı kör adam yere düşer. Kölesi olan kız, Liu, ona yardım etmeleri için çığlıklarla bağırmaya başlar. Genç bir adam kızın çığlıklarını duymuştur. Yere düşen adamın çok zamandır kaybetmiş olduğu babası, sabık Tataristan kralı Timur olduğunun farkına varır. Timur oğluna, eskiden sahip olduğu bir sürü hizmetarın yanından ayrıldığını ve sadece tek bir Liu'nun kendine sadık kaldığını anlatır. Prens bu sadakatin nedenini Liu'ya sorduğunda, çok uzun zaman önce Tataristan sarayında ona gülümseyen tek bir kişinin Timur olduğunu neden olarak açıklar. (Kalabalık, Liu, Tataristan Prensi, Timur: Indetro, cani!) Ay ortaya çıkmıştır ve kalabalığın idam edilecek prensin canını istemeleri bağırışları da kesilir. İdama hüküm giymiş İran Prensi kafası kesilmek üzere kalabalığın önüne çıkarılır. Genç Prens o kadar yakışıklıdır ki halkın ve Tataristan Prensi'nin merhamet hisleri uyanir ve Turnadot'dan onun hayatını bağışlamasını isterler. (Kalabalık, Tataristan Prensi: O, giovenetto). Turnadot ortaya çıkar ve halk isteklerine kayıtsız bir bir tavırla bir işaret verip idamın uygulanmasını emreder. Daha önce Turandot'u hiç görmemiş olan Tataristan Prensi hemen ona aşık olmuştur. Sevinçle Turandot'un ismini üç defa bağırarak söyler; İran Prensi'de son bağırışına iştirak eder. İran Prensi'nin kafası kesildiği zaman halk korku ile ağlayıp bağırmaya koyulur. Tataristan Prensi Turandot'un güzelliğinden divaneye dönmüştür. Meydandaki büyük gonga giderek onu üç defa çalıp böylelikle Turandot'la evlenmeye talip olduğunu sembolik olarak ilan etmeye hazırdır. Tam bu sırada saray adamlari Ping, Pong ve Pang ortaya çıkarlar ve sahte bir ilgi gösterme edasıyla, ona bu sevdadan vazgeçip kellesini Turandot'un elinden kurtarıp ( Fermo, che fai?) ülkesine geri dönmesini tavsiye ederler. Timur da oğlundan bu sevdadan vazgeçmesini söyler. Prense gizli gizli aşık olan Liu ise bu bilmecelere cevap vermek girişiminden kaçımması için Prens'e yalvarmaya başlar ( Signore, ascolta! - "Efendim, dinle bizi!"). Liu'nun yalvarmaları Prensi çok hislendirir. Prens eğer bilmecelere hatalı cevap verirse ve idam edilirse, Liu'ye babasının sürgündeki hayatını daha katlanabilir yapmasını ve bu nedenle babasını hiç terk etmemesini söyler ( Non piangere, Liù - "Liu hiç ağlama" ). Üç saray adamı, Timur ve Liu tekrar Prens'i yapmak istediğinden çaydıramaya çalışırlar ( Ah! Per l'ultima volta! - "Ah, son bir defa daha" ); fakat Prens onları dinlemez. Prens Turandot'un ismini üç defa haykırarak tekrarlar ve her bir haykırma sonunda Liu, Timur ve yüksek devlet memurları buna "Ölüm" diye bağırarak karşılarlar ve kalabalık halk da yeisle "Ah!" çeker. Prens sarayın önünde asılı bulunan gonga koşarak bunu üç defa çalar ve böylece Turandot'a talip olduğunu resmen ilan etmiş olur. Turandot sarayın penceresine çıkıp bu meydan okumayı kabul eder. Ping, Pang ve Pong Prensin bu aptalca hareketine gülmeye başlarlar. I

I. Perde

1. Sahne: İmparatorluk sarayında bir pavyon. Gündoğumu öncesi Ping, Pang ve Pong her gün çok sayıda saray evrakını incelemek ve bitip tükemeyen dinsel ve saray törenlerine nezaret edip baş köşede bulunmaktan oluşan bu en yüksek devlet idareciliği işlerinden şikayet etmektedirler. Tataristan Prensi'nin yanitlarını verdikten sonra ya bir nikah veya bir cenaze töreni yapılması için hazırlıklara başlarlar (Ping, Pang, Pong: Ola, Pang! ) Ping birden Honanda bulunan kırsal malikanesini ve yanındaki etrafı bamboo bitkileriyle çevrili sakin bir gölcüğü hatirlar. Pong'un aklına Tsiang yakınlarında olan ormanı ve koruları gelir. Pang ise Kiu yakınlarında bahçelerini düşünmektedir. Üçünün de saray hayatından dışında çok güzel hatıraları vardır. (Ping, Pang, Pong: Ho una casa nell'Honan) Saray hayatından da Turandot'un kanlı sonuçlar yaratan icraatından dolayı hoşlanmamaya başlamışlardır. Devamlı olarak Turandot'a yanlış cevap veren asil gençleri idama goturmek ve onların hayatlarınin kısa kesilmesi sanki bitmiyecekmiş gibi görünmektedirler. Birden saraydan boru sesleri duyulur ve bu yüksek devlet idarecileri İmparator'un geliş merasimine katılmak zorundadırlar. 2.Sahne: Sarayda büyük avlu. Güneş doğuşu Turandot'un babası olan İmparator Altum saraydaki büyük tahtında oturmaktadir. Prens'e, Turandot'un koymuş olduğu üç bilmeceye doğru cevap verme uğrasına katılmadan vaz geçip Pekin'den ayrılmasını öğütler; ama Prens bundan vazgecmeyi rededer. (Altum ve Prens: Un giuramento atroce ) Turandot girer. Geçen bin yıl içinde kendinin cedlerinden olan Prenses Lo-u-Ling'un tek hükümdar olarak "yaşayışı asude ve mesut olarak ülkesini, hiç erkek hükümdarlar gibi zor kullanmadan" çok iyi idare etmekteyken bir dış ülkeden istilaci bir prens tarafından harbe zorlanıp yenik düşürülüp öldürüldüğünü anlatır. Turnadot şimdi o Lo-u-Ling'in ruhuna sahip olduğunu söyler ve onun öcünü almak için hiçbir erkeğin kendi üzerinde bir güç kullanmasına hiçbir zaman izin vermeyeceğine and içtiğini açıklar. Bu nedenle Turandot da bu uğraşa katılmaması gerektigini Prens'e ikaz eder. Fakat Prens tekrar caymaktan sakınır. Turandot bunun üzerine ilk bilmecesini sorar (Turandot: Straniero, ascolta! ). "Her akşam dogan ve her sabah safakla olen nedir?" Prens hıç beklemeden doğru yanıt verir: "Umut". Buna biraz saşırıp biraz kızan Turandot ikinci bilmecesini sorar: (Turandot: Guizza al pari di fiamma ). "Ne çok sıcak ve kor kırmızı bir alev gibi titreyip durur?". Bu sefer Prens cevap vermeden önce bir an düşünür ve doğru cevabı verir: "Kan". Turandot sarsılmıştır. Ahali Prens'e büyük tezahürat yapmaya başlarlar ve bu da Turandot'un sinirlerini ayağa kaldırır. Üçüncü bilmecesini sorar "Ne buz gibi soğuktur ama ateş gibi yanar?" (Turandot: Gelo che ti da foco ). Prens cevap veremeden düşünceye dalar ve Turandot onu alaya alır. Fakat birden Prens cevabı bildiğini açıklar ve "Turandot" olarak yanıt verir. Prens üç bilmeceye de doğru cevap vermiştir. Ahali bu ugraştan galip çıkan Prensi alkışlamaya koyulur. Turandot kendini babası imparatorun ayağı altına atarak; ona yalvarıp kendini Prens'le evlendirip ona teslim etmemesini ister. Fakat İmparator verdiği sözün kutsal olduğunu ve bilmecelerine doğru yanıtlar aldığı için artık Prens'le evlenmesinin Turandot için bir kutsal ödev olduğunu bildirir. (Turandot, Altum, Prens: Figlio del cielo ). Turandat kızgısından ağlamaya koyulur. Fakat Prens onun ağlamayı bırakmasını ister; Prenses'e bir yeni teklifi vardir. "Benim ismimi bilmiyorsun. Gün doğumundan önce benim ismimin ne olduğunu doğru söylersen, ben gündoğumu zamanı idam edilip hayatımi kaybetmeye razı olurum." (Prens: Tre enigmi m'hai proposto ). Turandot bunu kabul eder. İmparator gün doğumu geldiğinde Prensi kendi damadı olarak görmeği arzu ettiğini itiraf eder. II

I. Perde

1. Sahne : Saray bahçesi. Akşam Uzaktan tellalların bağırarak Turandot'un emirlerini şehir halkına ilan ettikleri duyulur. (Cosi comanda Turandot - "Turandot şunu emrediyor") Bu emire göre Pekin halkından hiç kimse o gece uykuya yatmayacaktır; bu emre uymayanlar bulunursa şafak söktükten ve Prensesin Prens'in ismini verdikten sonra ceza olarak idam edileceklerdir. Prens gündoğumunu beklemektedir ve bu uğraşta da başarılı olacağını bekliyerek şu aryayı söyler ( Nessun dorma- "Kimse uyumayacak! Prenses sen bile uyumayacaksın!" ) Ping, Pong ve Pang gelirler ve Prense servet ve çok cariye teklif edip Turandot'la evlenmeden vazgeçmesini isterler (Ping, Pang ve Pong: Tu che guardi le stelle ) Fakat Prens bu teklifi rededer. Bir grup asker Timur ve Liu'u sürükleyip getirirler; bunlar Prens'le konuşurlarken görülmüşlerdir ve onun ismini bildikleri çok muhtemeldir. Turandot gelir ve Timur ve Liu'ya Prens'in ismini kendine vermelerini emreder. Prens onları tanımadığını ve böylece onların kendi ismini bilemiyeceğini söyler. Bir köle kız olan Liu sadece kendinin Prens'in ismini bildiğini ama bunu kimseye asla ifşa etmeyecegini itiraf eder. Ping tekrar Liu'dan Prens'in ismini söylemesini ister. Ama Liu söylemeyince ona işkence yapılıp yanıt alınması emrini verir. Liu bundan sonra da yanıt vermeyince Turandot bu kızın bu kadar kararlı olmasından etkilenmiştir. Liu'ya nasıl olup da kalbinde bu kadar Prens'e inanç gücü olduğunu sorar ve Liu'nu cevabı "Prenses, Sevgi!" olur. Turandot bu sefer Ping'e Liu'yu zorlayıp isimi almasını emreder ve Liu daha zor işkencelere sokulur. Sonraki sorgulamada Liu Turandot'a karşılık verir ( Tu che di gel sei cinta - "Sen etrafı buz ile çevrili kişi" ) ve onun da sevgiyi öğreneceğini söyler. Bu sözlerden sonra Liu bir muhafız askerine atılıp onun hancerini alıp, kendi kalbine saplar. Prens'e doğru kendini sürüklerken ölür. Halk Prens'in ismi vermesini bağırarak isterler. Timur'un gözleri kördür ve olanları görmeyip anlayamamaktadır. Ama Liu'nun kendini öldürdüğü söylendiği zaman ağlayıp dövünmeye koyulur. Bunun bir tanrıların aleyhinde onların nefretini uyandırıcı hareketler olduğunu haykırır. Halk korkudan ve utançlarından susmuştur. Liu'nun naaşı kaldırılıp götürülürken yeis içinde Timur ve halk onu takip eder. Sahnede sadece Turnadot ve Prens kalmıştır. Prens Prensese "ölüm prensesi" diye serzenişte bulunur. (Prens, Turandot: Principessa di morte ) Sonra Turandot'un direnişine rağmen onu kolları arasına alır ve dudaklarından öper. :Burada Puccini'nin eseri yarım kalmıştır. Bundan sonraki müzik Franco Alafno tarafından hazırlanmıştır ve alternatif de bulunmaktadır. Ama konu için libretto hazırdır.) Prens Turandot'dan kendini sevmesini ister. Turandot önce bundan çok tiksinmektedir. Ama Prens'in kendine sarılıp öpmesinden sonra fikrini değiştirmeye başlar. Prens'den başka bir şey yapıp söylemeden isminini de vermeden oradan ayrılmasını ister. Fakat, Prens ismini açıklar: "Timur oğlu Kalaf". Boylece Prens hayatini Turandot'un eline bırakmıştır; eğer Turandot isterse Prensi idam ettirebilir. (Turandot, Kalaf: Del primo pianto ). 2.Sahne: Saray içinde bir avlu. Güneş doğuşu Turandot ve Calaf İmparator'un tahtına yaklaşırlar. (Diecimila anni al nostro Imperatore! - "On bin yıldır bizim imparatorumuz"). Turandot Prens'in ismini bildiğini açıklar: "İsmi... aşkdır." Kalabalık halk onları alkışa tutup iki sevgiliyi yürekten onaylarlar ('O sole! Vita! Eternita - "Güneş; hayat; sonsuzluk"). Orkestradaki çalgıları Turandot orkeestrasyon notalarina bakilirsa su calglari kapsayan buyuk bir orkestra ile seslendirilmesi istenmektedir. ;'Üflemeli çalgılar: :3 Flüt (3üncüsü gerekirse pikolo) :2 Oboa :Kor-anglez :2 B-minor akorlu klarinet :Bas klarinet :2 fagot :kontrafagot :2 E-minor akorlu alto saksafon (sahnede) ;Pirinç çalgılar: :4 F akorlu korno :3 F akorlu trompet :3 Trombon :Kontrabas Trombon : 6 B-minor trumpet - sahnede : 3 Trombon - sahnede : Bas trombon ;Vurmalı çalgılar: :Timpani :Zil :Gong :Üçgen (çalgı) :Snare davul :Bas davul :Tam-Tam :Glockenspiel :Zilofone :Bas zilofon :Tüpden çanlar :Tahta bloku - sahnede :Büyük gong - sahnede ;Tuşlu çalgılar: :Celesta :Org ;'Yaylı çalgılar :2 Harp :Keman I., II. :Violalar :Violonseller :Kontrobaslar Seçilmiş ses ve video kayıtları Not: "Kat:" Ses kayıtcı firma tarafından kullanılan katalog numarası. Ayrıca bakınız * Opera * Giacomo Puccini
Kaynaklar
Vikipedi

Turandot

I. Perde

I. Perde

I. Perde

I. Perde

Kaynaklar

Nessun Dorma

Zazi metroda

Leyla Demiriş

Franco Alfano

Giacomo Puccini

Gottfried von Einem

Aydın Gün

Dylan Sprouse

Turandot

Turandot Hakkında Detaylı Bilgi

I. Perde

I. Perde

I. Perde

I. Perde

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Nessun Dorma

Zazi metroda

Leyla Demiriş

Franco Alfano

Giacomo Puccini

Gottfried von Einem

Aydın Gün

Dylan Sprouse